Θεωρία Χωρικού Σχεδιασμού

Διδάσκοντες:

Ελένη Ανδρικοπούλου, Καθηγήτρια

Γρηγόρης Καυκαλάς, Καθηγητής

Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Στεφανία Τάσιου

Το μάθημα αποσκοπεί στην κατανόηση των εννοιών και θεωρητικών προσεγγίσεων της χωρικής ανάπτυξης με έμφαση στις θεωρίες και μεθόδους χωρικής ανάλυσης και χωρικού προγραμματισμού καθώς και παραδείγματα χωρικού σχεδιασμού από τον ελληνικό και ευρωπαϊκό χώρο. Οι διαλέξεις του μαθήματος και οι συζητήσεις που τις συνοδεύουν δίνουν έμφαση στα παρακάτω ζητήματα:

Α. Γενικά            

• Εισαγωγή: Ορισμοί και οριοθετήσεις
• Βασικές έννοιες και θεωρητικές προσεγγίσεις          

Β. Θεωρητικές προσεγγίσεις χωρικού σχεδιασμού                                                       

• Θεωρίες του δικτύου οικισμών και η έννοια της πολυκεντρικότητας             
• Χωροθέτηση οικονομικών δραστηριοτήτων              
• Σύστημα μεταφορών και προσβασιμότητα
• Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη

Γ. Πολιτικές και εφαρμογές χωρικού σχεδιασμού                                                         

• Χωρική διακυβέρνηση και στρατηγικός σχεδιασμός              
• Στρατηγικός χωρικός σχεδιασμός. Παραδείγματα  
• Ο χωρικός σχεδιασμός στην Ελλάδα
• Ο χωρικός σχεδιασμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Στόχος του μαθήματος είναι η εξοικείωση των εκπαιδευομένων με τις βασικές έννοιες, τις θεωρητικές προσεγγίσεις και τις πρακτικές εφαρμογές του χωρικού σχεδιασμού. Ειδικότερα επιδιώκεται η κατανόηση των θεωρητικών προσεγγίσεων του δικτύου των οικισμών και της πολυκεντρικότητας, της χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων, της λειτουργίας του συστήματος μεταφορών και των απαιτήσεων για βιώσιμη ανάπτυξη. Επιδιώκεται επίσης η εξοικείωση με τις πολιτικές και εφαρμογές του χωρικού σχεδιασμού και ειδικότερα με τα θέματα του στρατηγικού σχεδιασμού και της χωρικής διακυβέρνησης και τα παραδείγματα χωρικού σχεδιασμού από τον ελληνικό και ευρωπαϊκό χώρο.

Θεωρία Πολεοδομικού Σχεδιασμού

• Ανδρικοπούλου Ε., Γιαννακού Α., Καυκαλάς Γ. και Πιτσιάβα-Λατινοπούλου Μ., Πόλη και πολεοδομικές πρακτικές για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, εκδόσεις Κριτική, 2007
• Βασενχόβεν Λ., Χωρική Διακυβέρνηση: Θεωρία, ευρωπαϊκή εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας, Εκδόσεις Κριτική 2010.
• Καυκαλάς Γ. (επιμέλεια), Ζητήματα Χωρικής Ανάπτυξης, εκδόσεις Κριτική 2004.
• Κυβέλου Σ., Από τη Χωροταξία στη Χωροδιαχείριση. Η έννοια του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού και της εδαφικής συνοχής στην Ευρώπη, εκδόσεις Κριτική 2010.

Επιπλέον συνιστώμενη βιβλιογραφία

• Ανδρικοπούλου Ε., Γιαννακού Α., Καυκαλάς Γ. και Πιτσιάβα-Λατινοπούλου Μ., Πόλη και πολεοδομικές πρακτικές για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, 2η αναθεωρημένη έκδοση, 2014.
  (Πρόκειται για τη νέα αναθεωρημένη έκδοση του προτεινόμενου διδακτικού συγγράμματος. Περιλαμβάνει τις νεώτερες εξελίξεις και ζητήματα σχετικά τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης)
• Βασενχόβεν Λ., Χωρική Διακυβέρνηση: Θεωρία, ευρωπαϊκή εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας, Εκδόσεις Κριτική 2010.
  (Πρόκειται για έκδοση που παρουσιάζει τα αποτελέσματα εκτενούς έρευνας και εξετάζει τα ζητήματα της χωρικής διακυβέρνησης τόσο θεωρητικά όσο και από την άποψη της εφαρμογής του σε διάφορα χωρικά επίπεδα)
• Καυκαλάς Γ. (επιμέλεια), Ζητήματα Χωρικής Ανάπτυξης, εκδόσεις Κριτική 2004.
  (Πρόκειται για συλλογικό τόμο με συμβολές που διερευνούν ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που απασχολούν το χωροταξικό σχεδιασμό και τον περιφερειακό προγραμματισμό)
• Κυβέλου Σ., Από τη Χωροταξία στη Χωροδιαχείριση. Η έννοια του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού και της εδαφικής συνοχής στην Ευρώπη, εκδόσεις Κριτική 2010.
  (Πρόκειται για πραγματεία που εξετάζει την εξέλιξη των σχετικών ιδεών, αντιλήψεων και θεσμικών προσαρμογών και παρουσιάζει πολλά ενδιαφέροντα παραδείγματα)
• Γιαννακούρου Γ., Η Χωροταξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Εθνικές πολιτικές και Ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, Εκδόσεις Παπαζήσης, 2008
  (Πρόκειται για διερεύνηση σε βάθος της συγκρότησης του θεωρητικού προβληματισμού και των θεσμικών πρωτοβουλιών σχετικά με την ευρωπαϊκή χωροταξία και τη σημασία της σε σχέση με τις εθνικές χωρικές πολιτικές)
• Καμχής Μ. (2007), Η Ενοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου 1986-2006: Ένα σχεδιαστικό εγχείρημα μεγάλης κλίμακας, Εκδόσεις Κριτική 2007.
  (Πρόκειται για εργασία που προσφέρει ένα πολύ κατατοπιστικό και αξιόπιστο αφήγημα, λόγω της συμμετοχής του συγγραφέα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, της διαδικασίας συγκρότησης της ευρωπαϊκής χωροταξίας)
• Παπαπετρόπουλος Α.Δ. (2009), Χωροταξικός Σχεδιασμός και Βιώσιμη Ανάπτυξη, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη
  (Πρόκειται για μια πολύ συστηματική παρουσίαση των θεωρητικών και κυρίως των θεσμικών πτυχών της σημασίας των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης για το περιεχόμενο και τις πρακτικές του χωροταξικού σχεδιασμού)

Online readings - Πηγές στο Διαδίκτυο

• To European Journal of Spatial Development είναι ηλεκτρονικό περιοδικό ελεύθερης πρόσβασης και εκδίδεται από το Nordregio και το Delft University of Technology.
  http://www.nordregio.se/European-Journal-of-Spatial-Development/

Πηγές στη βιβλιοθήκη του ιδρύματος

• Faludi, A. (2008), European spatial research and planning, Cambridge, MA: Lincoln Institute of land Policy
• Hillier, J. & Healey, P. (2008), Foundations of the Planning Enterprise.Critical Essays in Planning Theory: Volume 1, Ashgate Publ.
• Hillier, J. & Healey, P. (2008), Political Economy, Diversity and Pragmatism.Critical Essays in Planning Theory: Volume 2, Ashgate Publ.
• Hillier, J. & Healey, P. (2008), Contemporary Movements in Planning Theory.Critical Essays in Planning Theory: Volume 2, Ashgate Publ.
• Hillier, J. και Healey, P. (2010), The Ashgate research companion to planning theory: conceptual challenges for spatial planning, Ashgate Publ.

Άλλα σχετικά ανοικτά μαθήματα άλλων ιδρυμάτων εσωτερικού ή εξωτερικού

• Τα ανοικτά μαθήματα του Department of Urban Studies and Planning του MIT είναι προσβάσιμα στη διεύθυνση: http://ocw.mit.edu/courses/urban-studies-and-planning/

Άρθρα (Articles)

• Bristow G. (2010) “Resilient regions: re-‘place’ing regional competitiveness”, Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 3: 153–67
• Friedmann J. (2005) Globalization and the emerging culture of planning Progress in Planning 64 (2005) 183–234
• Martin R. (2012) “Regional economic resilience, hysteresis and recessionary shocks”, Journal of Economic Geography, 12(1): 1-32
• Phelps N. & Tewdwr-Jones M. (2014) A Man for All Regions: Peter Hall and Regional Studies, Regional Studies, 48:10, 1579-1586, DOI: 10.1080/00343404.2014.957933

Ταινίες (Films)

• Η διάλεξη του Peter Hall (Professor Emeritus of City and Regional Planning, UC Berkeley, and Bartlett Professor of Planning & Regeneration, University College, London) με τίτλο ‘Planning Past and Future: Early 21st Century Reflections’ στην οποία περιγράφει τη διαδρομή των θεωριών και των πρακτικών του χωρικού σχεδιασμού στη διάρκεια του 20^ου αιώνα, πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2009, στο πλαίσιο εκδήλωσης για τα 50 χρόνια του Centre of Environmental Design, UC Berkeley και είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=7V63cTMbrHE