Παρατηρησιακή Αστρονομία

Διδάσκοντες:

Σειραδάκης Ιωάννης, Καθηγητής

Τσιγάνης Κλεομένης, Επ. Καθηγητής

Συνεργάτης ανάπτυξης περιεχομένου: Dr. Αναστασίου Μαγδαληνή

Σύμφωνα με τον Οδηγό Σπουδών του Τμήματος Φυσικής οι Εργαστηριακές Ασκήσεις που απαρτίζουν το περιεχόμενο του μαθήματος είναι οι εξής: 

1. Ουράνια Σφαίρα
2. Τηλεσκόπια
3. Αστρικά σμήνη (Απόσταση του σμήνους των Υάδων)
4. Αναγνώριση αστερισμών και ουράνιων σωμάτων
5. Ηλιακές παρατηρήσεις
6. Σελήνη
7. Μέθοδοι υπολογισμού αποστάσεων στην αστρονομία (Σφαιρωτά σμήνη - Αστέρες RR Λύρας)
8. Διάγραμμα Hertzsprung–Russel
9. Φωτομετρία (Ιριδοφωτόμετρο)
10. Φασματοσκοπία
11. Ταξινόμηση γαλαξιών (Χρήση χάρτη Palomar).

Πρόσφατα, με την ευκαιρία εκσυγχρονισμού του εργαστηριακού εξοπλισμού, έχει προστεθεί και η Εργαστηριακή Άσκηση:

• Φωτομετρία CCD, η οποία δεν είναι υποχρεωτική για τους φοιτητές. 

Η Εργαστηριακή Άσκηση της Φασματοσκοπίας βρίσκεται υπό προετοιμασία.  Από τις υπόλοιπες 10 Εργαστηριακές Ασκήσεις πραγματοποιούνται συνήθως οι 9.

Φοιτητές του τμήματος Φυσικής, ενδιαφερόμενοι για τη θεματική περιοχή της Αστρονομίας.

Οι στόχοι του μαθήματος είναι:

• Να γνωρίσει ο εκπαιδευόμενος τις βασικές μεθόδους παρατήρησης της Αστρονομίας
• Να εξασκηθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα πειραματικά στην Αστρονομία και να εξοικειωθεί στη χρήση σύγχρονων μεθόδων παρατήρησης
• Να μπορεί ο εκπαιδευόμενος να αντιμετωπίσει απλά αστρονομικά προβλήματα
• Να μπορεί να χρησιμοποιήσει τα πιο βασικά όργανα της Παρατηρησιακής Αστρονομίας
• Να μπορεί να χρησιμοποιήσει σχετικό ερευνητικό υλικό (αστρονομικές εφημερίδες, χάρτες, καταλόγους κλπ)

1. Αυγολούπης Σ.Ι., Σειραδάκης Ι.Χ., Παρατηρησιακή Αστρονομία, Εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης,  Θεσσαλονίκη, 2009.
2. T. Dickinson, Nightwatch: ένας πρακτικός οδηγός για να δείτε το Σύμπαν, Εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης,  Θεσσαλονίκη, 2008.

Διδασκαλία καθ΄ έδρας και εργαστηριακές ασκήσεις.

Κάθε φοιτητής εκτελεί εννέα (9) Εργαστηριακές Ασκήσεις και πρέπει να παραδώσει, αντιστοίχως εννέα Εργασίες (μία για κάθε Εργαστήριο). Εξ αυτών 3 πρέπει να περιέχουν εκτεταμένη θεωρητική εισαγωγή (25-30 σελίδων) από τη διεθνή βιβλιογραφία με τη βοήθεια και υπό την επίβλεψη των διδασκόντων. Οι δύο εκ των τριών πρέπει να πραγματεύονται θέματα σχετικά με την Εργαστηριακή Άσκηση, η δε τρίτη μπορεί να αναφέρεται σε άλλα ενδιαφέροντα θέματα Αστρονομίας (ελεύθερο θέμα). Οι εργασίες πρέπει να έχουν παραδοθεί τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν την έναρξη της εξεταστικής περιόδου.

Κατά τη πρώτη εξεταστική περίοδο που ακολουθεί αμέσως μετά την περάτωση των Εργαστηριακών Ασκήσεων, οι φοιτητές μπορούν να επιλέξουν να εξεταστούν είτε γραπτώς είτε προφορικώς. Οι γραπτές εξετάσεις διεξάγονται σύμφωνα με τις συνήθεις διαδικασίες εξετάσεων του Τμήματος Φυσικής, ΑΠΘ. Οι προφορικές εξετάσεις πραγματοποιούνται ανά ομάδα στην οποία συμμετέχουν τουλάχιστον τρεις φοιτητές και δύο εξεταστές. Δικαίωμα συμμετοχής στις εξετάσεις έχουν όσοι φοιτητές έχουν παραδώσει τουλάχιστον τρείς Εργασίες εκ των οποίων η μία με θεωρητική εισαγωγή.

Το 60% της τελικής  βαθμολογίας προέρχεται από τις εννέα Εργασίες που παραδίδουν οι φοιτητές. Οι τρεις Εργασίες που περιέχουν θεωρητική εισαγωγή βαθμολογούνται με στατιστικό βάρος διπλάσιο από τις υπόλοιπες έξι. Το 30% της βαθμολογίας προέρχεται από τη γραπτή ή προφορική εξέταση. Τέλος το 10% υπολογίζεται από τη συμμετοχή των φοιτητών στις Εργαστηριακές Ασκήσεις και τη συνολική απόδοσή τους.

Κάθε εργαστηριακή άσκηση αποτελεί τουλάχιστον ένα ή περισσότερα ξεχωριστά κεφάλαια στο βασικό σύγγραμμα του μαθήματος «Αυγολούπης Σ.Ι., Σειραδάκης Ι.Χ., Παρατηρησιακή Αστρονομία, Εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2009.». Παρόλο που στην αρχή κάθε κεφαλαίου γίνεται μια γενική εισαγωγή, που αποσκοπεί στην αυτοδυναμία του μαθήματος, στοιχειώδεις γνώσεις αστρονομίας είναι απαραίτητες. Η παρακολούθηση του μαθήματος είναι ακόμη πιο επιτυχημένη εάν έχει προηγηθεί η επιτυχής παρακολούθηση του υποχρεωτικού μαθήματος «Εισαγωγή στην Αστρονομία» (Κωδικός ΑΑ0202) του 5^ου εξαμήνου του Τμήματος Φυσικής.

Βιβλιογραφία

1. Αντωνακόπουλου Γρ., Λασκαρίδη Π.: «Πρακτική Αστρονομία», Αθήνα, 1968.
2. Αυγολούπη Σ.: «Το Εγγύς Διαστημικό Περιβάλλον της Γης – Ιστορία, Τεχνολογία και Επιστήμη της Αστρονομίας», Εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2008.
3. Αυγολούπη Σ.: «Αρχή & Τέλος – Η ιστορία του Σύμπαντος», Εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2009.
4. Αυγολούπη Σ., Τερζίδη Χ., Φυλακτόπουλου Π.: «Σημειώσεις Εργαστηρίων Αστρονομίας», Θεσσαλονίκη, 1984.
5. Βάρβογλη Χ., Σειραδάκη Ι.Χ.: «Εισαγωγή στη Σύγχρονη Αστρονομία», Υπηρεσία Δημοσιευμάτων Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 1994.
6. Γούδη Χ.: «Φυσική των Αστέρων», Πάτρα, 1985.
7. Ζαφειροπούλου Β.: «Πρακτική Αστρονομία», Οργαν. Εκδ. Διδακ. Βιβλίων, Αθήνα, 1986.
8. Κοντιζά Μ., Δανέζη Ε., Κουβελιώτου Χ.: «Εργαστηριακές Ασκήσεις Αστροφυσικής», Αθήνα, 1985.
9. Κοντόπουλου Γ.: «Εισαγωγή εις την Αστροφυσική - Αστρικά Συστήματα», Αθήνα, 1982.
10. Κοντόπουλου Γ., Κωτσάκη, Α.: «Κοσμολογία - Η δομή και εξέλιξη του Σύμπαντος», Graphic Arts, Αθήνα, 1984.
11. Κωτσάκη Α.: «Εισαγωγή στην Αστροφυσική - Ηλιακό Σύστημα», Αθήνα, 1985.
12. Κωτσάκη Α.: «Νέοι ορίζοντες στην Αστρονομία», Αθήνα, 1977.
13. Μπάνου Γ.: «Γενική Αστρονομία», Ιωάννινα, 1985.
14. Μπαρμπάνη Β.Σ.: «Μαθήματα Γενικής Αστρονομίας», Θεσσαλονίκη, 1984.
15. «Αστρονομική Εφημερίδα 1986», Ινστιτούτο Θεωρητικής Αστρονομίας, Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ.
16.  Allen C.W.: «Astrophysical Quantities», Athlone Press, London, 1976.
17. Blitz L.: «Experiments in Astronomy», Burgess Publishing Co., Minneapolis, 1983.
18. Christiansen W.A., Kaitchuck R.H., Kaitchuck M.D.: «Investigations in Observational Astronomy», Paladin House Publishers, Illinois, 1978.
19. Comins N., Kaufmann W.: «Discovering the Universe», Freeman W. and Company, New York, 1999.
20. Culver R.B.: «An Introduction to Experimental Astronomy», Freeman, San Frascisco, 1974.
21. Dickinson T.: «Το Σύμπαν και πέρα από αυτό» (μετάφραση Οικονομίδης Σ.), Εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2005.
22. Gingerich O. (Intr.): «New Frontiers in Astronomy», Readings from Scientific American, Freeman, San Francisco, 1970.
23. Hoff D.B., Kelsey L.J., Neff J.S.: «Activities in Astronomy», Kendall/ Hunt Publishing Co., Iowa, 1978.
24. Kaufmann, W.J.: «Astronomy: The Structure of the Universe», McMillan Co., New York, 1977.
25. Kaufmann N., Freedman R.: «Universe», W.H. Freeman and Company, New York, 1998.
26. Kuhn K.F., Koupelis Th.: «In quest of the Universe», Jones and Bartlett Publishers, Printed in the United States of America, 2000.
27. Menzel D.H., Whipple F.L, de Vaucouleurs G.: «Survey of the Universe», Prentice-Hall Inc., London, 1970.
28. Miczaika G.R., Sinton W.M.: «Tools of the Astronomer», Harvard University Press, Cambridge, Mass, 1961.
29. Motz L., Duveen Α.: «Essentials of Astronomy», Columbia University Press, Cambridge, 1977.
30. Pasachoff, J.M.: «Contemporary Astronomy», Saunders Golden Sunburst Series, Philadelphia, 1977.
31. Pasachoff, J.M.: «From the Earth to the Universe», 5th edition, Saunders Golden Sunburst Series, Philadelphia, 1998.
32. Ronan C.: «Η εξέλιξη του σύμπαντος» (μετάφραση Κόκκοτας Κ., Χατζηαλέκου Ο.), Εκδόσεις Σίρρις, Θεσσαλονίκη, 1993.
33. Roth G.D. (ed.): «Astronomy: a Handbook», Springer, Berlin, 1975.
34. Shu, F.: «The Physical Universe», Oxford University Press, 1981.
35. Shu, F.: «Αστροφυσική», Τόμος Ι και ΙΙ, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1991 και 2003.
36. Smith, E.v.P., Jacobs, K.C.: «Introductory Astronomy and Astrophysics», Saunders, Philadelphia, 1973.
37. Stott C.: «Images of the Universe», Cambridge University Press, 1991.
38. Tattersfield D.: «Projects and Demonstrations in Astronomy», Stanley Thorne Publishers Ltd., Cheltenham, 1979.
39. Waxmann J.: «A Workbook for Astronomy», Cambridge University Press, Cambridge, 1984.
40. Wenlzel D., Spanburgh M.: «Laboratory Exercises in Astronomy», University of Maryland, 1982.
41. «The American Almanac for the year 2010», U.S. Government Printing Office, 2009.

Πηγές στο Διαδίκτυο

1. The SAO/NASA Astrophysics Data System
2. Astronomy Picture of the Day (APOD)
3. NASA website
4. Τομέας Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Πηγές στη βιβλιοθήκη του ιδρύματος

1. Annual Review of Astronomy and Astrophysics
2. Annual Review of Earth and Planetary Sciences
3. Astrobiology
4. Astronomical Journal
5. Astronomy & Astrophysics
6. Astronomy and Astrophysics Review
7. Astroparticle Physics
8. Astrophysical Journal
9. Astrophysical Journal Letters
10. Astrophysical Journal Supplement Series
11. Astrophysics and Space Science
12. Celestial Mechanics & Dynamical Astronomy
13. Experimental Astronomy
14. Icarus
15. Journal οf Geophysical Research
16. Living Reviews in Solar Physics
17. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
18. Nature
19. Physical Review D
20. Planetary and Space Science
21. Publications of the Astronomical Society of Australia
22. Publications of the Astronomical Society of Japan
23. Science
24. Solar Physics
25. Space Science Reviews