Σπουδές φύλου και παιδική Λογοτεχνία

Διδάσκουσα: Μένη Κανατσούλη, Καθηγήτρια

Βιογραφικό: 

Η Μένη Κανατσούλη είναι καθηγήτρια Παιδικής Λογοτεχνίας στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Έχει διδάξει παιδική λογοτεχνία σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό επίπεδο και στο Διδασκαλείο των ΠΤΔΕ- ΑΠΘ (Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης), ΤΕΑΠΗ-ΕΚΠΑ (Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία-Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και ΤΕΠΑΕ-ΑΠΘ, καθώς και σε τμήματα εξομοίωσης δασκάλων στη Θεσσαλονίκη, Αθήνα και Κύπρο.

Είναι συγγραφέας των βιβλίων:

1. Ο μεγάλος περίπατος του γέλιου. Το αστείο στην Παιδική Λογοτεχνία, 1993,
2. Εισαγωγή στη θεωρία και κριτική της Παιδικής Λογοτεχνίας, 1997 και 2002,
3. Πρόσωπα γυναικών στην παιδική λογοτεχνία. Όψεις και απόψεις, 1997,
4. Iδεολογικές διαστάσεις της Παιδικής Λογοτεχνίας, 2000,
5. Πίτερ Xαντ: Kριτική, Θεωρία και Παιδική Λογοτεχνία (μετάφραση E.Σακελαριάδου - M. Kανατσούλη, πρόλογος και σχόλια M. Kανατσούλη), 2000
6. C. Mitakidou - A. Manna - M. Kanatsouli: Folktales from Greece. ATreasure of Deligths, 2002. 
7. Aμφίσημα της παιδικής Λογοτεχνίας. Aνάμεσα στην ελληνικότητα και την πολυπολιτισμικότητα, 2002,
8. Ο ήρωας και η ηρωίδα με τα χίλια πρόσωπα. Νέες απόψεις για το φύλο στην παιδική λογοτεχνία, 2008.
9. ΤΕΠΑΕ 09, Σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις στην προσχολική και την πρώτη σχολική εκπαίδευση (επιμέλεια Δ. Γερμανός-Μ. Κανατσούλη), 2010.
10. Σύγχρονη εφηβική λογοτεχνία. Από την ποιητική της εφηβείας στην αναζήτηση της ερμηνείας της (επιμέλεια Μ. Κανατσούλη-Δ. Πολίτης), 2010.

Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά Παιδικής Λογοτεχνίας (keimena, dia-keimena, Children’s Literature, CLA-Quarterly, Bookbird, Paradoxa, Nous voulons lire), καθώς και εισηγήσεις της σε πρακτικά ελληνικών και διεθνών συνεδρίων.

Έχει συνεργαστεί σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την Παιδική Λογοτεχνία («Only connect», «EPBC-European Picture Books Collection», «Only connect-e-learning», «PINOKIO», «Alice» κ.ά.) και ήταν επιστημονική υπεύθυνη του ερευνητικού προγράμματος «Η παιδική λογοτεχνία στο διαδίκτυο και το διαδίκτυο στην παιδική λογοτεχνία», του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνεργάζεται στο Πρόγραμμα Σπουδών Λογοτεχνίας σύμφωνα με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα Κύπρου. Ήταν και είναι μέλος επιτροπών βράβευσης παιδικών βιβλίων (Κρατικό βραβείο Ελλάδας, Κρατικό βραβείο Κύπρου, περιοδικού Διαβάζω, Κύκλου Ελληνικού Παιδικού βιβλίου).

Oι επιστημονικοί της προβληματισμοί στρέφονται  σε θεωρητικά ζητήματα της Παιδικής Λογοτεχνίας και κυρίως σε ζητήματα ιδεολογίας, όπως οι έμφυλες διαφορές στην Παιδική Λογοτεχνία ή η σχέση ελληνικότητας και πολυπολιτισμικότητας. 

Συνεργάτης ανάπτυξης περιεχομένου: Αφροδίτη Στοϊνίτση

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Τμήματος Νηπιαγωγών, Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Κατεύθυνση: "Ψυχολογικές και Εκπαιδευτικές Προσεγγίσεις της Διαφορετικότητας".

1. Εισαγωγή στις Σπουδές Φύλου όπως αυτές εφαρμόζονται στη Παιδική Λογοτεχνία.
2. Δυο σημαντικές Ελληνίδες συγγραφείς και πως διαχειρίζονται τη γυναικεία ταυτότητα: Ελισάβετ Μουτζάν - Μαρτινέγκου και η αυτοβιογραφία της. Η γυναικεία ταυτότητα στο έργο της Π. Δέλτα. Η φεμινιστική κριτική των λαϊκών παραμυθιών.
3. Μετα-αφηγήσεις/διασκευές λαϊκών παραμυθιών και γυναικεία πρότυπα
4. Έντεχνα παραμύθια και γυναικείο φύλο
5. Φεμινιστικό μυθιστόρημα για παιδιά
6. Το αντρικό φύλο

Το μάθημα αυτό προσπαθεί να δείξει στους φοιτητές ότι πίσω από απλές φαινομενικά ή πραγματικά λογοτεχνικές ιστορίες για παιδιά κρύβονται ιδεολογίες και μπορεί να υπάρχουν ιδεολογικοί μηχανισμοί χειραγώγησης του αναγνώστη. Η έμφαση εδώ δίνεται στον τρόπο απεικόνισης των έμφυλων διαφορών. Συνεπώς δια του μαθήματος η βασική επιδίωξη είναι η καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας του φοιτητή κατά την ανάγνωση των κειμένων είτε απευθύνονται σε παιδιά είτε σε ενηλίκους. Ειδικότερη επιδίωξη είναι η ευαισθητοποίησή τους σε ζητήματα φύλου. Επίσης επιδιώκεται η ανάγνωση όσο γίνεται περισσότερων και ποικίλων παιδικών λογοτεχνικών ιστοριών που μέσα από τη λογοτεχνικότητα αναδεικνύουν τις έμφυλες διαστάσεις.

Επιμέρους στόχοι αποτελούν η εφαρμογή της γνώσης στην πράξη, η αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών, η προσαρμογή των μαθητών σε νέες καταστάσεις, η συγγραφή αυτόνομης εργασίας σε διεπιστημονικό περιβάλλον. Ακόμη, η παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα, η επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου, η άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής.

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία:

1. A. Browne: My Mom, Farrar Straus Giroux, New York 2005.
2. R. Bottigheimer: Grimm's Bad Girls and Bold Boys. The Moral and Social Vision of the Tales, Yale University Press, New Haven - London 1987.
3. A. Browne: Piggybook, Walker Books, London 1986.
4. C. Bruel – A. Bozellec – A. Galland: Η ιστορία της Λιλής που είχε ίσκιο αγοριού (μετάφραση:  Κ. Νασίκα), Καλέντης, Αθήνα 1985.
5. J. Campbell: Ο ήρωας με τα χίλια πρόσωπα (μετάφραση Θ. Σιαφαρίκας), Ιάμβλιχος, Αθήνα 1990.
6. B. Cole: Princess Smartypants, A PaperStar Book, The Putnam and Grosset Group, New York.
7. B. Cole: Prince Cinders, A PaperStar, Putnam and Grosset Group, New York 1997.
8. R. W. Connell: Masculinities, University of California Press, Berkeley - Los Angeles 1995.
9. R. Cormier: The chocolate war, Pantheon Books, United States 1974.
10. H. Crew: «Spinning New Tales from Traditional Texts: Donna Jo Napoli and the Rewriting of Fairy Tale», Children’s Literature in Education 32, 2 (2002): 77-95.
11. M. Evans: Φύλο και κοινωνική θεωρία (μετάφραση Α.Κουπκιολής), Μεταίχμιο, Αθήνα 2003.
12. S. Felman: «Women and Madness. The Critical Phallacy», Feminisms. An Anthology of Literary Theory and Criticism (επιμέλεια R.Warhol – D.P. Herndl), Rutgers University Press, New Brunswick – New Jersey 1993: 6-19.
13. Α. Fine: Family Tree. Stories about the family (επιμέλεια M. Hodgson),   Mammoth, London 1999.
14. S. Gilbert – S. Gubar: The Madwoman in the Attic: The Woman Writer and the Nineteenth-Century Literary Imagination. New Haven, Yale University Press (1^η έκδοση  1979).
15. S. Gilbert - S. Gubar: «Snow White and her Wicked Stepmother», The Classic Fairy Tales (επιμέλεια M. Tatar), Princeton University Press, Norton - Company, New York - London 1999: 291-297.
16. Brothers Grimm (εικονογράφηση T.S.Hyman): Snow White, Little, Brown, Boston 1974.
17. M. Gurian: The wonder of boys: What parents, mentors and educators can do to shape boys into exceptional men, Paperback, 2006.
18. M. Higonnet: «La politique dans la cour de récréation: la critique féministe et la littérature enfantine», Culture, texte et jeune lecteur (actes du X Congrès de l' International Research Society for children's literature), Presses Universitaires de Nancy 1993: 110-125.
19. C. Kamenetsky: The Brothers Grimm and their Critics. Folktales and the Quest for Meaning, Ohio University Press, Athens 1992.
20. P. Lejeune: «Le Journal de Marguerite», Récit d' enfance (επιμέλεια D.Escarpit - B.Poulou), Éditions du Sorbier, Paris 1993: 41-61.
21. E. Marshall: «Red, White, and Drew: The All-American Girl and the Case of Gendered Childhood», Children’s Literature Association-Quarterly 27, 4 (Winter 2002-2003): 203-211.
22. R. Mc Ruer: «Reading and Writing ‘Immunity’: Children and the Anti-Body», Children’s Literature Association-Quarterly 23, 3 (Fall 1998): 134-142.
23. P. Nodelman: Words about Pictures, University of Georgia Press, Athens, Georgia 1988.
24. P. Nodelman: «Children's Literature as Women's Writing», Children's Literature Association-Quarterly 13.1 (1988): 31-34.
25. P. Nodelman: «Making Boys Appear. The Masculinity of Children’s Fiction», Ways of Being Male. Representing Masculinities in Children’s Literature and Film (επιμέλεια J.Stephens), Routledge, New York - London 2002: 1-14.
26. L. Paul: «Enigma Variations: What Feminist Theory Knows about Children’s Literature», Children’s Literature. The Development of Criticism (επιμέλεια P. Hunt), Routledge, London - New York 1990: 148-166.
27. L. Paul: Reading Other-Ways, The Thimble Press, Woodchester 1998.
28. L. Paul: «Feminist Criticism: From Sex-Role Stereotyping to Subjectivity», International Companion Encyclopedia of Children’s Literature (επιμέλεια P.Hunt), Routledge, London – New York 1996: 101-112.
29. C. Perrault (εικονογράφηση G. Doré): Τα παραμύθια του Perrault (μετάφραση Δ. Καμπάνη – Δετζώρτζη), Άγρα, Αθήνα 1985.
30. W. S. Pollack: Real Boys: Rescuing Our Sons from the Myths of Boyhood, Random House, New York  1998.
31. V. Munoz Puelles (εικονογράφηση N. Villamuza): Óscar y el león de Correos, Grupo Anaya, Madrid 1998.
32. K. Reynolds: «Come Lads and Ladettes. Gendering Bodies and Gendering Behaviors», Ways of Being Male. Representing Masculinities in Children’s Literature and Film (επιμέλεια J.Stephens), Routledge, New York - London 2002: 96-115.
33. B. Rogasky (διασκευή) - T. Schart Hyman (εικονογράφηση): Το νερό της ζωής (μετάφραση Ρ. Ρώσση-Ζαϊρη), Ρώσση, Αθήνα 1989.
34. P.P. Schweickart: «Reading Ourselves: Towards a Feminist Theory of Reading», Gender and Reading: Essays on Readers, Texts and Contexts (επιμέλεια E.A. Flynn - P.P. Schweickart), The Johns Hopkins University Press, Baltimore - London 1986: 31-62.
35. J. Scieszka (εικονογράφηση S. Johnson): The Frog Prince Continued, Puffin Books, 1994 (1η έκδοση Penguin Books, 1991).
36. R. SeelingerTrites: Waking Sleeping Beauty. Feminist Voices in Children’s Novels, University of Iowa Press, Iowa City 1997, σσ. 2-8.
37. E. Showalter: «Towards a Feminist Poetics», Contemporary Literary Criticism. Modernism through Poststructuralism (επιμέλεια R.C.Davis), Longman, New York -London: 167-181.
38. E. Showalter: «Feminist Criticism in the Wilderness», Feminist Criticism. Essays on Women, Literature, Theory (επιμέλεια E. Showalter), Pantheon Books, New York 1985: 243-270.
39. M. Tatar: Off with their Heads! Fairy Tales and the Culture of Childhood, Princeton University Press, Princeton 1992.
40. A.M. Trousdale – S. McMillan: «‘Cinderella Was a Wuss’: A Young Girl’s Responses to Feminist and Patriarchal Folktales», Children’s Literature in Education 34, 1 (March 2003): 1-28.
41. Y. Verder: «Η Κοκκινοσκουφίτσα στην προφορική παράδοση» (ελεύθερη απόδοση Μαριλίζα Μητσού-Παππά). Σκούπα: για το γυναικείο ζήτημα 5 (1981): 25-35.
42. M. Willhoite: Daddy's Roommate, Alyson Books, 1990.
43. J. Zipes: The brothers Grimm. From Enchanted Forests to the Modern World, Routledge, New York - London 1988.

Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία

1. Α. Aγγελοπούλου: Eλληνικά παραμύθια A'. Oι παραμυθοκόρες, Eστία, Αθήνα 2002.
2. Β. Αθανασόπουλος: «Μια διαλογική ανάγνωση της Αυτοβιογραφίας της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου»,  Περίπλους 51 (2002): 43-57.
3. Δ. Αναγνωστοπούλου: Αναπαραστάσεις του γυναικείου στη λογοτεχνία, Πατάκης, Αθήνα 2007.
4. Ζ. Ασμπέ (κείμενο - εικονογράφηση), Το μωρό λερώθηκε (απόδοση Β.Τασιόπουλος), Σύγχρονοι Ορίζοντες, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 1998.
5. Χ. Γιάντς (εικονογράφηση Λ. Βόλφσγκρουμπερ): Η πριγκίπισσα και η κολοκύθα  (μετάφραση Χ. Στρώνη), Κάστωρ, Αθήνα 1999.
6. Αδελφοί Γκριμ: Η Χιονάτη και οι εφτά νάνοι (μετάφραση Λ. Τρουλινού - Ζ. Σαρίκας), Ύψιλον, Αθήνα 1988.
7. Ζ. Γουίλις (εικονογράφηση Τ. Ρος): Θέλω να φύγω από την πόλη (μετάφραση Μ. Κοντολέων), Άγκυρα, Αθήνα 2003.
8. B. Γουλφ: Ένα δικό σου δωμάτιο (μετάφραση M. Δαλαμάνγκα), Oδυσσέας, Aθήνα 1980.
9. Ν.Δανιά, Μ. Κασούνη, Ελισάβετ «Μουτζαν - Μαρτινεγκου: Η αυτοβιογραφούμενη γυναίκα», Η Αυγή, 16/02/2012.
10. B. Δεληγιάννη-Κουϊμτζή: «Θεωρίες για τις διαφορές των φύλων», Εκπαίδευση και Φύλο (επιμέλεια Β.Δεληγιάννη - Σ.Ζιώγου), Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1994.
11. Π.Σ. Δέλτα: Τρελαντώνης, Αθήνα, Εστία 1932.
12. Π. Σ. Δέλτα: Πρώτες ενθυμήσεις (επιμέλεια Π. Α. Ζάννας), Ερμής, Αθήνα 1932.
13. Π. Σ. Δέλτα: Παραμύθι Χωρίς Όνομα, Εστία, Αθήνα 1910.
14. Ε. Δικαίου: Μου μαθαίνετε να χαμογελάω, σας  παρακαλώ;, Πατάκης, Αθήνα 1994.
15. Π. Ζελίνσκυ: Ραπουνζέλ (απόδοση Ρ. Ρώσση-Ζαϊρη), Μίνωας, Αθήνα 2006.
16. Π. Καλιότσος: Πατέρας και γιος , Κέδρος, Αθήνα 1987.  
17. Μ. Κανατσούλη: «Τύποι γυναικών και γυναικείες ‘φωνές’ στα βιβλία του δημοτικού σχολείου», Φύλο και σχολική πράξη (επιμέλεια Β.Δεληγιάννη - Σ. Ζιώγου), Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1997: 303-313.
18. Μ. Κοντολέων: Γεύση πικραμύγδαλου, Πατάκης, Αθήνα 1995.
19. Μ. Κοντολέων: Οι δυο τους κι άλλοι δυο, Άμμος, Αθήνα 1987.
20. Ρ. Κόρμιερ: Ο πόλεμος της σοκολάτας (μετάφραση Μ.Κονδύλη), Πατάκης, Αθήνα 1991.
21. Ε. Μαραγκουδάκη: Εκπαίδευση και διάκριση των φύλων. Παιδικά αναγνώσματα στο νηπιαγωγείο, Οδυσσέας, Αθήνα 1993.
22. B. Mάστορη: Στο γυμνάσιο, Πατάκης, Aθήνα 1991.
23. B. Mάστορη: Ένα γεμάτο μέλια χεράκι, Kέδρος, Aθήνα 1985.
24. Γ. Μέγας: Ελληνικά παραμύθια, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα.
25. Ν. Μέλινγκ: Σαν τον μπαμπά μου, φυσικά (μετάφραση Μ. Παπαγιάννη), Πατάκης, Αθήνα 2003.
26. Μ. Μερακλής: Τι είναι λαϊκή λογοτεχνία, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1988.
27. Λ. Mερίκα: Λάκης ο Nτριν, Kέδρος, Αθήνα 1998.
28. Ε. Μουτζάν-Μαρτινέγκου: Αυτοβιογραφία (εισαγωγή - επιμέλεια Β. Αθανασόπουλος), Ωκεανίδα, Αθήνα 1997.
29. Μ. Ντόερτυ: Αγαπητέ κανένα (μετάφραση Μ.Μηλιώρη), Πατάκης, Αθήνα 1995.
30. Α. Οικονομίδου: «Τελικά τα αγόρια κλαίνε; Έμφυλες ταυτότητες στη λογοτεχνία για μικρές ηλικίες: μια πρώτη προσέγγιση», Κείμενα 1(2004): 1-10.
31. Α. Παπαδιαμάντης: Η Φόνισσα, Εστία, Αθήνα (1^η έκδοση 1903).
32. Φ. Παπαλουκά (εικονογράφηση Γ. Βακαλό): Ιστορίες σαν παραμύθια, Αστήρ, 1986.
33. Ν. Πολίτης: Παραδόσεις, τόμοι 2, Αθήνα, Ιστορική Έρευνα.
34. Μ. Πρέσσλερ: Πικρή σοκολάτα (μετάφραση Ν.Βαλαβάνη), Πατάκης, Αθήνα 1992.
35. Τ. Ρος: Η άψογη Ισαβέλα (μετάφραση Β.Χωρεάνθη), Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1991.
36. Z. Σαρή: Tο παραράδιασμα, Πατάκης, Aθήνα 1990.
37. Z. Σαρή: Nινέτ, Πατάκης, Aθήνα 1993.
38. Μ. Στεφανίδης (εικονογράφηση Φ. Στεφανίδη): Η νεράιδα και το πέπλο, Σίγμα, Αθήνα 1995.
39. Δ. Σωτηρίου: Οι επισκέπτες, Κέδρος, Αθήνα 1987.
40. Π. Τιές (εικονογράφηση Κ. Μερλέν): Η σκιά της πριγκίπισσας (μετάφραση Π. Βασιλάκη), Κάστωρ, Αθήνα 2001.
41. Α. Τιζόν – Τ. Ταίηλορ: Το ταξίδι του Μπαρμπαμπαμπά, Αργώ, Αθήνα (1^η έκδοση 1970).
42. Μ. Τουέιν:  Οι περιπέτειες του Χακ Φιν (μετάφραση Σ. Κάσδαγλη), Κέδρος, Αθήνα 2006.
43. E. Tριβιζάς: «H πριγκίπισσα και το βατραχάκι» , O Iγνάτιος και η γάτα, AΣE, Θεσσαλονίκη 1986.
44. Ε. Φακίνου: Αστραδενή, Κέδρος, Αθήνα 1982.
45. Π. Φοξ: Ο χάρτινος αετός (μετάφραση Μ. Κονδάκη), Πατάκης, Αθήνα 1996.
46. M. Χρηστέα – Δουμάνη: Η Ελληνίδα μητέρα άλλοτε και σήμερα, Κέδρος, Αθήνα, 1989.
47. Λ. Ψαραύτη: Το μυστικό τετράδιο, Πατάκης, Αθήνα 1997.

Επιπλέον σύνδεσμοι:

1. http://www.slideshare.net/thalianikaki/grimm-21175743
2. http://www.youtube.com/watch?v=6eD2pC_gimw

Καλό θα είναι, αλλά όχι υποχρεωτικό, να έχουν παρακολουθήσει το μάθημα «Το παιδί ως αναγνώστης».

Κωδικός: δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη στο νέο πρόγραμμα σπουδών

Σύνδεσμος: http://www.nured.auth.gr/dp7nured/?q=el/node/157. 

• Διαλέξεις: Ώρες Διδασκαλίας 39 (Ατομικά)
• Σεμινάρια: Ώρες Διδασκαλίας 6
• Μελέτη και ανάλυση βιβλίων και άρθρων: Ώρες Διδασκαλίας 40 (Ατομικά)
• Άλλο / Άλλα: Ώρες Διδασκαλίας 65

1. Ερωτήσεις Ανάπτυξης Δοκιμίων (Συμπερασματική: Η συμπερασματική αξιολόγηση (για βαθμολόγηση) αναφέρεται στην αξιολόγηση της μάθησης και εκφράζει την ανάπτυξη που παρουσίασαν οι φοιτητές στο πλαίσιο του μαθήματος.)
2. Γραπτή Εργασία (Συμπερασματική)