Διδακτική της λογοτεχνίας

1. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στο ελληνικό σχολείο. Ιστορική αναδρομή και βασικά προβλήματα. Γενικές αρχές για ένα νέο πρόγραμμα διδασκαλίας.
2. Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Οι σκοποί του μαθήματος. Οι έννοιες του πολιτισμού και της δημιουργικότητας.
3. Οι σκοποί της διδασκαλίας της λογοτεχνίας (συνέχεια). Οι έννοιες του γραμματισμού, της ανάγνωσης και της λογοτεχνικής γλώσσας.
4. Το περιεχόμενο του μαθήματος της λογοτεχνίας. Οι έννοιες του λογοτεχνικού θεσμού, της εθνικής ψυχής και του λογοτεχνικού κανόνα.
5. Συγκρότηση του νεοελληνικού λογοτεχνικού κανόνα: αρχές, κριτήρια, κορυφώσεις, αποκλεισμοί.
6. Το περιεχόμενο του μαθήματος της λογοτεχνίας (συνέχεια). Το ζήτημα των αξιών κατά τη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Η διαδικασία εξαγωγής νοήματος μέσα στην τάξη. Η τάξη ως κοινότητα αναγνωστών.
7. Λογοτεχνία και ΜΜΕ. Διδασκαλία της λογοτεχνίας και Νέες Τεχνολογίες.
8. Διδακτικό υλικά, κριτήρια επιλογής λογοτεχνικών βιβλίων και Ανθολόγια. 
9. Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Σχέση με άλλα μαθήματα. Δημιουργία διδακτικών ενοτήτων.
10. Μεθόδευση της διδασκαλίας. Η μέθοδος project και η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία.
11. Διδασκαλία της ποίησης.
12. Η μέθοδος της δραματοποίησης.
13. Αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα της λογοτεχνίας.

Διδάσκουσα: Βενετία Αποστολίδου, Καθηγήτρια

http://www.eled.auth.gr/personnel/apostolidou.html

Συνεργάτης ανάπτυξης περιεχομένου: Κερμανίδου Θεοδώρα

Είναι καλό να υπάρχουν κάποιες γνώσεις σχετικά με τη λογοτεχνία και την παιδική λογοτεχνία καθώς και γνώσεις βασικών αρχών της παιδαγωγικής. 

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα:

• Προβληματιστούν γύρω από θεωρητικές έννοιες απαραίτητες για την κατανόηση της σχέσης της λογοτεχνίας  με την κοινωνία και την εκπαίδευση.
• Γνωρίσουν ένα ολοκληρωμένο μοντέλο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην Α/θμια και Β/θμια εκπαίδευση.
• Έρθουν σε επαφή με μια σειρά ειδικών προβλημάτων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας τόσο αναφορικά με το περιεχόμενο όσο και με τις μεθόδους διδασκαλίας.
• Είναι σε θέση να κρίνουν και να αξιολογήσουν προγράμματα σπουδών για το μάθημα της λογοτεχνίας.
• Είναι σε θέση να κρίνουν και να αξιολογήσουν διδακτικές πρακτικές που ακολουθούνται σε πραγματικές τάξεις καθώς και πρακτικές προώθησης της φιλαναγνωσίας εκτός σχολείου.

Παράδοση στην τάξη. Άσκηση στο πεδίο (σχολική τάξη). Συνεργασία με ομάδες φοιτητών 2-3 ατόμων στο γραφείο. Παρουσιάσεις εργασιών των φοιτητών στο μάθημα.

Η αξιολόγηση είναι διαμορφωτική κατά τη διάρκεια των μαθημάτων και συμπερασματική στο τέλος. Ο τελικός βαθμός βγαίνει από: 

1. την οργάνωση, διεξαγωγή, αναστοχασμό και παρουσίαση του υλικού της  παρατήρησης ορισμένων ωρών διδασκαλίας σε μια σχολική τάξη.
2. γραπτή εξέταση με ερωτήσεις ανάπτυξης δοκιμίων.

Τα κριτήρια αξιολόγησης δίνονται γραπτά στους φοιτητές στην αρχή των μαθημάτων και είναι τα ακόλουθα:

1. Για την παρατήρηση σε τάξη: α) Η σύνταξη οδηγού παρατήρησης με δομημένες και σαφείς περιοχές παρατήρησης που να προκύπτουν από τη βιβλιογραφία και τις διαλέξεις. β) Η συνεπής και απρόσκοπτη συνεργασία με τον διδάσκοντα καθόλη τη διάρκεια της παρατήρησης και της προετοιμασίας της παρουσίασης. γ) Η λεπτομερειακή και προσεκτική καταγραφή των διδακτικών συμβάντων της τάξης. δ) Η οργανωμένη, ερμηνευτική και αξιολογική παρουσίαση του υλικού της παρατήρησης στην τάξη. Η σύνδεση με τη βιβλιογραφία.
2. Για την γραπτή εξέταση παίρνονται υπόψη: η μελέτη της βιβλιογραφίας, η ικανότητα σύνθεσης των διαφόρων βιβλιογραφικών πηγών με τις διαλέξεις και τις παρουσιάσεις των φοιτητών, η έκφραση τεκμηριωμένης προσωπικής και κριτικής άποψης.

1. Αποστολίδου Β., Χοντολίδου Ε. (επιμ.), Λογοτεχνία και εκπαίδευση, Αθήνα,  Τυπωθήτω Γ. Δαρδανός, 1999. Κωδικός Eudoxus: 31741.
2. Γιάννης Παπαδάτος: Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία. Θεωρητικές αναφορές και προσεγγίσεις – Δραστηριότητες. Εκδ. Πατάκης 2009. Κωδ. Στο Εύδοξος: 21878.

Επιπλέον συνιστώμενη βιβλιογραφία:

1. 12+1 μικροί συγγραφείς: Βραβευμένα διηγήματα με αφορμή την ανάγνωση του βιβλίου της Άλκης Ζέη «Ο ψεύτης παππούς», συλλογικό έργο (2008). Αθήνα: Κέδρος.
2. Anderson, Richard κ.ά. (1994). Πώς να δημιουργήσουμε ένα έθνος από αναγνώστες/ επιμ. Στέλλα Βοσνιάδου, μτφρ. Ανθή Αρχοντίδου κ.ά. Αθήνα: Gutenberg.
3. Browne, Neil M. & Stuart M. Keeley (2004). Οδηγός κριτικής σκέψης: 11 ερωτήσεις για μια κριτική ακρόαση ή ανάγνωση/ μτφρ. Γιώργος Σαλαμάς. Αθήνα: Πατάκης.
4. Doubrovsky, Serge & Tzvetan Todorov επιμ. (1985). Η διδασκαλία της λογοτεχνίας: Συνέδριο στο Διεθνές Πολιτιστικό Κέντρο του Σεριζί της Γαλλίας, 22-29 Ιουλίου 1969/ μετάφραση Ι. Ν. Βασιλαράκης. Αθήνα: Επικαιρότητα.
5. Escarpit, Denise (1995). Η παιδική και νεανική λογοτεχνία στην Ευρώπη: ιστορική επισκόπηση/ μτφρ. Αθήνη Στέση. Αθήνα: Καστανιώτης.
6. Frey, Karl (1986). Η μέθοδος ‘project’/ μτφρ. Κλεονίκη Μάλλιου. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης.
7. Maingain, Alain, Barbara Dufour & Gerard Fourez (2007). Διδακτικές προσεγγίσεις της διαθεματικότητας/ μτφρ. Χαράλαμπος Ράπτης. Αθήνα: Πατάκης.
8. Todorov, Tzvetan, Η λογοτεχνία σε κίνδυνο, μτφρ. Χρύσα Βαγενά, Αθήνα, Πόλις, 2013.
9. Propp, Vladimir J. (1991). Μορφολογία του παραμυθιού: η διαμάχη με τον Κλωντ Λεβί - Στρως και άλλα κείμενα/μτφρ. Αριστέα Παρίση. Αθήνα: Καρδαμίτσα.
10. Αγγελάκος, Κώστας επιμ. (2003). Διαθεματικές προσεγγίσεις της γνώσης στο ελληνικό σχολείο. Αθήνα: Μεταίχμιο.
11. Αναγνωστοπούλου, Διαμάντη (2002). Λογοτεχνική πρόσληψη στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αθήνα: Πατάκης.
12. Αντλερ Μόρτιμερ Τζ. & Τσαρλς Βαν Ντόρεν (1998). Πώς να διαβάζετε ένα βιβλίο/ μτφρ. Δημοσθένης Αυγερινός. Αθήνα: Πατάκης.
13. Αρτζανίδου Ε., Γουλής, Δ.,  Γρόσδος, Στ., Καρακίτσιος, Α. (2011). Παιχνίδια φιλαναγνωσίας και αναγνωστικές εμψυχώσεις. Αθήνα: Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός.
14. Αυδή, Αύρα & Μελίνα Χατζηγεωργίου (2007). Η τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση. 48 προτάσεις για εργαστήρια θεατρικής αγωγής. Αθήνα: Μεταίχμιο.
15. Βασιλάκη, Ασπασία & Λευτέρης Γιαννακουδάκης (2009). Η δημιουργική γραφή στο Δημοτικό σχολείο. Δραστηριότητες δημιουργικής γραφής. Αθήνα: Κέδρος.
16. Γκετμανένκο, Ναταλία & Γιουλιάνα Πογκόσοβα (2009). Ακούμε, διαβάζουμε, σκεφτόμαστε. Εγχειρίδιο της ενωμένης διαθεματικής ανάγνωσης. Αθήνα: Γρηγόρη.
17. Διαθεματικότητα και εκπαίδευση: Διδακτικές εφαρμογές στην προσχολική, την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Πρακτικά 8ου Επιμορφωτικού σεμιναρίου (Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, 6-8 Νοεμβρίου 2003). Αθήνα: Πατάκης.
18. Ζερβού, Αλεξάνδρα (1992). Λογοκρισία και αντιστάσεις στα κείμενα των παιδικών μας χρόνων: Ο Ροβινσώνας, η Αλίκη και το Παραμύθι χωρίς όνομα. Ανάγνωση από μια ενήλικη. Αθήνα: Οδυσσέας.
19. Ζερβού, Αλεξάνδρα (1997). Στη χώρα των θαυμάτων: το παιδικό ανάγνωσμα ως σημείο συνάντησης παιδιών ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης.
20. Ηλία, Ελένη επιμ. (2007). Η παιδική λογοτεχνία στην εκπαίδευση. Βόλος: Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού ΠΤΠΕ, Παν. Θεσσαλίας.
21. Κακλαμανίδου, Δέσποινα (2006). Όταν το μυθιστόρημα συνάντησε τον κινηματογράφο. Θεωρητικές προσεγγίσεις και συγκριτικές αναλύσεις. Αθήνα: Αιγόκερως.
22. Καλογήρου, Τζίνα & Κική Λαλαγιάννη επιμ. (2005). Η Λογοτεχνία στο σχολείο. Θεωρητικές προσεγγίσεις και διδακτικές εφαρμογές στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση/ εισ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου. Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός.
23. Καλογήρου, Τζίνα (2005). Τέρψεις και ημέρες ανάγνωσης. Αθήνα: Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου.
24. Κάλφας, Αντώνης (1993). Ο μαθητής ως αναγνώστης: λογοτεχνική θεωρία και διδακτική πράξη. Θεσσαλονίκη: τα Tραμάκια.
25. Κανατσούλη, Μένη & Δημήτρης Πολίτης επιμ. (2011). Σύγχρονη εφηβική λογοτεχνία: Από την ποιητική της εφηβείας στην αναζήτηση της ερμηνείας της. Αθήνα: Πατάκης.
26. Κανατσούλη, Μένη (1997). Εισαγωγή στη θεωρία και κριτική της παιδικής λογοτεχνίας. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
27. Κανατσούλη, Μένη (2000). Ιδεολογικές διαστάσεις της παιδικής λογοτεχνίας. Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός.
28. Καρακίτσιος, Ανδρέας (2008), Ποίηση για παιδιά και νέους. Αναθεωρήσεις και προοπτικές. Θεσσαλονίκη: Ζυγός.
29. Καρπόζηλου, Μάρθα (1994). Το Παιδί στη χώρα των βιβλίων. Αθήνα: Καστανιώτης.
30. Κατσαρίδου, Μάρθα (2011). Η μέθοδος της δραματοποίησης στη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Διδ. Διατριβή. Θεσσαλονίκη: ΠΤΔΕ, ΑΠΘ. http://invenio.lib.auth.gr/record/127351/files/GRI-2011-7351.pdf
31. Κατσίκη-Γκίβαλου, Άντα επιμ. (2001). Λογοτεχνική ανάγνωση και διδακτικές εφαρμογές (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
32. Κατσίκη-Γκίβαλου, Άντα επιμ. (2004). Η Λογοτεχνία σήμερα. Όψεις, αναθεωρήσεις, προοπτικές, Πρακτικά Γ΄ Πανελλήνιου Συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή (29, 30 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 2002). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
33. Κατσίκη-Γκίβαλου, Άντα, Τζίνα Καλογήρου & Άβα Χαλκιαδάκη (2008). Φιλαναγνωσία και σχολείο. Αθήνα: Πατάκης.
34. Κατσίκη-Γκίβαλου, Δ. Πολίτης (2013). Καλλιεργώντας τη φιλαναγνωσία. Πραγματικότητες και προοπτικές, επιμ. Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, Δ. Πολίτης, Αθήνα, διάδραση.
35. Κόκορης, Δημήτρης (2007). Μεταφρασμένη ποίηση. Διδακτικές και κριτικές προτάσεις. Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ.-Εργαστήριο Συγκριτικής Γραμματολογίας.
36. Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα, Έργα, Ρεύματα, Όροι. Αθήνα: Πατάκης, 2007.
37. Λεοντσίνη, Μαίρη επιμ. (2000). Όψεις της ανάγνωσης/ μτφρ. Κώστας Αθανασίου & Φώτης Σιατίτσας. Αθήνα: Νήσος.
38. Ματσαγγούρας, Ηλίας (2008). Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση: για το καθημερινό μάθημα και τα προγράμματα του ολοήμερου σχολείου, τα περιβαλλοντικά, τα πολιτιστικά και τα ευρωπαϊκής συνεργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης.
39. Μπαλάσκας, Κώστας & Κώστας Αγγελάκος επιμ. (2005). Γλώσσα και λογοτεχνία στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αθήνα: Μεταίχμιο.
40. Νικολαΐδου, Σοφία (2009). Λογοτεχνία και Νέες Τεχνολογίες. Από τη θεωρία στη διδακτική πράξη. Αθήνα: Κέδρος.
41. Παπαδάτος, Γιάννης Σ. (2009), Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία: Θεωρητικές αναφορές και προσεγγίσεις: Δραστηριότητες. Αθήνα: Πατάκης.
42. Παπαδόπουλος, Σίμος (2007). Με τη Γλώσσα του θεάτρου. Η διερευνητική δραματοποίηση στη διδασκαλία της Γλώσσας. Αθήνα: Κέδρος.
43. Παπαντωνάκης, Γεώργιος επιμ. (2006). Πρόσωπα και προσωπεία του αφηγητή στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία της τελευταίας τριακονταετίας. Αθήνα: Πατάκης.
44. Πενάκ, Ντανιέλ (1996). Σαν ένα μυθιστόρημα/ μτφρ. Ρένα Χάτχουτ. Αθήνα: Καστανιώτης.
45. Ποσλιανέκ, Κριστιάν (1996). Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα/ μτφρ. Στέση Αθήνη. Αθήνα: Καστανιώτης.
46. Ροντάρι, Τζάνι (2003[1993]). Γραμματική της φαντασίας. Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες/ μτφρ. Γιώργος Κασαπίδης. Αθήνα: Μεταίχμιο.
47. Σακελλαρίου, Χάρης (2003). Παιδί και βιβλίο. Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας και της καλλιέπειας με την παιδική λογοτεχνία, επιμ. Θανάσης Ντζούφρας. Αθήνα: Μελωδία- Καψάσκη.
48. Σουλιώτης, Μίμης (2010). Αλφαβητάριο για την ποίηση. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
49. Σπινκ, Τζων (Spink, John) (1989). Τα παιδιά ως αναγνώστες/ μτφρ. Κυριάκος Ντελόπουλος. Αθήνα: Καστανιώτης.
50. Το εικονογραφημένο βιβλίο δεν είναι μόνο για μικρά παιδιά. Συμβολή στην έρευνα και στη μελέτη της τέχνης και της τεχνικής της εικονογράφησης (2006). Αθήνα: Ο Κύκλος του ελληνικού παιδικού βιβλίου.
51. Τσιλιμένη, Τασούλα επιμ. (2009). Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία. Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας. Βόλος: Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού ΠΤΠΕ, Παν. Θεσσαλίας.
52. Φρυδάκη, Ευαγγελία (2003). Η θεωρία της λογοτεχνίας στην πράξη της διδασκαλίας. Αθήνα: Κριτική.
53. Φρυδάκη, Ευαγγελία (2009). Η διδασκαλία στην τομή της νεωτερικής και της μετανεωτερικής σκέψης. Αθήνα: Κριτική.
54. Χρονάκη, Άλκηστη (2010). Η συμβολή της ανάγνωσης μυθιστορημάτων στη διαμόρφωση της υποκειμενικότητας των εφήβων. Διδ. Διατριβή, ΠΤΔΕ, ΑΠΘ. http://invenio.lib.auth.gr/record/122930/files/GRI-2010-5077.pdf
55. Xρυσαφίδης, Κώστας (1994). Βιωματική επικοινωνιακή διδασκαλία, η εισαγωγή της μεθόδου project στο σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.
56. Στη σειρά Κλειδιά και Αντικλείδια, ΠΕΜ, ΥΠΕΠΘ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (www.kleidiakaiantikleidia.net):
    1. Αποστολίδου, Βενετία (2003). Ανάγνωση και ετερότητα.
    2. Μάγος, Κώστας (2003). Για τη μέθοδο project.
    3. Φραγκουδάκη, Άννα (2003). Γλώσσα του σπιτιού και γλώσσα του σχολείου.
    4. Χοντολίδου, Ελένη (2003). Ταυτότητες και λογοτεχνία στο σχολείο.
    5. Χοντολίδου, Ελένη (2004α). Διδασκαλία σε ομάδες.
    6. Χοντολίδου, Ελένη (2004β). Διδασκαλία και αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών.