Η Λογοτεχνία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

1. Εισαγωγή στο μάθημα. Ανάθεση εργασιών. Εισαγωγικά-προσεγγίσεις εννοιών και της πραγματικότητας του μαθήματος
2. Ιστορία του μαθήματος των Νέων Ελληνικών. Οι σκοποί του μαθήματος, τα νέα προγράμματα σπουδών. Τα εγχειρίδια της λογοτεχνίας σήμερα.
3. Λογοτεχνικός κανόνας-«Σχολικός λογοτεχνικός κανόνας». Επιλογή λογοτεχνικών βιβλίων
4. Η μεταμόρφωση της έννοιας του όρου μέσα στο χρόνο (γραμματεία¹λογοτεχνία). Η ιστορικότητα των ειδών. Ιστορία της λογοτεχνίας
5. Η αντιπρόταση: Διδασκαλία της λογοτεχνίας σύμφωνα με το πρόγραμμα της Ομάδας Έρευνας για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας: γενικές αρχές και παιδαγωγικές αρχές του προγράμματος. Ενότητες του προγράμματος διδασκαλίας της λογοτεχνίας της Ομάδας Έρευνας για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας
6. Σχεδιασμός ενότητας λογοτεχνίας: σκοποθεσία, επιλογή περιεχομένων, μεθόδευση της διδασκαλίας, αξιολόγηση των μαθητών
7. Η λογοτεχνία ως θεσμός και ως μέρος της κουλτούρας, λογοτεχνία και ιδεολογία: η λογοτεχνία ως πηγή πολιτικών, θρησκευτικών και πολιτισμικών αξιών. Εθνική διάσταση της λογοτεχνίας
8. Η έννοια της εγγραμματοσύνης-γραμματισμού. Η γλώσσα της λογοτεχνίας. Γλωσσολογία και λογοτεχνία
9. Λογοτεχνικό κείμενο: από την παραγωγή στην πρόσληψη
10. Διδασκαλία ποίησης & πεζογραφίας
11. Διόρθωση ενοτήτων
12. Κλείσιμο του μαθήματος. Ανακεφαλαίωση. Προετοιμασία για τις εξετάσεις. Colloquium για την παρουσίαση των εργασιών

 Διδάσκουσα: Ελένη Χοντολίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια

 Βιογραφικό: http://www.edlit.auth.gr/sites/default/files/scientific_personnel/hodolidou_cv.pdf

Η Ελένη Χοντολίδου σπούδασε Φιλολογία και Παιδαγωγική στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. και στο Institute of Education του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Δρ. της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σχολικής Παιδαγωγικής και Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, όπου διδάσκει από το 1981. Τα μαθήματα, οι δημοσιεύσεις και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα κινούνται στο χώρο της λογοτεχνικής και γλωσσικής εκπαίδευσης, του σχεδιασμού και της αξιολόγησης προγραμμάτων διδασκαλίας, των σπουδών γραμματισμού και των πολιτισμικών σπουδών, με έμφαση σε ζητήματα ταυτότητας, ετερότητας και υποκειμενικότητας.

Συνεργάτις ανάπτυξης περιεχομένου: Θεοδώρα Σεϊτανίδου

Βιντεοσκόπηση - Μοντάζ: Μαυρίδης Απόστολος

• Να γνωρίσουν τις παραμέτρους και τις προϋποθέσεις λειτουργίας της λογοτεχνίας στο σχολείο και στην κοινωνία
• Να αποκτήσουν κριτική γνώση των Προγραμμάτων Σπουδών (ΑΠΣ και ΔΕΠΣ) σε σχέση με τη λογοτεχνία
• Να αποκτήσουν κριτική γνώση των σχολικών βιβλίων λογοτεχνίας
• Να γνωρίσουν Προγράμματα και σχολικά βιβλία άλλων χωρών
• Να γνωρίσουν τις βασικές έρευνες φιλαναγνωσίας (ελληνικές και ξένες)
• Να γνωρίσουν θεσμούς όπως το ΕΚΕΒΙ και να κατανοήσουν τη σημασία τους για την προώθηση του βιβλίου
• Να γνωρίσουν τις βασικές βιβλιοθήκες και κάποια βιβλιοπωλεία της πόλης.
• Να γνωρίσουν τις βασικές διαδυκτιακές πηγές που βοηθούν τη διδασκαλία της λογοτεχνίας
• Να εξοικειωθούν με τις βασικές έννοιες του μαθήματος

Tι αναμένεται οι εκπαιδευόμενοι να γνωρίζουν, να κατανοούν και να κάνουν μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος

• Να κινούνται με άνεση στην ελληνική βιβλιογραφία τη σχετική με το θέμα τους
• Να σχεδιάζουν ένα διδακτικό σενάριο προσανατολισμένο σε ηλικία και βαθμίδα εκπαίδευσης
• Nα είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ για τον σχεδιασμό ενός σεναρίου
• Να είναι σε θέση να βρουν τις πληροφορίες που τους χρειάζονται σε βιβλιοθήκες ή ψηφιακά

• Η ικανότητα πρόσληψης αυτού που διαβάζουν (θεωρητικό ή λογοτεχνικό κείμενο)
• Η παρουσίαση στην τάξη με χρήση ΤΠΕ
• Η ικανότητα παρουσίασης του σεναρίου (ομαδική εργασία) στον γραπτό λόγο.   

Διδασκαλία καθ’ έδρας, παρουσιάσεις φοιτητών και φοιτητριών. Διόρθωση εργασιών στην τάξη. Παρουσίαση εργασιών προφορική στο τέλος.

Οι φοιτητές της κατεύθυνσης Παιδαγωγικής του Τμήματος Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής.

• Σχολική Παιδαγωγική Ι και ΙΙ
• ΝΕΦ 201 5 Ιστορία της νεοελληνικής γραμματείας και εισαγωγή στη νεοελληνική φιλολογία
• ΝΕΦ 203 4 Νεοελληνική ποίηση (1789-1914)
• ΝΕΦ 204 4 Νεοελληνική πεζογραφία (1789-1914)

• Βενετία Αποστολίδου & Ελένη Χοντολίδου επιμ. (1999). Λογοτεχνία και εκπαίδευση. Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός
• Ομάδα Έρευνας για τη Διδασκαλία της Λογοτεχνίας (2000) Αποστολίδου, Βενετία, Καπλάνη, Βικτωρία & Ελένη Χοντολίδου επιμ. Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο: μια νέα πρόταση διδασκαλίας. Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός. 

γενική βιβλιογραφία

• Anderson, Richard, κ.ά. (1994). Πώς να δημιουργήσουμε ένα έθνος από αναγνώστες /επιμ. Στέλλα Βοσνιάδου. Αθήνα: Gutenberg.
• Eagleton, Terry (1989). Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας /μτφρ. Δημήτρης Τζιόβας. Αθήνα: Οδυσσέας, 94-149.
• Escarpit, Denise (1995). Η παιδική και νεανική λογοτεχνία στην Ευρώπη: ιστορική επισκόπηση. Αθήνα: Καστανιώτης.
• Hawthorn, Jeremy (1993). Ξεκλειδώνοντας το κείμενο: μία εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας /μτφρ. Μαρία Αθανασοπούλου. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
• Manguel, Alberto (1997). Η ιστορία της ανάγνωσης /μτφρ. Λύο Καλοβρυνάς. Αθήνα: Νέα Σύνορα.
• Williams, Raymond (1994). Κουλτούρα και ιστορία /μτφρ. Βενετία Αποστολίδου. Αθήνα: Γνώση.
• Αναγνωστοπούλου, Διαμάντη (1997). «Η επαφή των μαθητών με τη λογοτεχνία μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα των σχολικών εγχειριδίων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης», Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, 46, 48-51.
• Ανοικτό Πανεπιστήμιο (1985). Γλώσσα και Λογοτεχνία /μτφρ. Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου. ΑΘήνα: Κουτσούμπος.
• Αντλερ Μόρτιμερ Τζ. & Τ. Βαν Ντόρεν (1998). Πώς να διαβάζετε ένα βιβλίο / μτφρ. Δημοσθένης Αυγερινός. Αθήνα: Πατάκης.
• Αποστολίδου Βενετία & Χοντολίδου, Ελένη επιμ. (1999). Λογοτεχνία και εκπαίδευση. Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός. 
• Αποστολίδου Βενετία (1997). Κριτήρια επιλογής λογοτεχνικών βιβλίων για σχολική χρήση. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
• Αποστολίδου Βενετία, Πασχαλίδης Γρηγόρης & Χοντολίδου Ελένη, «Η Λογοτεχνία στην εκπαίδευση: προϋποθέσεις για ένα νέο πρόγραμμα διδασκαλίας», Σύγχρονα Θέματα, 57, 1995, 78-85.
• Βασιλαράκης, Ι.Ν. επιμ. (1998). Σύγχρονες οπτικές και προοπτικές της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Αθήνα: τυπωθήτω.
• Δουζένη, Κατερίνα (1989). «Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας από αποσπάσματα: σκέψεις για μια νέα θεώρηση», Σεμινάριο 11, 88-101.
• Ζερβού Αλεξάνδρα (1992). Λογοκρισία και αντιστάσεις στα κείμενα των παιδικών μας χρόνων: Ο Ροβινσώνας, η Αλίκη και το παραμύθι χωρίς όνομα. Ανάγνωση από μια ενήλικη. Αθήνα: Οδυσσέας.
• Ζερβού Αλεξάνδρα (1997). Στη χώρα των θαυμάτων: το παιδικό ανάγνωσμα ως σημείο συνάντησης παιδιών ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης.
• Καγιαλής, Τάκης (1994). «Η λογοτεχνία στη Μέση Εκπαίδευση: ο ρόλος της θεωρίας», Εντευκτήριο, 26, 67-81.
• Κάλφας, Αντώνης (1993). Ο μαθητής ως αναγνώστης: λογοτεχνική θεωρία και διδακτική πράξη. Θεσσαλονίκη: τα Tραμάκια.
• Κανατσούλη, Μένη (1997). Εισαγωγή στη θεωρία και κριτική της παιδικής λογοτεχνίας. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
• Καρπόζηλου, Μάρθα (1994). Το Παιδί στη χώρα των βιβλίων. Αθήνα: Καστανιώτης.
• Μαρινάκου, Ευγενία (1995). Το κείμενο και η γοητεία της εξερεύνησής του: μία προσωπική ανάγνωση. Αθήνα: Επικαιρότητα.
• Μπίρκερτς, Σβεν (1997). Οι ελεγείες του Γουτεμβέργιου: η μοίρα της ανάγνωσης στην ηλεκτρονική εποχή /μτφρ. Λίλυ Εξαρχοπούλου. Αθήνα: Καστανιώτης.
• Πάνος, Δημήτρης (1998). Η διδασκαλία της πεζογραφίας στη Μέση εκπαίδευση: μια πρόταση διδακτικής αξιοποίησης για το «Τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή. Αθήνα: Αρμός.
• Πενάκ, Ντανιέλ (1996). Σαν ένα μυθιστόρημα /μτφρ. Ρένα Χάτχουτ. Αθήνα: Καστανιώτης.
• Ποσλιανέκ, Κριστιάν (1996). Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα /μτφρ. Στέση Αθήνη. Αθήνα: Καστανιώτης.
• Σουλιώτης, Μίμης (1995²). Αλφαβητάριο για την ποίηση. Θεσσαλονίκη: Δεδούδης.
• Σπινκ, Τζων (Spink, John) (1989). Τα παιδιά ως αναγνώστες /μτφρ. Κυριάκος Ντελόπουλος. Αθήνα: Καστανιώτης.
• Συνέδριο του Σεριζί (1995). Η διδασκαλία της λογοτεχνίας /μτφρ. Ι.Ν. Βασιλαράκης. Αθήνα: Επικαιρότητα.
• Φρυδάκη Ευαγγελία (1999). Πέντε μελετήματα για τη θεωρία και την πράξη της διδασκαλίας. Αθήνα.
• Φρυδάκη Ευαγγελία (2003). Η θεωρία της λογοτεχνίας στην πράξη της διδασκαλίας. Αθήνα: Κριτική.
• Χοντολίδου, Ελένη (1989). Το μάθημα της λογοτεχνίας  στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στην Αγγλία και την Ελλάδα: συγκριτική θεώρηση/αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/1308#page/1/mode/2up
• Χοντολίδου, Ελένη (1996). «Η λογοτεχνική κριτική και η διδακτική μεθοδολογία για τα λογοτεχνικά κείμενα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης: μία ανάγνωση άρθρων που δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά για φιλολόγους (1975-1990)», στο Ελληνική Σημειωτική Εταιρία (1996). Σημειωτική + Εκπαίδευση (επιμ. Σταύρος Καμαρούδης & Ελένη Χοντολίδου). Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 68-85. 

Ιστορία της λογοτεχνίας-Ιστορίες της λογοτεχνίας

• Αποστολίδου, Βενετία (1982). Ο Κωστής Παλαμάς ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Θεμέλιο.
• Βελουδής, Γιώργος (1992). «Ιστορία και ιστορικότητα της λογοτεχνίας», στο Βελουδής, Γιώργος Ψηφίδες: για μια θεωρία της λογοτεχνίας. Αθήνα: Γνώση.
• Barthes, Roland (1982). «Ιστορία ή λογοτεχνία;» /μετ. Λίζυ Τσιριμώκου, Πολίτης, 47-48, 106-115.
• Genette, Gerard (1985). «Λογοτεχνία και ιστορία», Συνέδριο του Σεριζί. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας/μετ. Ι. Βασιλαράκης. Αθήνα: Επικαιρότητα, 95-103.
• Moisan, Clement (1992). H λογοτεχνική ιστορία /μετ. Αριστέα Παρίση. Αθήνα: Καρδαμίτσας.

Λογοτεχνικός κανόνας-«Σχολικός λογοτεχνικός κανόνας»

• Αποστολίδου, Βενετία (1990). «Αντιστάσεις και μεταμορφώσεις του λογοτεχνικού κανόνα: οι έλληνες μαρξιστές και η ιστορία της λογοτεχνίας», Ιστορικά, 12-13, 179-194.

Διδασκαλία παραμυθιών. Εφαρμογή της μεθόδου του VladimirPropp και της μεθόδου του Greimas

• Φιλιππίδης, Σ.Ν. (1990). «Οι αφηγηματικές θεωρίες του A.J. Greimas», Σπείρα, 1, 34-45.
• Μητσού, Μαριλίζα (1987). «Με αφορμή την ‘Μορφολογία του Παραμυθιού’ του Βλαντιμίρ Πρόπ», Πολίτης, 84, 67-77.
• Ντάτση, Ευαγγελή (1982). «Η συμβολή του Vladimir Propp στη μελέτη της μορφολογίας του παραμυθιού», Πολίτης, 62, 35-44.
• Propp, Vladimir (1983). «Μορφολογία του Παραμυθιού 1928: σύντομη εισαγωγή», Πολίτης, 63, 79-82.

Η έννοια της εγγραμματοσύνης (literacy): κοινωνικές προεκτάσεις

• Ong, Walter (1997). Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη /μτφρ. Κώστας Χατζηκυριάκου. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Η λογοτεχνία ως γλώσσα. Η γλώσσα της λογοτεχνίας

• Μπαμπινιώτης, Γιώργος (1984). Γλωσσολογία και Λογοτεχνία: από την Τεχνική στην Τέχνη του Λόγου. Αθήνα.
• Chevalier, Jean-Claude (1985). «Σημείωση για την παρέκκλιση», Συνέδριο του Σεριζί. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας/μετ. Ι.Ν. Βασιλαράκης. Αθήνα: Επικαιρότητα, 165-170.
• Eagleton, Terry (1989). Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας /μετ. Δημήτρης Τζιόβας. Αθήνα: Οδυσσέας, 94-149.
• Εκο, Ουμπέρτο (1993). Τα όρια της ερμηνείας /μετ. Μαριάννα Κονδύλη. Αθήνα: Γνώση.
• Mace, Gerard (1985). «Nα διδάξουμε την ποίηση για να ξαναμάθουμε στους μαθητές ανάγνωση», Συνέδριο του Σεριζί. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας/μετ. Ι.Ν. Βασιλαράκης. Αθήνα: Επικαιρότητα, 189-199.
• Riffaterre, Michael (1985). «Η εξήγηση των λογοτεχνικών φαινομένων», Συνέδριο του Σεριζί. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας /μετ. Ι.Ν. Βασιλαράκης. Αθήνα: Επικαιρότητα, 135-164.
• Todorov, Tzvetan (1995). Θεωρία λογοτεχνίας: κείμενα των Ρώσων φορμαλιστών / μετ. Η.Π. Νικολούδης. Αθήνα: Οδυσσέας.

Θεωρίες λογοτεχνίας και προσεγγίσεις διδακτικών κειμένων: η θεωρία της ανάγνωσης

• Κάλφας, Αντώνης (1993). Ο μαθητής ως αναγνώστης: λογοτεχνική θεωρία και διδακτική πράξη. Θεσσαλονίκη: τα Tραμάκια.
• Τζιόβας, Δημήτρης (1983). «Η έννοια του αναγνώστη στη θεωρία της λογοτεχνίας», Πολίτης, 62, 78-87 και Τζιόβας, Δημήτρης (1987). Μετά την Αισθητική: θεωρητικές δοκιμές και ερμηνευτικές αναγνώσεις της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Γνώση, 223-258.
• Τζιόβας, Δημήτρης (1987). «Από το συγγραφέα στον αναγνώστη: η κρίση του υποκειμένου στη θεωρία της λογοτεχνίας», Τζιόβας, Δημήτρης. Μετά την Αισθητική: θεωρητικές δοκιμές και ερμηνευτικές αναγνώσεις της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Γνώση, 219-221.
• Eco, Umberto (1987). «Η ποιητική του ανοιχτού έργου» /μετ. Γρηγόρης Πασχαλίδης, Νεοελληνική Παιδεία, 9, 116-137.
• Eco, Umberto (1993²). Τα όρια της ερμηνείας /μετ. Μαριάννα Κονδύλη. Αθήνα: Γνώση.
• Iser, Wolfang (1991). «Πρός μία λογοτεχνική ανθρωπολογία» /μετ. Στέφανος Ροζάνης, Λόγου Χάριν, 2, 3-24.
• «Ανθρωπολογική απολογία της λογοτεχνίας» Συζήτηση με τον Wolfang Iser, Λόγου Χάριν, 1991, 2, 25-36.
• Jauss, Robert Hans (1995[87³]). Η θεωρία της πρόσληψης: τρία μελετήματα /μετ. Μίλτος Πεχλιβάνος. Αθήνα: Εστία.

Εθνική διάσταση της λογοτεχνίας

• Αποστολίδου, Βενετία (1994). «Η συγκρότηση και οι σημασίες της ‘εθνικής’ λογοτεχνίας», Εταιρεία Σπουδών. ΄Εθνος-κράτος-εθνικισμός. Αθήνα: Σχολή Μωραΐτη.
• Γιακοέλ, Γιομτώβ (1993). Απομνημονεύματα 1941-1943 /εισαγωγή-επιμέλεια Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.
• Νικολόπουλος, Σάκης & Έφη Οικονομοπούλου (1991). «Μειονότητες και Εκπαίδευση», Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, 46, 66-67.
• Μπαλιμπάρ, Ετιέν (1993). Τα όρια της Δημοκρατίας. Αθήνα: Πολίτης, 51-80.
• Εξεταστική Επιτροπή για την άνοδο του φασισμού και του ρατσισμού στην Ευρώπη: έκθεση για τα αποτελέσματα των εργασιών /εισηγητής Δημήτριος Ευρυγένης. Δεκέμβριος 1985.  

Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας

• Ζήρας, Αλέξης (1985). «Λογοτεχνία και Μαζικά Μέσα: ενημέρωση ή επικοινωνία;», Σύγχρονα Θέματα, 28, 43-45.
• Μαρτινίδης, Πέτρος (1982). Συνηγορία παραλογοτεχνίας. Αθήνα: Πολύτυπο.
• Μαρτινίδης, Πέτρος (1990). Κόμικς: τέχνη και τεχνικές της εικονογραφήγησης. Θεσσαλονίκη: ΑΣΕ.

Aξιολόγηση των μαθητών

• Χοντολίδου, Ελένη (1999). «H αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα της Λογοτεχνίας», στο Αποστολίδου Βενετία & Ελένη Χοντολίδου επιμ. Λογοτεχνία και εκπαίδευση. Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός, 379-392. 

Πηγές στο διαδίκτυο

• ΕΚΕΒΙ http://book.culture.gr Η σελίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και
• http://www.biblionet.gr/
• ΕΛΙΑ http://elia.org Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο
• Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων
• http://www.ecd.uoa.gr/museduc
• http://www.kleidiakaiantikleidia.net
• Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας www.greeklanguage.gr
• e-περιοδικό http://www.bookbook.gr/
• περιοδικό για τα βιβλία και την ανάγνωση http://www.oanagnostis.gr/