Εισαγωγή στη διδακτική των γλωσσών

Οι φοιτητές των ξενόγλωσσων τμημάτων που ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν μία καριέρα ως δάσκαλοι ξένων γλωσσών. 

Διδάσκων: Γεώργιος Υψηλάντης, Αναπληρωτής Καθηγητής

Ο Γεώργιος Σ. Υψηλάντης αποφοίτησε από την Αγγλική Σχολή του Α.Π.Θ., κατέχει μεταπτυχιακό (Master) και διδακτορικό (Ph.D.) στην εφαρμοσμένη γλωσσολογία και ειδικότερα στη χρήση Η/Υ στην εκπαίδευση, διδασκαλία γλώσσας. Δημοσιεύει από το 1992 εργασίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό σε διεθνή περιοδικά όπως στην ετήσια έκθεση της Βρετανικής Εταιρείας Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας (BAAL), στο Αμερικανικό περιοδικό World Englishes και το περιοδικό CALL θέματα σχετικά με τη αξιοποίηση σύγχρονης τεχνολογίας στη γλωσσική παιδεία και την συγκριτική ρητορική. Έχει παρουσιάσει εργασίες του στην Ελλάδα, Ιταλία, Βρετανία, Ην. Πολιτείες, Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία, Αυστρία, FYROM, Ουγγαρία, Κύπρο και Σαουδική Αραβία ενώ έχει υπάρξει κύριος προσκεκλημένος ομιλητής σε συνέδρια στην Ελλάδα, και την Ισπανία. Έχει κερδίσει το European Label Award for innovative projects in language teaching and learning το 2007 για ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης από απόσταση για δασκάλους της ελληνικής για το οποίο σχεδίασε το εκπαιδευτικό σενάριο καθώς και τον τρόπο ανάπτυξης των ενοτήτων ενώ συνέγραψε και μία ενότητα.

Εργάσθηκε ως δάσκαλος αγγλικής για ειδικούς σκοπούς (ΕΕΠ) από τον Ιούνιο του 1998 ως τον Οκτώβριο του 2002 στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Τώρα εργάζεται ως αναπληρωτής καθηγητής με αντικείμενο τη διδακτική ξένων γλωσσών με ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας στο τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ. και λειτούργησε ως επισκέπτης καθηγητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Eichstatt – Ingolstadt στην Γερμανία και στο Πανεπιστήμιο King Saud (νούμερο 160 στην παγκόσμια κατάταξη) του Riyadh στην Σαουδική Αραβία. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα βρίσκονται στον χώρο της γλωσσικής διδασκαλίας με Η/Υ, στην από απόσταση εκπαίδευση και στην συγκριτική ρητορική. Του αρέσει να πάει με το ποδήλατο στην δουλειά διασχίζοντας αυτά τα 6 περίπου χιλιόμετρα της παραλιακής στη Θεσσαλονίκη. Επικοινωνία: ypsi@itl.auth.gr

Συνεργάτης ανάπτυξης περιεχομένου: Ελένη Ρουμανλή

Το μάθημα χωρίζεται σε 3 ενότητες. Σε κάθε ενότητα παρουσιάζεται και ολοκληρώνεται ένας κύκλος με διαφορετικά θέματα: 1. Η πρώτη ενότητα περιέχει δύο μαθήματα που είναι αφιερωμένα στην αρχική εισήγηση για το θέμα, στην αρχή του εξαμήνου και στην τελική με αναφορά στις εξετάσεις, στο τέλος τους εξαμήνου. 2. Η δεύτερη ενότητα προσφέρει μία αρχική συζήτηση στην σχετική ορολογία και σε παραδοσιακές και σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας. 3. Η τρίτη ενότητα είναι αφιερωμένη σε θεωρίες μάθησης και στην σύγκριση των μεθόδων διδασκαλίας και των θεωριών μάθησης. Η δεύτερη και τρίτη ενότητα, που αποτελούν και τον πυρήνα του μαθήματος αφορούν σε διαλέξεις πάνω σε γνωστικά θέματα, εργαστήριο τάξης, σεμινάρια και πρακτική άσκηση.

Στις διαλέξεις ο διδάσκων παρουσιάζει και συζητά θέματα σχετικά με το αντικείμενο  ενώ στο εργαστήριο τάξης και στο σεμινάριο οι φοιτητές συμμετέχουν ενεργά, αφού έχουν προετοιμασθεί στο θέμα με πρότερη αυτόνομη μάθηση (σημειώνονται στο παραπάνω σχήμα ως Δ, Ε/Τ). Όπως διαφαίνεται και στο σχεδιάγραμμα παραπάνω, αλλά και στο πλαίσιο παρακάτω, κατά την διάρκεια του εξαμήνου προσφέρονται τέσσερις διαλέξεις, τρείς εβδομάδες αυτόνομης μάθησης, ένα σεμινάριο, τρία κουίζ, και δύο μαθήματα πληροφόρησης εκ των οποίων το ένα εισαγωγικό και το άλλο με θέμα τις τελικές εξετάσεις.

Δ= Διάλεξη, Ε/Τ= Εργαστήριο Τάξης, Α/Μ Αυτόνομη Μάθηση, ΕΚΠ.ΕΠΙΣΚ. Εκπαιδευτική Επίσκεψη

Στις διαλέξεις ο διδάσκων παρουσιάζει και συζητά θέματα σχετικά με το αντικείμενο  ενώ στο εργαστήριο τάξης και στο σεμινάριο οι φοιτητές συμμετέχουν ενεργά, αφού έχουν προετοιμασθεί στο θέμα με πρότερη αυτόνομη μάθηση (σημειώνονται στο παραπάνω σχήμα ως Δ, Ε/Τ). Σημειώνεται ότι προβλέπονται και εκπαιδευτικές επισκέψεις σε κέντρα ξένων γλωσσών. Όπως διαφαίνεται και στο σχεδιάγραμμα παραπάνω, αλλά και στο πλαίσιο παρακάτω, κατά την διάρκεια του εξαμήνου προσφέρονται τέσσερις διαλέξεις, τρείς εβδομάδες αυτόνομης μάθησης, ένα σεμινάριο, τρία κουίζ, και δύο μαθήματα πληροφόρησης εκ των οποίων το ένα εισαγωγικό και το άλλο με θέμα τις τελικές εξετάσεις.

Αναλυτικότερα τα θέματα που εξετάζονται κατά την διάρκεια των μαθημάτων είναι τα παρακάτω:

Βασικός στόχος του μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι μελλοντικοί δάσκαλοι τις διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις που αναπτύχθηκαν στην γλωσσική εκπαίδευση και τον τρόπο που επηρέασαν την διδακτική πράξη.  Επίσης, δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ανατροφοδότησης των μαθητών. Ιδιαίτερα δίνεται έμφαση στην: 

• ανάπτυξη επίγνωσης για την γλωσσική διδασκαλία
• διεύρυνση των δρόμων και των επιλογών που έχει ο δάσκαλος
• Εξέλιξη σχετικού λεξιλογίου μέσα από Κοινότητες Κοινής Πρακτικής (ΚΚΚ) (Communities of Practice)
• πρόκληση διδακτικών στερεότυπων και διατήρηση της ενεργητικότητας του δασκάλου
• ενημέρωση σε νέες τεχνικές με στόχο την καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων
• αποκωδικοποίηση βιβλίων και λογισμικού
• επιλογή μεθόδου ή αλλαγή μεθόδου σε σχέση με τα αποτελέσματα και τη στάση attitude των μαθητών σε αυτή
• επιλογή μίας εκλεκτικής προσέγγισης και όχι επιλεκτικής στην διδασκαλία, δηλαδή όχι θρησκευτική προσήλωση σε μία μέθοδο αλλά επιλεκτική επιλογή ιδανικών για την περίπτωση στρατηγικών και δράσεων από διαφορετικές μεθόδους.
• ανεύρεση υλικού για την επίλυση διδακτικών προβλημάτων στην τάξη

Μετά το τέλος των μαθημάτων οι φοιτητές θα μπορούν:

• Να αξιολογούν βιβλία διδασκαλίας ξένων γλωσσών πριν τα χρησιμοποιήσουν μέσα στην τάξη χρησιμοποιώντας τα εργαλεία αξιολόγησης που διδάχθηκαν μέσα στην τάξη.
• Να αποκωδικοποιούν βιβλία διδασκαλίας ξένων γλωσσών μέσα από τα βήματα που παρουσιάσθηκαν στο σχετικό μάθημα.
• Να εντάσσουν βιβλία και μαθησιακό υλικό στα μαθήματά τους με βάση τα κριτήρια που διδάχθηκαν.
• Να επιλέγουν την μέθοδο διδασκαλίας που θα χρησιμοποιήσουν ανάλογα με την διδακτική περίσταση και χρησιμοποιώντας τις γενικότερες γνώσεις τους περί διδακτικής των γλωσσών που παρουσιάσθηκαν αναλυτικά κατά την διάρκεια των μαθημάτων.
• Να διορθώνουν τα λάθη των μαθητών σύμφωνα με την διδακτική μέθοδο που επέλεξαν.
• Να διατηρούν τον ρόλο τους μέσα στην τάξη σε συμφωνία με την διδακτική μέθοδο που επέλεξαν.
• Να γνωρίζουν για τις διδακτικές μεθόδους που αναπτύχθηκαν μέσα στο χρόνο και να μπορούν να εντοπίσουν τις διαφορές με συγκριτικές μεθόδους που παρουσιάσθηκαν μέσα στην τάξη

Ε. Γρίβα και Α. Στάμου (2014). Ξένη Γλώσσα και Παιχνίδι. Αδελφοί Κυριακίδη

Προτείνονται 4 διαφορετικές προσεγγίσεις για την παρακολούθηση του μαθήματος που οδηγούν σε τέσσερις διαφορετικές μεθόδους αξιολόγησης (βλ. παρακάτω): 

1. Παρακολούθηση των μαθημάτων. Ο φοιτητής παρακολουθεί μία σειρά διαλέξεων, ενός σεμιναρίου και ενός εργαστηρίου τάξης σε διαφορετικά θέματα που σχετίζονται με το μάθημα. Επιπροσθέτως, υπάρχουν περίοδοι για αυτόνομη μάθηση για προετοιμασία σε συγκεκριμένα θέματα πριν το σεμινάριο ή το εργαστήριο τάξης στα οποία καλείται να συμμετέχει ενεργά ο φοιτητής. Το σεμινάριο προσφέρεται με πρόσκληση ειδικών - είτε συναδέλφων από την ίδια σχολή, πανεπιστήμιο, είτε από άλλο πανεπιστήμιο – μέσω ζωντανού κατά πρόσωπο μαθήματος ή μέσω skype, είτε μέσα από βιντεοσκοπημένο μάθημα που στέλνει ο συνάδελφος με ζωντανή παρουσία για ερωτήματα, είτε  μέσω βίντεο που επιλέχθηκε από το UTUBE, είτε τέλος, με προσκεκλημένους ειδικούς από τον ιδιωτικό τομέα. Το εργαστήριο τάξης (workshop) λειτουργεί με την ενεργή συμμετοχή των φοιτητών και οργανώνεται μετά από αυτόνομη μελέτη των φοιτητών σε ένα θέμα κατόπιν συνεννόησης. Οι φοιτητές μελετούν αυτόνομα (οι σε ομάδες κοινής πρακτικής και ενδιαφερόντων) καταλήγουν σε συμπεράσματα τα οποία παρουσιάζουν και διαπραγματεύονται μέσα στην τάξη. Τέλος, και σε αυτά τα εργαστήρια καλούνται για ζωντανή ή από απόσταση συνεργασία ειδικοί στο θέμα, ακαδημαϊκοί ή ιδιώτες.
2.  Αυτόνομη μάθηση (μελέτη) με επιστασία. Ο φοιτητής μελετάει το μαθησιακό υλικό μόνος του και έρχεται σε κατά πρόσωπο επαφή με τον διδάσκοντα είτε μέσω του skype κάθε εβδομάδα (tutorials), ατομικά ή σε ομάδες έως τεσσάρων ατόμων. Επίσης καλείται να παρακολουθήσει μέσω skype τα σεμινάρια που προσφέρονται κατά την διάρκεια των μαθημάτων. Η επίβλεψη μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω εξωτερικού συνεργάτη ειδικού στο θέμα. Αυτή η επιλογή έχει σχεδιαστεί κυρίως για φοιτητές που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ΑΠΘ λόγω αναπηρίας ή εργασίας.
3.  Αυτόνομη πρωτογενής εμπειρική έρευνα. Ο φοιτητής μελετάει το υλικό που προσφέρεται (με δική του δευτερογενή έρευνα) στο θέμα με το οποίο επιθυμεί να ασχοληθεί και στην συνέχεια διερευνά μία υπόθεση σε συνεχή επαφή με τον διδάσκοντα κατά πρόσωπο είτε μέσω skype. Αυτή η προσέγγιση τους μαθήματος προσφέρεται για όσους φοιτητές διδάσκουν σε μεγάλες ομάδες μαθητών σε σχολεία ή φροντιστήρια. Η εργασία που συντάσσεται στο τέλος του εξαμήνου προτείνεται για παρουσίαση σε διεθνή συνέδρια και δημοσίευση. Επίσης καλείται ο φοιτητής να παρακολουθήσει μέσω skype τα σεμινάρια που προσφέρονται κατά την διάρκεια των μαθημάτων.
4.  Αυτόνομη δευτερογενής έρευνα. Ο φοιτητής προσεγγίζει ένα θέμα μέσω δευτερογενούς έρευνας μελετώντας τις απόψεις άλλων ερευνητών στο ζήτημα καταλήγοντας σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Κατά την διάρκεια του εξαμήνου υπάρχει συνεχής κατά πρόσωπο ή μέσω skype επαφή με τον διδάσκοντα. Επίσης καλείται να παρακολουθήσει μέσω skype τα σεμινάρια που προσφέρονται κατά την διάρκεια των μαθημάτων.

Οι παραπάνω επιλογές που προσφέρονται δεν σχετίζονται με τις νοητικές ικανότητες των φοιτητών ή με τις εν γένει δεξιότητές των (που είμαι σίγουρος ότι θα ήταν ικανοποιητικές για οποιαδήποτε εργασία) αλλά με βάση τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους στο αντικείμενο, τις διαθέσεις τους και τις προσωπικές τους υποχρεώσεις την εποχή της διδασκαλίας του μαθήματος. Απώτερος στόχος είναι η υποστήριξη των φοιτητών για την επιτυχή ολοκλήρωση της ενότητας με τα μεγαλύτερα για αυτούς επιστημονικά οφέλη. Τέλος, οι συζητήσεις μέσω skype ηχογραφούνται και αποστέλλονται στους φοιτητές μετά το πέρας της συνομιλίας ως υποστηρικτικό υλικό για την μάθησή τους. 

Προτείνονται 4 διαφορετικές προσεγγίσεις για την αξιολόγηση του μαθήματος ανάλογα με τον τρόπο παρακολούθησης:

1. Για την περίπτωση  1, κατά πρόσωπο παρακολούθησης μαθημάτων, ο φοιτητής δύναται να λάβει μέρος σε τρία κουίζ που πραγματοποιούνται κατά την διάρκεια του εξαμήνου, ο μέσος όρος των οποίων θα αποτελέσει και την τελική του βαθμολόγηση. Αποτελεί απαράβατο όρο η συνεχής και αδιάλειπτη παρακολούθηση των μαθημάτων και σεμιναρίων με δύο (2) μόνον απουσίες. Στην περίπτωση αποτυχίας στα κουίζ οδηγείται στις τελικές εξετάσεις.
2.  Για την περίπτωση δύο ο φοιτητής οδηγείται στις τελικές εξετάσεις. 
3.  Για τις περιπτώσεις 3 και 4 οι εργασίες είναι απαλλακτικές.

Οι τελικές εξετάσεις αφορούν σε εφαρμογές των θεωριών και μεθόδων που συζητήθηκαν στο σχεδιασμό μαθημάτων. Λίστα με θέματα προσφέρεται στο BlackBoard.

Βαθμολόγηση

Ένα άριστο γραπτό θα πρέπει να διαθέτει:

1. περιεχόμενο σχετικό με το ερώτημα. Περιττά στοιχεία δείχνουν ανικανότητα επιλογής των σχετικών πληροφοριών που απαιτούνται για την ανάπτυξη του κειμένου ενώ αντίθετα δημιουργούν μία αρνητική διάθεση στον εξεταστή. 50% του τελικού βαθμού.
2.  σωστή χρήση της σχετικής ορολογίας. Προτιμάται η σωστή χρήση των όρων που αναφέρονται στην βιβλιογραφία παρά η επεξήγηση με λόγια του συγγραφέα. 15% του τελικού βαθμού.
3.  συνοχή ως προς την ανάπτυξη του κειμένου. Το κείμενο ανάπτυξης από τον μαθητή απαιτεί υψηλή συνοχή. Πρέπει να γίνεται κατανοητό στον εξεταστή με ποιόν τρόπο φτάνει στα συμπεράσματα που αναφέρει ο εξεταζόμενος, από το Α στο Β και μετά στο Γ, κλπ. 15% του τελικού βαθμού.
4.  κριτική άποψη. Η κριτική διάθεση του φοιτητή στην παρουσίαση της σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας αποτελεί επιπλέον προσόν. 10%
5.  αναφορά βιβλιογραφίας. Η αναφορά σε άρθρα και απόψεις άλλων συγγραφέων δείχνει μελέτη της βιβλιογραφίας στο θέμα. 10%

Ε. Γρίβα και Α. Στάμου (2014). Ξένη Γλώσσα και Παιχνίδι. Αδελφοί Κυριακίδη 

Δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα.