Βυζαντινή Ιστορία Ι (324-1081)

Λεβενιώτης Γεώργιος

Περιγραφή

 

Στο μάθημα εξετάζεται ο σταδιακός μετασχηματισμός του Ρωμαϊκού κράτους της ύστερης αρχαι­ότητας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία των μέσων χρόνων (με τις νέες δομές και ευρύτερη φυσιο­γνωμία) και αναλύονται οι κύριες πολιτικές εξελίξεις αλλά και οι εσωτερικές κοινωνικές μεταβολές κατά τους 4ο-11ο αι. Παράλληλα πραγματοποιείται μεθοδολογική προσέγγιση και ανάλυση βασι­κών πηγών της εποχής.

 

CC - Αναφορά - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
Διδάσκοντες

Διδάσκοντες: Γιώργος Λεβενιώτης, λέκτορας

Βιογραφικό: http://www.hist.auth.gr/sites/default/files/%CE%9B%CE%95%CE%92%CE%95%CE%9D%CE%99%CE%A9%CE%A4%CE%97%CE%A3.pdf

 

Georgios A. Leveniotis (b. 1974, Heraklion Crete) is “Doctor of Philosophy” (B.A. History, M.A. & Ph.D. Byzantine history) and Lecturer of Byzantine History at Aristotle University of Thessaloniki (School of History and Archaeology - Faculty of Philosophy, 2009-2015). He has also taught four years Byzantine history in graduates at Byzantine Research Center of Thessaloniki (2010-2014). He completed his Doctoral dissertation, deHdicated to the study of the political collapse of Byzantium in the East during the 11th c. A.D., at Aristotle University of Thessaloniki (2007). He has made presentations at several national and international historical conferences.

 

He has published three major monographs: (1) Το στασιαστικό κίνημα του Νορμανδού Ουρσελίου στη Μικρά Ασία (1073-1076) (Thessaloniki 2004). (2) Η πολιτική κατάρρευση του Βυζαντίου στην Ανατολή. Το ανατολικό σύνορο και η κεντρική Μικρά Ασία κατά το β´ ήμισυ του 11ου αι. (Thessaloniki 2007). (3) H Άβυδος του Ελλησπόντου και η περιοχή της  (Thessaloniki 2015, in press). He has also compiled and posted an official online manual of Byzantine history, which covers the period 324-1081 AD (2015). Moreover, he has published several articles and entries, including: “Τhe Edict of Abydos. Comments and Remarks on the Chronology and Content” (Thessaloniki 2010-2011), “Οbsequentes - privatum obsequium - Obsequium - Obsequioν - Οpsicion - Οψίκιον. Τhe Evolution of a Technical Term and the Early Period of Opsikion” (Τhessaloniki 2011), “Giustiniani Longo, Giovanni-Guglielmo” (Turnhout 2013), “Himerios” (Turnhout 2013), “The Dating of the Slavic Settlements in the Balkans and the Byzantine Sovereignty in the Area during the 7th Century A.D.” (Nis 2013), “The Office of «Epeiktes» and Its Responsibilities in the Late Roman and Byzantine Times (3rd - 11th c. A.D.)” (Thessaloniki 2013). Finally, he has translated in Greek the historical handbook of Warren Treadgold, A Concise History of Byzantium, New York 2001 (Βυζάντιο. Eπίτομη ιστορία, Θύραθεν, Thessaloniki 2007).

 

Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Αλεξάνδρα Αντωνιάδου

Μαθησιακοί στόχοι

Στόχος του μαθήματος είναι οι φοιτητές να κατανοήσουν τις αιτίες και την πορεία της μετάβασης από την ενιαία ύστερη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στη μεσαιωνική Ρωμανία της Ανατολής, δηλαδή στη Βυζαντινή αυτοκρατορία (τέλη 3ου - 7ος αι.). Επιπρόσθετα, οι φοιτητές θα αφομοιώσουν τις μεταγενέστερες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές που σημειώθηκαν στη Χερσόνησο του Αίμου και στον ανατολικό μεσογειακό κόσμο κατά τους 7ο - 11ο αι., καθώς αυτές μετέβαλλαν δραστικά και μόνιμα το διεθνές περιβάλλον και τις ευρύτερες συνθήκες στη συγκεκριμένη περιοχή. Τέλος, θα παρουσιαστούν στους φοιτητές οι βασικές πηγές της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου.

 

Σκοπός του μαθήματος είναι η επισήμανση και ανάλυση των κυριότερων πολιτικών εξελίξεων και κοινωνικών μεταβολών που σημειώθηκαν στον ελληνορωμαϊκό κόσμο της Μεσογείου από τα τέλη του 3ου έως και τον 11ο αι. μ.Χ. Οι συγκεκριμένες δραματικές αλλαγές διαμόρφωσαν νέες κοινωνικές συνθήκες και ένα διαφορετικό διεθνές περιβάλλον. Αρχικά οδήγησαν, άλλοτε γρήγορα και βίαια και σε ορισμένους τομείς αργά και προοδευτικά, στη μετάβαση από τους ύστερους αρχαίους στους μεσαιωνικούς χρόνους (3ος - 7ος αι.). Μετέβαλλαν εντελώς τα πολιτικά σύνορα, τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, την κοσμοαντίληψη και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων στην προαναφερθείσα γεωγραφική περιοχή. Στο μάθημα αναλύονται τα σπουδαιότερα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα που σημειώθηκαν στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας αλλά και στις παρυφές της και στις σχέσεις της με τους γειτονικούς της λαούς και κράτη από την εποχή της μονοκρατορίας του πρώτου χριστιανού Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α´ (324-337) μέχρι την άνοδο του Αλεξίου Α´ Κομνηνού στο βυζαντινό θρόνο (1081).

 

Στο πλαίσιο του μαθήματος σκιαγραφούνται οι αλλαγές που σημειώθηκαν στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας τον 4ο αι., η πτώση της ρωμαϊκής Δύσης τον 5ο αι., η μερική και μάλλον εφήμερη ιουστινιάνεια reconquista κατά τον 6ο αι. και η μετέπειτα πτώση της ελληνορωμαϊκής Ανατολής κατά τον 7ο αι. Παρουσιάζονται επίσης τα βασικά στοιχεία της πολιτικής θεωρίας αλλά και της διοικητικής, οικονομικής και στρατιωτικής οργάνωσης του κράτους αυτής της περιόδου, τα οποία μεταβλήθηκαν ριζικά και επανειλημμένα από τον 4ο έως τον 11ο αι. Επισημαίνονται, επίσης, οι σπουδαιότερες μεταβολές σε όλες τις πτυχές του κοινωνικού βίου με έμφαση στην περιγραφή της αργής και σταδιακής αλλά τελικά απόλυτης επιβολής του χριστιανισμού έναντι της παλαιάς θρησκείας, των ποικίλων εσωτερικών δογματικών και διοικητικών διαμαχών στους κόλπους της χριστιανικής Εκκλησίας, του προοδευτικού «εξελληνισμού» του ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, αλλά και του μετασχηματισμού ή κατ’ άλλους παρακμής των αστικών του κέντρων καθώς και της κάμψης πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων στον παλαιό ρωμαϊκό κόσμο. Επίσης, αναδεικνύονται οι λόγοι της επιβίωσης της αυτοκρατορίας μετά την επέκταση του Ισλάμ και των Αράβων αλλά και την πραγματοποίηση των σλαβικών και βουλγαρικών εγκαταστάσεων στα αυτοκρατορικά βαλκανικά εδάφη κατά τον 7ο αι. 

 

Στα τελευταία μαθήματα αναλύεται η ισχυροποίηση της αυτοκρατορίας κατά τον 10ο αι. και τις αρχές του 11ου αι. και οι αιτίες της γρήγορης κάμψης της μετά τα μέσα του 11ου αι.

Προαπαιτούμενα

Οι φοιτητές καλό θα είναι να έχουν παρακολουθήσει πρώτα το μάθημα ΙΒΥ 101 (Εισαγωγή στη Βυζαντινή Ιστορία), ώστε να έχουν εκ των προτέρων μία συνολική εποπτεία - θεώρηση των βασικών χαρακτηριστικών του Βυζαντινού κράτους, των περιόδων της Ιστορίας του και των κυριότερων ιστορικών εξελίξεων που σημειώθηκαν στο εσωτερικό και στις παρυφές του. Έτσι θα καταστεί δυνατή η περαιτέρω  εμβάθυνση στα ανωτέρω και σε άλλα συναφή ιστορικά ζητήματα, στο πλαίσιο του μαθήματος ΙΒΥ 601, και γενικά η κατανόηση των περιεχομένων και η ανταπόκριση στις ευρύτερες απαιτήσεις του τελευταίου μαθήματος.

Βιβλιογραφία
  • Ι. Ε. Καραγιαννόπουλος, Ιστορία Βυζαντινού κράτους. Τόμος Β´. Ιστορία Μέσης Βυζαντινής περιόδου (565-1081), Θεσσαλονίκη 1992 (Σημείωση: για την ιστορική περίοδο 565-1081, για την περίοδο 324-1081 οι φοιτητές μπορούν να διαβάσουν από το βιβλίο του ιδίου, Το Βυζαντινό κράτος)

 ή εναλλακτικά

  • C. Mango (επιμ. αγγλ. έκδ..), Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ιστορία του Βυζαντίου, μτφρ. Ο. Καραγιώργου, επιμ. ελλ. έκδ. Γ. Μωυσείδου, Αθήνα 2006 (Σημείωση: για ανάγνωση για τις εξετάσεις μόνο το τμήμα του βιβλίου που καλύπτει την περίοδο 324-1081)

 

Επιπλέον συνιστώμενη βιβλιογραφία

  • A. H. M. Jones, Τhe Later Roman Empire 284-602. A Social, Economic and Administrative Survey, τ. 1-3, Oxford 1964
  • Ιστορίατουελληνικούέθνους (Εκδοτική Αθηνών). Τόμος Ζ´. Βυζαντινός ελληνισμός. Πρωτοβυζαντινοί  χρόνοι, Αθήναι 1978, Τόμος Η΄. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία του ελληνικού έθνους, 642-1071, Αθήναι 1979
  • W. Treadgold, The Byzantine Revival, 780-842, Stanford California 1988
  • W. Treadgold, Byzantium and its Army 284-1081, Stanford California 1995
  • A. Demandt, Die Spätantike. Römische Geschichte von Diocletian bis Justinian, 284-565 n.Chr., München 1989
  • Αικ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή ιστορία. Α´ 324-610, Θεσσαλονίκη 21996, Β΄1 610-867, Θεσσαλονίκη 21998, Β΄2 867-1081, Θεσσαλονίκη 21997
  • G. Dagron, Η γέννηση μιας πρωτεύουσας. Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της, 330-451, μτφρ. Μ. Λουκάκη Αθήνα 2000
  • Ι. Ε. Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό κράτος, Θεσσαλονίκη 42001
  • Κ. E. Πλακογιαννάκης, Ελληνική ανατολική αυτοκρατορία των μέσων αιώνων. Τιμητικοί τίτλοι και ενεργά αξιώματα στο Βυζάντιο. Εθιμοτυπία, διοίκηση, στρατός, Αθήνα 2001
  • W. Brandes, Finanzverwaltung in Krisenzeiten. Untersuchungen zur byzantinischen Administration im 6.-9. Jahrhundert, Frankfurt a.M. 2002
  • Α. Καρπόζηλος, Βυζαντινοί ιστορικοί και χρονογράφοι. Τόμος Α´ (4ος-7ος αι.), Αθήνα 1997, Τόμος Β´ (8ος-10ος αι.), Αθήνα 2002, Τόμος Γ´ (11ος-12ος αι.), Αθήνα 2009
  • Αικ. Χριστοφιλοπούλου, Το πολίτευμα και οι θεσμοί της Bυζαντινής αυτοκρατορίας 324-1204. Κράτος - διοίκηση - οικονομία - κοινωνία, Αθήνα 2004
  • J. F. Haldon, The Palgrave Atlas of Byzantine History, New York 2005
  • Α. Ε. Λαΐου (γεν. εποπτ.), ΟικονομικήιστορίατουΒυζαντίουαπότον 7οέωςτον 15οαιώνα, επιστημ. επιτρ. C. Morrisson - X. Mπούρας - Ν. Οικονομίδης - Κ. Πιτσάκης, Αθήνα 2006
  • C. Morrisson (διεύθ.), O βυζαντινός κόσμος. Τόμος Α´. Η Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (330-641), μτφρ. Α. Καραστάθη. επιμ. Α. Μυλωνοπούλου, εισαγ. Τ. Κιουσοπούλου, Αθήνα 2007
  • Γ. Α. Λεβενιώτης, Η πολιτική κατάρρευση του Βυζαντίου στην Ανατολή. Το ανατολικό σύνορο και η κεντρική Μικρά Ασία κατά το β´ ήμισυ του 11ου αι., τ. 1-2, Θεσσαλονίκη 2007.
  • J.-Cl. Cheynet (διεύθ.), O βυζαντινός κόσμος. Τόμος Β´. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία (641-1204), μτφρ. Α. Καραστάθη, επιμ. Γ. Μωυσείδου - Α. Παπασυριόπουλος - Α. Μαραγκάκη, Αθήνα 2011
  • L. Brubaker - J. Haldon, Byzantium in the Iconoclastic Era, c. 680-850: A History, Cambridge - New York 2011

Ενότητες

  • Εισαγωγή στο ιστορικό αντικείμενο και στα περιεχόμενα του μαθήματος
  • Το πρόβλημα του διαχωρισμού των περιόδων της βυζαντινής ιστορίας
  • Οι τέσσερις συντελεστές (γενεσιουργοί παράγοντες) και τα κύρια επιμέρους χαρακτηριστικά του βυζαντινού κόσμου
  • Η πραγματική ονομασία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας
  • Οι κατηγορίες πηγών της βυζαντινής ιστορίας

Λέξεις κλειδιά: 324, 395, 565, 641, 1081, 1204, 1453, Άμεσες πηγές, Αντικείμενο, Βυζαντινή αυτοκρατορία, Βυζαντινός κόσμος, Βυζάντιο, Γενεσιουργοί παράγοντες, Διαχωρισμός, Έγγραφα, Εισαγωγή, Ελληνική γλώσσα, Έμμεσες πηγές, Επιμέρους χαρακτηριστικά, Ιστορικό αντικείμενο, Ιστοριογραφικά έργα, Κατηγορίες πηγών, Λατινική γλώσσα, Μέση περίοδος, Μολυβδόβουλλα, Νομίσματα, Νομοθεσία, Ονομασία, Ονοματολογικά, Πηγές, Περιεχόμενα, Περίοδοι / «περιοδολόγηση», Πρακτικά, Πρόβλημα / προβλήματα, Πρώιμη περίοδος Ρωμαίων, αρχή Ρωμαίων, βασιλεία Ρωμαίων, πολιτεία Ρωμαίων, χώρα Ρωμανία, Στόχοι, Συντελεστές, Σφραγίδες, Υπήκοοι, Ύστερη περίοδος, Χρονικές περίοδοι, Χρονογραφίες 

 

  • Αυτοκράτορες και αυτοκρατορικές δυναστείες (4ος - 11ος αι.)
  • Συνοπτική παράθεση / επισήμανση των κυριότερων γεγονότων και των σημαντικότερων ευρύτερων εξελίξεων από τον 4ο έως και τον 11ο αι.
  • Χαρτογραφικές απεικονίσεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας (324-1081)

Λέξεις κλειδιά: Αμορίου δυναστεία (ή Φρυγική), Αυτοκράτορες, Βυζαντινή αυτοκρατορία, Γεγονότα, Διάδοχοι, Δουκών δυναστεία, Δυναστείες, Ηρακλείου δυναστεία, Θεοδοσιανή δυναστεία, Ιουστινιάνεια δυναστεία, Ισαύρων δυναστεία (ή Συριακή), Κομνηνών δυναστεία, Κύριες εξελίξεις, Κωνσταντίνεια δυναστεία (ή Φλαβίων), Μακεδονική δυναστεία, Μεσαιωνική, Μέση περίοδος, Περίγραμμα, Περίληψη, Πρώιμη περίοδος, Ρωμανία, Σημαντικότερες εξελίξεις, Σκοτεινοί αιώνες, Χάρτες, Χαρτογραφικές απεικονίσεις

 

  • Η κρίση του Ρωμαϊκού κράτους κατά τον 3ο αι. και οι μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού (284-305)
  • Οι πηγές για τον 4ο αι.
  • Η ριζοσπαστική πολιτική και οι μεταρρυθμίσεις του Κωνσταντίνου Α´ (306/24-337)
  • Η σημασία και η αποτίμηση των αλλαγών κατά τα τέλη του 3ου και τις αρχές του 4ου αι.

Λέξεις κλειδιά: 3ος αιώνας, 4ος αιώνας, Annona / αννώνα / αννόνα, Coloni, Comitatenses, Comitiva rerum privatarum ή rei privatae / υπηρεσία ιδικής περιουσίας, Comitiva sacrarum largitionum / υπηρεσία θείων θησαυρών, Consistorium / κονσιστώριον, Curiae / βουλευτήρια, Dominatus / δεσποτεία, Iugatio - capitatio, Limitanei, Magister officiorum / μάγιστρος θείων οφφικίων, Magisteria militum, Praesentales, Principatus / ηγεμονία, Quaestor sacri palatii / κοιαίστωρ ιερού παλατίου, Sacellum, Sacrum cubiculum, Silentium / σιλέντιον, Solidus / σόλιδος / νόμισμα, Αλλαγές, Αύγουστος, Γαλέριος, Δεύτερη Ρώμη, Διαχωρισμός εξουσιών, Διοικήσεις / dioeceses, Διοίκηση / διοικητική οργάνωση, Διοκλητιανός, Επαρχίες / provinciae, Επαρχότητες πραιτωρίου / praefecturae praetorio, Ίδρυση, Καίσαρας, Κρίση, Κρίσπος, Κωνσταντίνος Α´, Κωνσταντινούπολη / Altera Roma, Κωνστάντιος Χλωρός, Λικίνιος, Μαξέντιος, Μαξιμιανός, Μεταρρυθμίσεις, Μετασχηματισμός, Μιλβία ή Μουλβία Γέφυρα, Νομισματική μεταρρύθμιση, Οικονομία, Πρώιμη βυζαντινή περίοδος, Ρώμη, Σημασία, Στρατός / στρατιωτική οργάνωση, Σύγκλητος Ρώμης / Κωνσταντινούπολης, Τετραρχία, Φαύστα, Φλαβίων δυναστεία / Φλάβιοι, Φόροι / φορολογία, Χριστιανισμός

 

  • Oι διάδοχοι του Κωνσταντίνου Α´ και οι πολιτικές εξελίξεις  μετά το 337
  • Το τέλος της «εθνικής» θρησκείας (= πολυθεΐας) και η επικράτηση του χριστιανισμού μετά τη βασιλεία του Ιουλιανού (361-363)
  • Η γοτθική απειλή και η πολιτική του Θεοδοσίου Α´ (379-395)
  • Η ανακήρυξη του χριστιανισμού ως επίσημης & μοναδικής κρατικής θρησκείας από τον Θεοδόσιο Α´
  • Η σταδιακή παρακμή των παλαιών αστικών ελίτ και οι μετασχηματισμοί στον αστικό βίο της πρώιμης Βυζαντινής αυτοκρατορίας
  • Ο θεοδοσιaνός «διαχωρισμός» (;) Δύσης και Ανατολής (395) και η σημασία του
  • Ανακεφαλαίωση: Μία νέα αυτοκρατορία στα τέλη του 4ου αι.

Λέξεις κλειδιά: 4ος αιώνας, Magnus Magnentius, Pontifex maximus / μέγας αρχιερεύς, Αδριανούπολης μάχη (378), Αλαμαννοί, Αννιβαλιανός, Αντιόχεια, Αρειανισμός, Αρκάδιος, Αρμενία, Βαλεντινιανός Α´, Βαλεντινιανός Β´, Βαλεντινιανός Γ´, Βάλης, Βαλκάνια, Βωμός, Γαλατία, Γότθοι, Γρατιανός, Δαλμάτιος, Δούναβης, «Εθνική» θρησκεία, Ευφράτης, Ηλιολατρία, Θεοδόσιος Α´, Θεσσαλονίκη, Ιοβιανός, Ιουλιανός, Ιούλιος Κωνστάντιος, Ιππόδρομος, Ιταλία, Κουάδοι, Κτησιφώντα, Κωνσταντίνος Β´, Κωνστάντιος Β´, Κώνστας Α´, Μεσοποταμία, Νίκης βωμός, Ονώριος, Πέρσες, Πολυθεΐα, Ρήνος, Ρουφίνος, Σαρμάτες, Στηλίχων, Στρασβούργο, Σύγκλητος, Σύνορο, Σφαγή, Φριτιγέρνης, Χριστιανική Εκκλησία, Χριστιανισμός

 

  • Οι πηγές για τον 5ο αι.
  • Οι αυτοκράτορες κατά τον 5ο αι.
  • Οι σημαντικότερες πολιτικές εξελίξεις (395-518)
  • Το γοτθικό πρόβλημα στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας
  • Ο Θεοδόσιος Β´ (408-450) και οι διάδοχοί του
  • Η πτώση της ρωμαϊκής Δύσης και η επιβίωση της βυζαντινής Ανατολής κατά τον 5ο αι.
  • Το πολίτευμα, οι πολιτειακοί παράγοντες και το αυτοκρατορικό αξίωμα στο πρώιμο Βυζαντινό κράτος
  • Οι θεολογικές / δογματικές και λοιπές ενδοεκκλησιαστικές έριδες, οι αιρέσεις και ο ορισμός του ορθοδόξου δόγματος μέσω των πρώτων Οικουμενικών συνόδων

Λέξεις κλειδιά: 5ος αιώνας, Imperator Caesar Augustus, Αέτιος, Αλάριχος, Αλεξάνδρεια, Άλωση, Αναγόρευση αυτοκράτορα, Ανάδειξη αυτοκράτορα, Ανθέμιος, Αντιγοτθικό κόμμα, Αντιόχεια, Αρκάδιος, Άσπαρ, Αττίλας, Αύγουστος, Αυτοκρατορία, Αυτοκράτωρ, Βαλκάνια / Χερσόνησος Αίμου, Βάνδαλοι, Βασιλεύς Ρωμαίων, Βασιλίσκος, Βένετοι, Βησιγότθοι, Γ´ Οικουμενική σύνοδος Εφέσου, Γαϊνάς, Γιζέριχος, Γοτθικό κόμμα, Γότθοι, Δ´ Οικουμενική σύνοδος Χαλκηδόνας, Δεσποτεία / dominatus, Δεσπότης / dominus, Δήμοι, Διάδημα, Διόσκορος, Δούναβης, Εισβολές, Εκκλησία, Εκλογή αυτοκράτορα, Ενωτικόν, Ευτρόπιος, Ευτυχής, Ζήνων, Ζώσιμος, Ηγεμονία / principatus, Θεοδοσιανό τείχος, Θεοδοσιανός κώδιξ / Codex Theodosianus, Θεοδόσιος Β´, Θεοδώριχος, Ιεροσόλυμα, Ίσαυροι, Ιταλία, Κατάρρευση, Κύριλλος πατριάρχης Αλεξανδρείας, Κωνσταντινούπολη, Λέων Α´, Λέων Β´, Ληστρική σύνοδος Εφέσου (449), Μαϊοριανός, Μαρκιανός, Μονοφυσιτισμός, Νεστοριανισμός, Νεστόριος, Οδόακρος, Ομοούσιον, Ονώριος, Ορθοδοξία, Οστρογότθοι, Ούννοι, Πατριαρχεία, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Πηγές, Πολιτειακοί παράγοντες, Πολίτευμα, Πουλχερία, Πράσινοι, Πρίσκος, Πτώση, Ρήνος, Ρουφίνος, Ρωμανία, Ρώμη, Ρωμύλος Αυγουστύλος, Στέψη αυτοκράτορα, Στηλίχων, Στρατός, Σύγκλητος, Σύμβολο πίστεως, Σύνορο, Φράγκοι, Χριστολογικές διαμάχες

 

  • Οι πηγές για τον 6ο αι.
  • Η ιουστινιάνεια νομοθεσία
  • Οι αυτοκράτορες του 6ου αι.
  • Αναστάσιος Α´ και Ιουστίνος Α´
  • Η άνοδος του Ιουστινιανού Α´, η οικουμενική πολιτική του, τα επιτεύγματα, τα όρια και η βαριά κληρονομιά της
  • Το ιουστινιάνειο νομοθετικό, διοικητικό και οικοδομικό έργο

Λέξεις κλειδιά: 6ος αιώνας, Corpus iuris civilis, Reconquista / ανάκτηση, Άβαροι / Αβαροσλάβοι, Αγαθίας, Αγία Σοφία, Ακακιανό σχίσμα, Αναστάσιος Α´, Αντιόχεια Συρίας, Απέραντος ειρήνη, Αφθαρτοδοκητισμός, Αφρική, Βαλκάνια, Βάνδαλοι, Βελισάριος, Γελίμερος, Δάρας, Δούναβης, Έδικτον Αβύδου, Εισηγήσεις / Instituta, Εξαρχάτα, Θεοδώρα, Θευδάτος, Ιουστινιάνειος κώδικας / Codex Iustinianus, Ιουστινιανός Α´, Ιουστίνος Α´, Ιουστίνος Β´, Καρχηδόνα, Κωδικοποίηση νόμων, Κωνσταντινούπολη, Λογγοβάρδοι, Μαυρίκιος, Μονοφυσίτες, Ναρσής, Νεαρές / Novellae, Νομοθεσία, Οικοδομικό έργο, Οστρογότθοι, Ουίττιγις, Πανδέκτης / Digesta, Περσία, Πηγές, Προκόπιος, Ραβέννα, Ρώμη, Σίρμιον, Σλαβικά φύλα, Στάση του Νίκα, Συνθήκη του 591, Τιβέριος Β´, Τρία κεφάλαια, Τριβωνιανός, Τωτίλας, Φράγκοι, Φωκάς

 

  • Οι πηγές για τους λεγόμενους «σκοτεινούς αιώνες του Βυζαντίου» (7ος - 8ος αι.)
  • Σημαντικότερες πολιτικές εξελίξεις και γεγονότα κατά τον 7ο αι.
  • Oι Βυζαντινοί αυτοκράτορες κατά τον 7ο αι.
  • Ο βυζαντινο-περσικός πόλεμος επί Φωκά και Ηρακλείου (602/03-627/28)
  • H απόκρουση των Αβαροσλάβων κατά την πολιορκία της Κων/πολης (626)
  • Μονοενεργητισμός και μονοθελητισμός

Λέξεις κλειδιά: 7ος αιώνας, Άβαροι, Αβαροσλάβοι, Ακάθιστος ύμνος, Ανατολικό σύνορο, Αρμενία, Βαλκάνια / Χερσόνησος του Αίμου, Βώνος μάγιστρος, Γεώργιος Πισίδης, Έκθεση, Εκλογή των νόμων, Ζ’ Οικουμενική σύνοδος, Ηράκλειος, Ηράκλειος-Κωνσταντίνος, Ηρακλεωνάς, Θαύματα Αγίου Δημητρίου, Θεοφάνης, Κωνσταντινούπολη, Μαρτίνα, Μικρά Ασία, Μονοενεργητισμός, Μονοθελητισμός, Μονοφυσίτες, Νινευής μάχη (627), Ορθόδοξοι, Πάπας, Πασχάλιον χρονικόν, Πατριάρχης Νικηφόρος, Πέρσες, Πηγές, Πόλεμος, Πολιορκία του 626, Ραζάτης, Σαήν, Σαρβαραζάς, Σέργιος πατριάρχης Κων/πόλεως, Σκοτεινοί αιώνες, Σλαβικά φύλα, Συνθήκη, Συρία, Σωφρόνιος πατριάρχης Ιεροσολύμων, Φαβία - Ευδοκία, Φωκάς, Χαγάνος, Χάζαροι, Χοσρόης

 

  • Ο προφήτης Μωάμεθ και το Ισλάμ, οι αραβικές κατακτήσεις και η πτώση της ελληνορωμαϊκής Ανατολής (μέσα 7ου αι.)
  • Οι διάδοχοι του Ηρακλείου (πολιτειακά, ιδεολογικές και κοινωνικές τάσεις κατά τον 7ο αι.)
  • Η απόκρουση των δύο άμεσων αραβικών απειλών κατά της Κων/πολης (ca. 674-678; και 717-718)
  • Οι πολιτικές επιπτώσεις της αραβικής επέκτασης και της μετέπειτα απόκρουσης των Αράβων και η «στροφή» της βυζαντινής πολιτειακής θεωρίας  
  • Η σλαβική και η βουλγαρική εγκατάσταση στα Βαλκάνια (7ος αι.), οι εδαφικές και λοιπές απώλειες και η διατήρηση του ελέγχου της νότιας Χερσονήσου του Αίμου από το Βυζάντιο (7ος - 8ος αι.)

Λέξεις κλειδιά: 7ος αιώνας, Magisteria militum, Qaddisiyya μάχη (637), Α´ αραβική πολιορκία Κων/πολης, Αθήνα, Αίγυπτος, Αίμος, Ακροηνός / Ακροϊνός, Αλεξάνδρεια, Αλή, Άραβες, Αρμενία, Αρτέμιος - Αναστάσιος, Άρχοντες Σλάβων, Ασπαρούχ, Αφομοίωση, Αψίμαρος-Τιβέριος, Β´ αραβική πολιορκία Κων/πολης, Βαάνης, Βαϊουνίτες, Βαλκάνια / Χερσόνησος του Αίμου, Βαρδάνης-Φιλιππικός, Βελεγεζίτες, Βερζίτες, Δαμασκός, Δεσποτική ειρήνη, Δούναβης, Δρογουβίτες, Εγίρα, Εγκατάσταση, Εζερίτες, Ελληνορωμαϊκή Ανατολή, Επτά γενεές, Ηράκλειος, Θεοδόσιος Γ´, Θεόδωρος σακελλάριος, Θεσσαλονίκη, Ιερμουχθάς / Ιερομίακας / Γιαρμούκ, Ιεροσόλυμα, Ιουστινιανός Β´, Ισλάμ, Ιταλία, Κατάρρευση, Κοράνι, Κύρος Αλεξανδρείας, Κωνσταντίνος Δ´, Κώνστας Β´, Λεόντιος, Μεδίνα, Μέκκα, Μελιγγοί, Μεσοποταμία, Μονοφυσίτες, Μουσουλμάνοι, Μωαβίας, Μωάμεθ προφήτης, Οθμάν, Ομαϋάδες, Οψίκιον, Παλαιστίνη, Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος, Πέρσες / Περσία, Πόλεμος, Πολιτειακή θεωρία, Πρωτοβούλγαροι / Βούλγαροι, Πτώση, Ρυγχίνοι / Ρήχιοι, Σαγουδάτοι, Σεβέρεις, Σιίτες, Σικελία, Σκλαβηνίες, Σλαβικά φύλα, Σλάβοι,  Σμολεάνοι, Σουνίτες, Στ΄ Οικουμενική σύνοδος, Στρατηγία Ανατολικών, Στρατηγία Αρμενιάκων, Στρυμονίτες, Συρακούσες, Συρία, Σωφρόνιος πατριάρχης Ιεροσολύμων, Τύπος, Υγρό πυρ, Φωκάς, Χάλεδ(ος), Χαλιφάτο, Χαλίφης, Χοσρόης

 

  • Oι Βυζαντινοί αυτοκράτορες κατά τον 8ο αι.
  • Οι κύριες στρατιωτικές εξελίξεις κατά τον 8ο αι.
  • Η υποχώρηση του αστικού βίου και ο λεγόμενος «εξαγροτισμός» της αυτοκρατορίας (7ος - 8ος αι.)
  • Οι μεταβολές στην οικονομία (7ος - 8ος αι.)
  • Οι μεταρρυθμίσεις και οι αλλαγές στην κεντρική και επαρχιακή διοίκηση (7ος - 9ος αι.)
  • Η νέα «θεματική» περιφερειακή και στρατιωτική οργάνωση του κράτους (μέσα 8ου αι. κ.ε.)
  • Η εικονοκλαστική διαμάχη επί Ισαύρων (726-787)

Λέξεις κλειδιά: 8ος αιώνας, 9ος αιώνας, Αγχίαλος, Ακροηνού ή Ακροϊνού μάχη, Αλλαγές, Ανθύπατοι επαρχιών, Αποθήκες, Αστικά κέντρα, Αστικός βίος, Αυτοκράτορες, Β´ αραβική πολιορκία Κωνσταντινούπολης, Βαττάλ, Βεστιάριον, Βούλγαροι, Βυζάντιο / Βυζαντινή αυτοκρατορία, Γαιοκτήμονες, Γερμανίκεια, Δημόσιος κανών, Διοίκησις, Διοικητές, Δυνατοί, Εγνατία οδός, Ειδικόν / Λογοθέσιον του ειδικού, Εικονοκλαστική διαμάχη, Εικονομαχία, Ειρήνη, Ενορία, Εξαγροτισμός, Εξισωτές, Επόπτες, Έφεσος, Ζ´ Οικουμενική σύνοδος, Θέματα, Ίσαυροι, Καπνικόν, Κατώτερα στρώματα πληθυσμού, Κοινότητα / ομάς χωρίου, Κομμερκιάριοι, Κριτές, Κωνσταντίνος Ε´, Λέων Γ´ Ίσαυρος, Λιθοσώρια, Λογοθέσιον γενικού, Λογοθέσιον δρόμου, Λογοθέσιον στρατιωτικού, Λογοθέτης των σχολών, Μασαλμάς, Μάχες, Μελίχ, Μεσαία τάξη πληθυσμού, Μεταβολές, Μεταρρυθμίσεις, Μιχαήλ Λαχανοδράκοντας, Μοναχοί, Νέα κοινωνία, Νέο κράτος, Οδικό δίκτυο, Οξύς δρόμος, Ορθοδοξία, Οψίκιον, Παρακμή, Πάροικοι, Πόλεις, Πραίτωρες / πραίτορες, Πρωτονοτάριοι, Σέκρετον σακέλλης, Σκοτεινοί αιώνες, Σουλεϋμάν, Στρατηγίες, Στρατηγός, Στρατιωτικές εξελίξεις, Στρατιωτική οδός, «Στρατιωτικοποίηση» επαρχιακής διοίκησης, Συγκλητική αριστοκρατία, Σύνοδος Ιερείας, Συνωνή, Συριακή δυναστεία, Τάγματα / τάγμα, Ταξάτοι, Ταξεώτες, Ταράσιος, Τελέριγος, Τελέτζης, Υγρό πυρ, Υποχώρηση, Χαλίφης, Χαλκή Πύλη, Χαρτουλάριοι

 

  • Οι πηγές για τον 9ο αι.
  • Αυτοκράτορες και δυναστείες της περιόδου
  • Χάρτες και σημαντικότερες εξελίξεις - γεγονότα της περιόδου
  • Ο Φράγκος ηγεμόνας Καρλομάγνος και η έριδα για τον αυτοκρατορικό τίτλο με το Βυζάντιο
  • Η βουλγαρική απειλή επί χάνου Κρούμου στις αρχές του 9ου αι.
  • Οι μεταρρυθμίσεις («κακώσεις») του αυτοκράτορα Νικηφόρου Α´ (802-811)
  • Η αραβική επέκταση στη Μεσόγειο (απώλεια Κρήτης, Σικελίας) και η καταστροφή του Αμορίου
  • Η β´ χρονική φάση (ca. 815-842) και το οριστικό τέλος της Εικονομαχίας (843)
  • Κύριλλος και Μεθόδιος: Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων και των Βουλγάρων επί Μιχαήλ Β´
  • Ο λόγιος πατριάρχης Φώτιος και το λεγόμενο «Φωτίειον σχίσμα»
  • Ο Βασίλειος Α´ και η αιματηρή άνοδος της Μακεδονικής δυναστείας (867)

Λέξεις κλειδιά:

9ος αιώνας, Αίρεση, Αμόριον, Αμορίου δυναστεία ή Φρυγική, Ανατολικό σύνορο, Απόστολοι Σλάβων, Απώλειες, Άραβες, Αυτοκράτορες, Βαλκάνια / Χερσόνησος Αίμου, Βάρδας, Βασίλειος Α´, Βουλγαρία / Βούλγαροι, Βυζάντιο / Βυζαντινή αυτοκρατορία, Γλαγολιτικό αλφάβητο, Δυναστείες, Εικονομαχία, Ειρήνη Αθηναία, Εκχριστιανισμός, Εμιράτο Μελιτηνής, Επιτεύγματα, Θέματα, Θεοδώρα, Θεόφιλος, Θωμάς Σλάβος, Ιταλία, Κακώσεις, Κρούμος χάνος Βουλγάρων, Κυριακή Ορθοδοξίας, Κυριλλικό αλφάβητο, Κύριλλος - Κωνσταντίνος, Λαλακάοντα ποταμού μάχη, Λέων Ε´ «Αρμένιος», Μακεδονική δυναστεία, Μάχη, Μεθόδιος, Μεταρρυθμίσεις, Μέτρα, Μικρά Ασία, Μιχαήλ Β´, Μιχαήλ Γ´, Μιχαήλ  Α´ Ραγκαβές, Μοραβία, Νάσαρ, Νικήτας Ωορύφας, Νικηφόρος Α´, Παυλικιανοί, Πετρωνάς, Πηγές, Σλαβικά φύλα, Σλάβοι, Σύνοδος, Φωτίειον σχίσμα, Φώτιος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

 

  • Οι πηγές για τον 10ο αι.
  • Η «βυζαντινή εποποιία» (ca. 960-1025) και οι παράγοντες που οδήγησαν στην επίτευξή της
  • Οι αυτοκράτορες της περιόδου και η πολιτική σταθερότητα
  • Η οικονομική και η δημογραφική άνοδος της αυτοκρατορίας κατά το 10ο αι.
  • Oι κοινωνικές εξελίξεις στην ύπαιθρο και ο ρόλος των «δυνατών»(= ισχυρών μικρασιατικών οικογενειών)
  • Η στρατιωτική ισχυροποίηση του Βυζαντίου, ο παλαιός «θεματικός» και ο νέος μισθοφορικός στρατός
  • Τα γεγονότα (βυζαντινή επέκταση στην Ανατολή, υποταγή Βουλγαρίας στα Βαλκάνια, ισχυροποίηση Βυζαντίου στη νότια Ιταλία)
  • Χάρτες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και των γειτόνων της κατά τον 10ο και τις αρχές του 11ου αι.

Λέξεις κλειδιά: 10ος αιώνας, Αλληλέγγυον, Άλωση Θεσσαλονίκης (904), Ανατολή, Ανατολικό σύνορο, Αντιόχεια, Αριστοκρατία, Αρκαδιούπολης μάχη, Αυτοκράτορες, Βαλκάνια / Χερσόνησος Αίμου, Βάρδας Σκληρός, Βάρδας Φωκάς, Βασίλειος Βοϊωάννης, Βασίλειος Β´ «Βουλγαροκτόνος», Βλαδίμηρος τσάρος Ρώσων, Βουλγαρία / Βούλγαροι, Δημογραφική άνοδος, Δορύστολον / Δορόστολον, Δυνατοί, Έγγεια ιδιοκτησία, Εισβολή, Επέκταση, Εποποιία, Θέματα / θεματικός στρατός, Θεοφανώ, Θεσσαλονίκη, Ισχυροποίηση, Ιταλία, Ιωάννης Α´ Τζιμισκής, Καππαδοκία, Κατάληψη, Κλειδίου μάχη (1014), Κομητόπουλοι, Κρήτη, Κωνσταντίνος Ζ´ Πορφυρογέννητος, Κωνσταντίνος Η´, Λέων Στ´ «Σοφός», Λέων Τριπολίτης, Μακεδονική δυναστεία, Μισθοφόροι, Νεαρές, Νικηφόρος Ξιφίας, Νικηφόρος Ουρανός, Νικηφόρος Β´ Φωκάς, Νομοθεσία, Οικονομική άνοδος, Παράγοντες, Πέτρος Α´ τσάρος Βουλγάρων, Πηγές, Πολιτική σταθερότητα, Ρωμανός Β´, Ρωμανός Λακαπηνός, Σαμουήλ τσάρος Βουλγάρων, Σβιατοσλάβος τσάρος Ρώσων, Σπερχειού μάχη, Στρατός, Συμεών τσάρος Βουλγάρων, Χάνδακας, Χάρτες

 

  • Οι πηγές για τον 11ο αι.
  • Βυζαντινοί αυτοκράτορες κατά τον 11ο αι.
  • Το τέλος της Μακεδονικής δυναστείας και η μετέπειτα πολιτική αστάθεια
  • Η πρόσκαιρη οικονομική ευμάρεια και η πνευματική άνθηση
  • Οι πρώτες αρνητικές εξελίξεις μετά τη βυζαντινή εποποιία των 10ου - 11ου αι.:
  • Η παρακμή των «θεμάτων» και η νέα διοικητική & στρατιωτική οργάνωση της αυτοκρατορίας
  • Η εμφάνιση νέων εχθρών στα σύνορα του κράτους (Τούρκοι, Πετσενέγοι, Νορμανδοί)
  • Το Σχίσμα Ανατολικής και Ρωμαϊκής Εκκλησίας (1054)
  • Οι τουρκικές εισβολές και η κατάρρευση της βυζαντινής Μικράς Ασίας (ca. 1045-1085)
  • Οι λόγοι της εξασθένισης του Βυζαντίου κατά τον 11ο αι.
  • Χάρτες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και των γειτόνων της κατά τον 11ο αι.

Λέξεις κλειδιά: 11ος αιώνας, Alp Arslan Σελτζούκος σουλτάνος, Togrul beg Σελτζούκος σουλτάνος, Αλέξιος Κομνηνός, Αναγραφείς, Αντίφαση, Αρμενία / Αρμένιοι, Αστάθεια, Αυτοκράτορες, Αυτοκράτορες, Βαλκάνια / Χερσόνησος Αίμου, Βασίλειος Β´, Γεώργιος Μανιάκης, Διαδοχή, Δουκάτα, Δούκες, Εισβολές / εισβολή, Εμφύλιος, Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα, Ευμάρεια, Ζωή Πορφυρογέννητη, Θέματα, Θεοδώρα, Ισχύς, Ιταλία, Ιωάννης Ζωναράς, Ιωάννης Σκυλίζης, Καρδινάλιος Ουμβέρτος, Κατάρρευση, Κατεπανάτα, Κατεπάνω, Κριτές, Κωνσταντίνος Η´, Κωνσταντίνος Ι´ Δούκας, Κωνσταντίνος Μονομάχος, Λέων Θ´ πάπας, Μακεδονική δυναστεία, Μαντζικέρτ μάχη (1071), Μικρά Ασία, Μιχαήλ Ατταλειάτης, Μιχαήλ Κηρουλάριος πατριάρχης Κων/πόλεως, Μιχαήλ Δ´ Παφλαγόνας, Μιχαήλ Ζ´ Δούκας, Μιχαήλ Στ´ «Στρατιωτικός», Μιχαήλ Ψελλός, Μπάρι / Βάρη / Βάρις, Νικηφόρος Βοτανειάτης, Νικηφόρος Βρυέννιος, Νομάδες, Νορμανδοί, Ουμβέρτος καρδινάλιος, Παρακμή, Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος, Πετσενέγοι, Πηγές, Πνευματική άνθηση, Πόλεμος, Πολιτικόν γένος, Πραίτωρες / πραίτορες, Πτώση, Ρωμανός Γ´ Αργυρός, Ρωμανός Δ´ Διογένης, Σελτζούκοι, Στάσεις, Στασιαστικά κινήματα, Στρατηγοί, Στρατιωτικόν γένος, Σχίσμα 1054, Τούρκοι, Τουρκομάνοι, Φατιμίδες Αιγύπτου, Φορολόγοι

 

  • Παράθεση και σχολιασμός χαρτών
  • Γενικά συμπεράσματα
  • Συζήτηση
  • Οδηγίες για τις εξετάσεις

Λέξεις κλειδιά: Αλλαγές, Ανασκόπηση, Απορίες, Βυζαντινή αυτοκρατορία, Βυζάντιο, Διάβασμα, Διοίκηση / διοικητική οργάνωση, Εκκλησία, Εξετάσεις, Εχθροί, Θεσμοί, Μέση βυζαντινή περίοδος, Μεταρρυθμίσεις, Οικονομία, Περίληψη, Πρώιμη βυζαντινή περίοδος, Ρωμανία,  Ρώμη, Στρατός / στρατιωτική οργάνωση, Συζήτηση, Συμπεράσματα, Ύλη εξετάσεων, Φόροι / φορολογία, Χάρτες, Χριστιανισμός

 

  • Περιεχόμενα, στόχοι, αντικείμενο μαθήματος
  • Ύλη μαθήματος για τις εξετάσεις
  • Ειδική βιβλιογραφία
  • Πλάνο μαθημάτων

Λέξεις κλειδιά: 1081, 324, Ανάλυση, Αντικείμενο, Βιβλιογραφία, Βυζαντινή αυτοκρατορία, Βυζάντιο, Διάβασμα, Εισαγωγή, Εξέταση / εξετάσεις, Εργασίες, Μάθημα / μαθήματα, Μελέτες, Μέση βυζαντινή περίοδος, Περίγραμμα, Περιεχόμενο / περιεχόμενα, Πίνακας, Πλάνο, Πρώιμη βυζαντινή περίοδος, Στόχος / στόχοι, Ύλη εξετάσεων, Φοιτητές

Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
Επίπεδο: A-

Αρ. Επισκέψεων :  46380
Αρ. Προβολών :  170786