Εισαγωγή στην αστρονομία

Στεργιούλας Νικόλαος

Περιγραφή

Σκοπός του μαθήματος είναι η παροχή των ελάχιστων γνώσεων, τις οποίες ένας σύγχρονος πτυχιούχος Φυσικής πρέπει, απαραιτήτως, να έχει για την κατανόηση του Μεγάκοσμου με βάση τους νόμους της Φυσικής.

 

CC - Αναφορά - Μη Εμπορική Χρήση - Όχι Παράγωγα Έργα
Διδάσκοντες

Διδάσκων: Νικόλαος Στεργιούλας, Αναπληρωτής Καθηγητής

 

Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Νικόλαος Τρυφωνίδης

Περιεχόμενο μαθήματος
  1. Βασικές έννοιες αστρονομίας - Συστήματα συντεταγμένων και Χρόνος
  2. Αποστάσεις αστέρων
  3. Αστρική φωτομετρία - Αστρικά μεγέθη - Δείκτες χρώματος -Θερμοκρασία αστέρων
  4. Σχηματισμός και ένταση φασματικών γραμμών - Φάσματα και φασματική ταξινόμηση αστέρων
  5. Ήλιος
  6. Οι Πλανήτες και οι Δορυφόροι τους
  7. Μικροί Πλανήτες – Κομήτες
  8. Βασικές έννοιες αστρικής εξέλιξης και των τελικών σταδίων των αστέρων
  9. Διπλοί αστέρες
  10. Μεταβλητοί αστέρες
  11. Χαρακτηριστικά, ταξινόμηση, σμήνη και εξέλιξη γαλαξιών
Μαθησιακοί στόχοι

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα:

  • αποκτήσουν βασικές θεωρητικές γνώσεις αστρονομίας και αστροφυσικής
  • μάθουν να συνδιάζουν τις θεωρητικές γνώσεις για την επίλυση βασικών προβλημάτων αστρονομίας και αστροφυσικής
Προαπαιτούμενα

Βασικές γνώσεις Γενικής Φυσικής και Γενικών Μαθηματικών

Βιβλιογραφία

Βασικά συγγράμματα:

  1. Εισαγωγή στη Σύγχρονη Αστρονομία, Συγγραφείς Χ. Βάρβογλης, Ι.Χ. Σειραδάκης, Εκδόσεις Υπηρεσία Δημ. ΑΠΘ, Γαρταγάνης, 1994
  2. Αστροφυσική, Τόμος Ι (Αστέρες), Αστροφυσική, Τόμος ΙΙ (Γαλαξίες, Πλανητικό σύστημα), Συγγραφέας Frank Shu (Μετάφραση: Ι. Βεντούρα et. al., Εκδόσεις Πανεπιστημίου Κρήτης, 2003

Επιπλέον συνιστώμενη βιβλιογραφία:

  • Harwit M.: Astrophysical Concepts, John Willey, New York, 1973
  • Pasachoff J.M.: Contemporary astronomy, International Thomson Publishing, 1988
  • Freedman R.A., Kaufmann W.J. III: Universe, W.H. Freeman, 2001 

Ενότητες

Η τροχιά της Γης, η ουράνια σφαίρα και η περιστροφή της. Ορίζοντας, ζενίθ και ναδίρ ενός τόπου.  

Διαδοχή ημέρας/νύχτας, φαινόμενη τροχιά του Ηλίου. Συστήματα συντεταγμένων, κατασκευή ουράνιας σφαίρας.

 

Λέξεις Κλειδιά: Ουράνια Σφαίρα, ορίζοντας, ζενίθ, ναδίρ, συστήματα συντεταγμένων

Συστήματα συντεταγμένων. Το τρίγωνο θέσης και επίλυση του.

 

Λέξεις Κλειδιά: Τρίγωνο θέσης, επίλυση τριγώνου

Τα κυριότερα συστήματα χρόνου στην αστρονομία. Αστρικός χρόνος. Μετάπτωση και κλόνηση. Μέσος αστρικός χρόνος, τροπικό έτος. Μέση ηλιακή ημέρα. Παγκόσμιος χρόνος και η διόρθωση του. Επίσημος χρόνος κρατών, δυναμικός χρόνος, ατομικός χρόνος.

 

Λέξεις Κλειδιά: Χρόνος, αστρικός, τροπικό έτος, ηλιακή ημέρα, παγκόσμιος χρόνος

Γωνιώδης απόσταση, παράλλαξη, σχέση παράλλαξης – απόστασης. Λαμπρότητα, αστρικό μέγεθος. Ακτινοβολία μελανού σώματος, νόμος του Wien. Φωτομετρικά συστήματα, φίλτρα UBV. Φωτεινότητα, ενεργός θερμοκρασία. Δείκτες χρώματος. Απόλυτα μεγέθη.

 

Λέξεις Κλειδιά: Γωνιώδης απόσταση, παράλλαξη, λαμπρότητα, δείκτες χρώματος, φωτεινότητα, απόλυτη λαμπρότητα

Ακτινοβολία μέλανος σώματος, οπτικό παράθυρο. Απορρόφηση φωτός στην ατμόσφαιρα. Τηλεσκόπια, φασματική ανάλυση, φάσματα και φασματικές γραμμές. Ασυνέχεια Balmer, φαινόμενο Zeeman.

 

Λέξεις Κλειδιά: Απορρόφηση, φάσμα, φασματικές γραμμές, φασματική ανάλυση, ασυνέχεια Balmer, Zeeman

Φασματική ταξινόμηση αστέρων, φασματικοί τύποι αστέρων. Διάγραμμα Hertzsprung – Russell. Κύρια ακολουθία, γίγαντες, νάνοι. Μάζα και διάρκεια ζωής αστέρων, ακτίνες αστέρων. Ταξινόμηση κατά Yerkes.

 

Λέξεις Κλειδιά: Φασματική ταξινόμηση, Hertzsprung, Russell, κύρια ακολουθία, γίγαντες, νάνοι, Yerkes

Ειδική και ολική ένταση ακτινοβολίας, ακτινοβολία μελανού σώματος. Απορρόφηση και εκπομπή ακτινοβολίας. Εξίσωση μεταφοράς, νόμος του Kirchoff.

 

Λέξεις Κλειδιά: Ακτινοβολία, ένταση, απορρόφηση, εκπομπή, γραμμή μεταφοράς, Kirchoff

Πλανήτες, τροχιές πλανητών. Γήινοι πλανήτες και αεριώδεις γίγαντες. Πυρήνες, ατμόσφαιρες και θερμοκρασίες πλανητών. Αστεροειδείς και μετεωροειδείς. Ζώνες αστεροειδών. Δορυφόροι πλανητών. Κομήτες.

 

Λέξεις Κλειδιά: Πλανήτες, αστεροειδείς, ζώνες, μετεωροειδείς, κομήτες, δορυφόροι

Υδροστατική ισορροπία και δομή αστέρων. Δημιουργία αστέρων. Σύντηξη υδρογόνου. Πρωτο-αστέρες, αστέρες T-Tauri. Εξέλιξη αστέρων διαφορετικής μάζας. Αστρικός άνεμος, αστέρες δεύτερης γενιάς.

 

Λέξεις Κλειδιά: Υδροστατική ισορροπία, δομή αστέρων, εξέλιξη, σύντηξη, πρωτοαστέρας, πλανητικό νεφέλωμα, τελικές καταστάσεις

Λευκοί νάνοι, σχέση μάζας-ακτίνας, χαρακτηριστικά λευκών νάνων. Υπερκαινοφανείς. Αστέρες νετρονίων και τα χαρακτηριστικά τους, σχέση μάζας – ακτίνας και εσωτερική δομή αστέρων νετρονίων. Πάλσαρ.

 

Λέξεις Κλειδιά: Λευκός νάνος, υπερκαινοφανής, αστέρας νετρονίων, πάλσαρ, pulsar

Προσαύξηση ύλης σε διπλό σύστημα αστέρων, δίσκος προσαύξησης γύρω από μελανή οπή. Γαλαξιακές μελανές οπές. Η αρχή της ισοδυναμίας και η καμπύλωση του φωτός. Ελάττωση ενέργειας φωτονίων κατά την έξοδο του από βαρυτικά πεδία. Γενική θεωρία της σχετικότητας. Βαρυτικοί φακοί. Πίδακες σε μεγάλες μελανές οπές.

 

Λέξεις Κλειδιά: Προσαύξηση, δίσκος, μελανή οπή, ορίζοντας γεγονότων, γενική θεωρία σχετικότητας, καμπύλωση φωτός, βαρυτικός φακός, πίδακας

Διπλοί αστέρες. Οπτικά, αστρομετρικά, φασματικά, φασματοσκοπικά και εκλειπτικά διπλοί αστέρες. Υπολογισμός στοιχείων της τροχιάς των διπλών αστέρων και της μάζας τους.

 

Λέξεις Κλειδιά: Διπλοί αστέρες, οπτικά, αστρομετρικά, φασματικά, φασματοσκοπικά, εκλειπτικά.

Μεταβλητοί αστέρες. Μη-γνήσιοι (διπλοί, περιστρεφόμενοι) και γνήσιοι μεταβλητοί (περιοδικοί και μη). Καινοφανείς, υπερκαινοφανείς.

 

Λέξεις Κλειδιά: Μεταβλητοί, γνήσιοι, μη-γνήσιοι. Κηφείδες, RR Lyrae, Mira, T-Tauri, Εκλάμψεις, R Coronae Borealis.

Γαλαξίες και ταξινόμηση γαλαξιών κατά Hubble. Ελλειπτικοί και σπειροειδείς γαλαξίες, και παραδείγματα. Συγκρούσεις γαλαξιών. Ενεργοί γαλαξίες.

 

Λέξεις Κλειδιά: Γαλαξίες, ελλειπτικοί, σπειροειδείς, Hubble, συγκρούσεις, ενεργοί γαλαξίες.

Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
Επίπεδο: A-

Αρ. Επισκέψεων :  10128
Αρ. Προβολών :  48698