Λιμνοποτάμιο Περιβάλλον και Οργανισμοί

Διδάσκουσες:

Μαρία Λαζαρίδου

http://users.auth.gr/~mlazarid/gre/gr_index.htm

Μαρία Μουστάκα – Γούνη

https://www.bio.auth.gr/content/analytiko-viografiko-moystaka-goyni-maria

Δήμητρα Μπόμπορη

https://www.bio.auth.gr/content/analutiko-biographio-mpompore-demetra

Ευαγγελία Μιχαλούδη

http://www.bio.auth.gr/content/analutiko-biographiko-mikhaloude-euaggelia 

Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Διονύσης Λατινόπουλος

Εισαγωγή στην σημασία του νερού, το αβιοτικό περιβάλλον των υδατικών οικοσυστημάτων και το νομοθετικό πλαίσιο για αυτά

1. Εισαγωγή, το νερό ως πόρος σε έλλειψη, ενημέρωση & ευαισθητοποίηση για το νερό

2. Οδηγία 2000/60/ΕΕ, παρακολούθηση της Οικολογικής ποιότητας του νερού σε λεκάνες απορροής της Ελλάδας

3. Ποταμοί – Λίμνες: κατανομή-προέλευση-μορφές-λειτουργίες

4. Φυσικές-χημικές ιδιότητες του νερού

5. Φως και στήλη του νερού

6. Φυσικές – Χημικές παράμετροι

7. Θρεπτικά

8. Διαβάθμιση της ζωής του ποταμού

Στοιχεία βιολογίας, συστηματικής και οικολογίας φυτοπλαγκτού, ζωοπλαγκτού, νηκτού και ζωοβένθους

9. Φυτοπλαγκτό

10. Τροφικό πλέγμα

11. Ζωοπλαγκτό

12. Νηκτό – προσαρμογές – στρατηγικές ζωής

13. Νηκτό - Φράγματα

14. Επίδραση ρύπανσης στα ψάρια

15. Βενθικά μακροασπόνδυλα

16. Βιοδείκτες – Βιοπαρακολούθηση

Παρακολούθηση ποτάμιων ενδιαιτημάτων, δομικές αλλαγές και βασικά γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά των ποταμών

17. Γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά των ποταμών

18. River Habitat Survey (RHS)

Στατιστική επεξεργασία αποτελεσμάτων και αρχές αποκατάστασης

19. Αφθονία – Κατανομές – Βιομάζα – Παραγωγικότητα

20. Αποκατάσταση-Ειδικές περιπτώσεις

21. Στατιστικές αναλύσεις

Στοχεύει: α) Στην απόκτηση γνώσης της δομής και λειτουργίας των λιμνοποτάμιων οικοσυστημάτων εστιάζοντας στα υδρομορφολογικά, φύσικο-χημικά και ιδιαίτερα στα βιολογικά στοιχεία για την εκτίμηση και παρακολούθηση της οικολογικής ποιότητας των επιφανειακών υδάτων σύμφωνα με την Οδηγία (2000/60/ΕΚ) που έχει ως στόχο την προστασία και ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων. β) Στην ευαισθητοποίηση σε θέματα προστασίας και διαχείρισης των υδάτινων οικοσυστημάτων των εσωτερικών νερών. γ) Στην απόκτηση ικανότητας χρήσης οργάνων μετρήσεων πεδίου, πραγματοποίησης δειγματοληψιών, αναγνώρισης φυτοπλαγκτικών και ζωοπλαγκτικών οργανισμών καθώς και βενθικων μακροασπονδύλων, ψαριών, χρήσης βιοτικών δεικτών και εξειδικευμένου λογισμικού για στατιστική επεξεργασία (Primer, Canoco). δ) Στην απόκτηση ευχέρειας στην πρόσβαση της ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης του Α.Π.Θ. και στη χρήση ξένης βιβλιογραφίας, επεξεργασίας, συγγραφής και παρουσίασης διάφορων σχετικών με το αντικείμενο θεμάτων αυτενεργώντας μεμονωμένα ή/και  ομαδικά.

Φοιτητές της κατεύθυνσης περιβαλλοντικής βιολογίας και φοιτητές των άλλων κατευθύνσεων που ενδιαφέρονται για την προέλευση λιμνών και ποταμών, για τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά τους και την τυπολογία τους καθώς και για τα φυσικά χαρακτηριστικά και χημικά συστατικά του νερού. Όσοι επιθυμούν να εκπαιδευτούν στους οργανισμούς που ζουν σε αυτά τα συστήματα (βένθος, πλαγκτό, νηκτό, ανώτερα φυτά), στις μεθόδους συλλογής τους και τα τροφικά πλέγματα. Φοιτητές που θέλουν να γνωρίσουν τι περιλαμβάνουν οι όροι: Παραγωγικότητα, Ρύπανση, Βιοπαρακολούθηση, (με βιοδείκτες), Διαχείριση, τη Νομοθεσία που τα διέπει και Μεθόδους Αποκατάστασης.

Διαλέξεις καθ’ έδρας (πρόσωπο με πρόσωπο), εργαστηριακές και υπαίθριες ασκήσεις.

• Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής (Συμπερασματική. Η συμπερασματική αξιολόγηση (για βαθμολόγηση) αναφέρεται στην αξιολόγηση της μάθησης και εκφράζει την ανάπτυξη που παρουσίασαν οι φοιτητές στο πλαίσιο του μαθήματος.)
• Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης (Συμπερασματική. Η συμπερασματική αξιολόγηση (για βαθμολόγηση) αναφέρεται στην αξιολόγηση της μάθησης και εκφράζει την ανάπτυξη που παρουσίασαν οι φοιτητές στο πλαίσιο του μαθήματος.)
• Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Εκτεταμένης Απάντησης (Συμπερασματική. Η συμπερασματική αξιολόγηση (για βαθμολόγηση) αναφέρεται στην αξιολόγηση της μάθησης και εκφράζει την ανάπτυξη που παρουσίασαν οι φοιτητές στο πλαίσιο του μαθήματος.)
• Γραπτή Εργασία (Διαμορφωτική. Η διαμορφωτική αξιολόγηση (για βελτίωση) αναφέρεται στις τυπικές και άτυπες διαδικασίες αξιολόγησης που εφαρμόζονται από τους διδάσκοντες κατά τη διάρκεια του εξαμήνου προκειμένου να τροποποιήσουν της διδακτικές και μαθησιακές τους δραστηριότητες για να βελτιώσουν τη μάθηση των φοιτητών.)
• Προφορική Εξέταση (Διαμορφωτική. Η διαμορφωτική αξιολόγηση (για βελτίωση) αναφέρεται στις τυπικές και άτυπες διαδικασίες αξιολόγησης που εφαρμόζονται από τους διδάσκοντες κατά τη διάρκεια του εξαμήνου προκειμένου να τροποποιήσουν της διδακτικές και μαθησιακές τους δραστηριότητες για να βελτιώσουν τη μάθηση των φοιτητών.)

Κανένα.

Alan, J.D. 1995:  Stream Ecology, Structure and function of running waters. Chapman & Hall, New York. ISBN O-4 12- 35530-2. 388 p.

Allen, K.R. 1950: The computation of production in fish population. New Zealand Science Review, stated in Holme N.A. & McIntyre A.D. [Eds] Methods for the study of marine benthos, p.164-165.

Amoros, C. & Petts, G.E. 1993: Hydrosystemes Fluviaux.Masson, Paris.

Amoros, C. 1984: Crustacés cladocères. Bull. Soc. Linn. Lyon

Arms, K. 1994: “Environmental Scence”Saunders Clege Publishing.

Arms, K. 1994: H2CO3 speciation with pH variation. “Environmental Science” Dussart, B. 1966: Limnologie. L’etude des eaux continetales. Gauthier-Villars, Paris: 667pp.

Artemiadou, V., Statiri, X., Brouziotis, Th., Lazaridou, M. 2008: Ecological quality of small mountainous Mediterranean streams (river type R-M4) and performance of the European intercalibration metrics. Hydrobiologia, 605: 75-88.

Baudo, R. 1981: Is analytically-defined chemical speciation the answer we need to understand trace element transfer along a trophic chain? In Trace Element Speciation in Surface Waters and its Ecological Implications, Proceedings of the NATO-AIOL Workshop, Genova-Nervi, Plenum Publishing Corporation, New York. pp. 275-290

Bond, C.E. 1979: Biology of Fishes. W.B. Saunders Co., Philadelphia, P.A.

Bronmark, C. & L.A. Hansson, 1998: The biology of lakes and ponds. Oxford University press

Brookes, A. 1988: Channelised rivers, perspectives for environmental management. John Wiley and Sons, Chichester. 

Brooks, J.L. & Dodson, S.I. 1965: Predation, body size, and composition of the plankton. Science, 150: 28-35

Calow P. & Petts G.E., 1994: The Rivers Handbook-Hydrological and Ecological principles. Blackwell Science, G.B.

Calow P., & Petts G.E. 1994: The Rivers Handbook, Vol. 2. Blackwell Scientific Publicationσ, Oxford.

Carr, M. R., 1997: PRIMER User Manual. Plymouth Marine Laboratory, Plymouth. UK.

Chatzinikolaou, Y., Dakos, V., Lazaridou M., 2006: Acta Hydrochimica et Hydrobiologica (34), 453-463

Clarke, K.R. & Warwick, R.M. 1994: Change in Marine Communities: An Approach to Statistical Analysis and Interpretation. Plymouth Marine Laboratory, Natural Environmental Research Council, UK, p.144.

Clarke, R. 1991: Water.The International Crisis ,Earthscan,London

Clarke, R.T. 2000: Uncertainty in estimates of biological quality based on RIVPACS, pp. 39-54. In J.F. Wright, D.W. Sutcliffe & M.T. Furse (eds):

Clarke, R.T., Wright, J.F., Furse, M.T. 2003: RIVPACS models for predicting the expected macroinvertebrate fauna and assessing the ecological quality of rivers. Ecological Modelling, 160, 219-233.

Cohen J., Jonsson, T., Carpenter, S. 2003: Ecological community description using the food web, species abundance, and body size. PNAS, 100 (4): 1781-1786

Colas, R. 1977: La pollution des eaux, Que sais-je? P.U.F., Paris.

Cooke, G.D. Welch, E.B., Peterson, S.A. Newroth, P.R. 1986: Lake and Reservoir Restoration. 1^st ed. Butterworth Publishers, Stoneham, M.A.

Corbett, K. 1989: Conservation of European reptiles and amphibians. Christopher Helm, London.

Crisp, D.J. 1984: Energy flow measurements, stated in Holme N.A. & McIntyre A.D. [Eds] Methods for the study of marine benthos, p.284-372.

Croft P.S. 1986: Field Studies 6,531-579.

David, F. N. and Moore, P. G. 1954: Notes on contagious distributions in plant populations. Ann. Bot. 18, 47-53.

Davis, W.M. 1983: Origin of cross valleys. Science, 1

Denny, P., 1995: ‘Wetlands of Africa, Eastern Africa.’ In Whigham,D.F, Dyjova,D. & Hejny,S. (eds.) Wetlands of the World 1: Inventory, ecology and management. Kluwer, Dordrecht.

Duchemin E, Lucotte M, Canuel R, Chamberland A. 1995: Production of the greenhouse gases CH4 and CO2 by hydroelectric reservoirs of the boreal region. Global Biogeochemical Cycles 9: 529-540.

Dumont, H.J. & Negrea, S.V. 2002: Introduction to the Class Branchiopoda. Leiden, Backhuys Publishers, 398p.

Durantel, P. & P. Enjelvia 1987: Le multiguide nature des plantes et animaux d’ eau douce, Bordas, Paris.

Equihua M., 1990: FUZZY clustering of ecological data. Journal of Ecology 78:519 –534

Erzini, K., Goncalves, J.M.S., Bentes, L., Lino. PG. 1997: Fish mouth dimensions and size selectivity in a Portuguese longline fishery. J  AppI. Ichthyol., 13, pp. 41-44

Extence C.A., Bates A.J., Forbs W.J., Barham P.J. 1987: Biologically based water quality management. Water Pollut. 45, 221-236. 1-24.

Field, J. G., Clark, K. R., Warwick, R. M. 1982: A practical strategy for analysing multispecies distribution patterns. Mar. Ecol. Progr. Ser., 8: 37-52. 

Fitter, R. & R. Manuel 1986: Field guide to the freshwater life of Britain and North-West Europe, Collins, London.

Forstner U, & Wittmann GTW. 1983: Metal Pollution in Aquatic Environment. New York: Springer-Verlag.

Giller, P.S. & Malmqvist, B. 2000: The biology of streams and rivers. OXFORD Univ. Press. 296 p.

Goulden, C.H. 1952: Some distance properties of latent root and vector methods used in multivariate analysis. Biometrika, 53: 325-338

Green, R.H. 1966: Measurement of non-randomness in spatial distributions. Res Pop Ecol 8:1-7

Halyk, L. C. & Balon, E. K. 1983: Structure and ecological production of fish taxocerose of a small floodplain system. Canadian Journal of Zoology. 61 (11): 2446-2464. 

Harding, J.P. & Smith, W.A. 1974: A key to the British cyclopoid and calanoid copepods. Freshwater Biological Association, 56p.

Haslam S.M. 1995: River Pollution : An Ecological Perspective, John Wiley & Sons,N.Y.

Healey, M.J.R. 1962: Some basic statistical techniques in soil zoology. In Murohy, P.W. (ed)  “Progress in soil zoology”: 3-9

Holcik, J. & Bastl, I. 1976: Ecological effects of water level fluctuations upon the fish populations in the Demube River floodplain in Czechoslovakia. Acta. Sc. Nat. Brno. 10 (9): 1-46. 

Horie, S. 1962: Morphometric feature and the classification of all the lakes in Japan. Mem. Coll. Sci., Univ. Kyoto, B 29:191-262

Hutchinson, G. E. 1957: Concluding remarks. Cold Spring Harbor Symp. Quant. Biol. 22:415–427.

Hutchinson, G.E. & Loeffler, H. 1956: The thermal classification of lakes,  Proc. Nat. Acad. Sci. 42:8486

Hynes, H. B.  1961: The  invertebrate  fauna  of  a Welsh  mountain  stream.  Arch.  Hydrobiol.  57: 344-388

Hynes, H.B. 1972: The ecology of running waters, Liverpool, University Press.

Illes J. & Botoseneanu L. 1963: Problemes et methods de la classification et de la zonation ecologique des eaux courantes, considerees surtout de point de vue faunistique, Verh. Internat. Verein. Limnol., vol. 12.

Illies, J. 1953: Die Besiendlung der Fulda (insbes. Das Benthos der Salmonidenregion) nach dem jatzigen Stand der Untersuchung. Ber. Limnol. Flusstation Freudenthal, 5, pp 1-28

International Food Policy Research Institute, Buzzeli-Tonassi S. 2011: The world’s freshwater supply is in demand—and under threat.

Irwin, E. R., Jackson, J. R. Noble. R. L. 2002: A Reservoir Landscape for Age-0 Largemouth Bass. In Black Bass: Ecology, Conservation, and Management, eds. D. P. Philipp and M. S. Ridgeway, 61-72. Maryland: American Fisheries Society.

Wright J.F., Sutcliffe D.W., Furse M.T. (eds): Assessing the Biological Quality of Fresh Waters: RIVPACS and Other Techniques. Freshwater Biological Association, Ambleside, pp. 373. 

Jose, P. V. & Self, M. 1993: The management of lowland wet grassland for birds. In A. Crofts and R. Jefferson (eds) Grassland ManagementHandbook. English Naturel Wildlife Trusts Partnership.

Karpouzi V.S. & Stergiou K.I. 2003: The relationships between mouth size and shape and body length for 18 species of marine fishes and their trophic implications. Journal of Fish Biology, 62 (6), pp. 1353–1365.

Karr, J.R., K.D. Fausch, P.L. Angermeier, P.R. Yant, Schlosser, I.J. 1986: Assessing biological integrity in running waters: A method and its rationale.Illinois Natural History Survey Special Publication 5, Urbana, IL

Katsiapi, M., Moustaka-Gouni, M., Vardaka, E., Kormas, K.A. 2013: Different phytoplankton descriptors show asynchronous changes in a shallow urban lake (L. Kastoria, Greece) after sewage diversion. Fundamental and Applied Limnology 182/3: 219-230

Keast, A. & Webb, D. 1966: Mouth and body form relative to feeding ecology in the fish fauna of a small lake, Lake Opinicon, Ontario. J. Fish. Res. Board Can. 23(12), pp. 1845-1874.

Koehl, M. A. R. & Strickler, J. R. 1981: Copepod feeding currents: Food capture at low Reynolds number. Limnol. Oceanogr. 26: 1061-1073

Koutsikos, N., Zogaris, S., Vardakas, L., Tachos, V., Kalogianni, E., Sanda, R., Chatzinikolaou, Y., Giakouni, S., Economidis, P.S., Economou, A.N. 2013: Recent contributions to the distribution of the freshwater ichthyofauna in Greece. Mediterranean Marine Science, 13 (2), pp. 268-277

Krueger, C.C. & Martin, F.B., 1980: Computation of confidence intervals for the size-frequency (Hynes) method of estimating secondary production, Limnol. Oceanogr.,25(4), p.773-777.

Lacroix G. 1991: Lacs et rivieres milieux vivants, Bordas.

Lamotte M. 1971: Initiation aux Méthodes Statistiques en Biologie. Masson & Cie, Éditeurs

Lampert W & Sommer U. 2007: Limnoecology. The Ecology of Lakes and Streams. Oxford University Press,  New York

Lampert W. & Sommer U. 1997: Limnoecology. The Ecology of Lakes andStreams. Oxford University Press, New York.

Lapinska, M. 2005: Damming impact on fish in European rivers. In: Procedings of 12th Greek Conference of Ichtyologists.

Leroy, J.B. 1986 : La pollution des eaux, Que sais-je? P.U.F., Paris.

Lloyd, M. 1967: Mean crowding. J Anim Ecol 36: 1-30

Magnuson, J. J., Crowder, L. B., Medvick, P. A. 1979: Temperature as an ecological resource. American Zoologist 19:331–343

Mann, R. H. K. & Mills, C. A. 1986: Biological and climatic influences on the Dace (Leucisan leuciscus) in a southern chalk stream. In FBA, Annual Report, 1986, pp. 123-136.

Mason, C. F. 1981: Biology of Freshwater Pollution.  British Library Cataloguing in Publication Data.

Master LL, Flack SR, Stein BA. 1998. Rivers of Life: Critical Watersheds for Protecting Freshwater Biodiversity. Arlington (VA): Special Publication of the U.S. Nature Conservancy.

Matschie, P., Reichenow, A., Tornier, G., Pappenheim, P. 1909: Mammalia, Aves, Reptilia, Amphibia, Pisces. In: Brauer, A. (Hrsg.): Die Süsswasserfauna Deutschlands. Eine Exkursionsfauna. Heft 1, Gustav Fischer Verlag, Jena, S. 206 p

McMahon, J.W. & Rigler, F.H. 1965: Mechanisms regulating the feeding rate of Daphnia magna Straus. Can. J. Zool. 41: 321-332.

Mellanby H. 1963: Animal life in fresh water. Chapman and Hall, London.

Meretz, W. 1981: The essential trace elements. Science 213:1332.

Meybeck, M., Friedrich, G., Thomas, R., Chapman, D. 1996: http://www.who.int/water_sanitation_health/resourcesquality/wqachapter6.pdf

Michaloudi, E. & Kostecka, M. 2004: Zooplankton of Lake Koroneia (Macedonia, Greece). BIOLOGIA, BRATISLAVA, 59 (2): 165-172

Michaloudi, E., Moustaka-Gouni, M., Pantelidakis, K., Katsiapi, M., Genitsaris, S. 2012: Plankton Succession in the Temporary Lake Koronia after Intermittent Dry-Out. Internat. Rev. Hydrobiol. 97: 405-419.

Miller, G.T. 1990: Living in the environment: an introduction to environmental science. 6th ed. Wadsworth Publishing Company, Belmont, California.

Moss D., Furse M.T., Wright J.F., Armitage D. 1987: The prediction of the macro-invertebrate fauna of unpolluted running water sites in Great Britain using environmental data. Freshwater Biology, 17, 41-52.

Moss, B., G. Phillips & J. Madgwick 1996: A Guide to the Restoration of Nutrient-enriched Shallow Lakes. The Broads Authority.

Moss, D. 2000: Evolution of statistical methods in RIVPACS. pp. 25-38. In J.F. Wright, D.W. Sutcliffe & M.T. Furse (eds): Assessing the Biological Quality of Fresh Waters: RIVPACS and Other Techniques. Freshwater Biological Association, Ambleside, pp. 373.

Moustaka-Gouni, M, Michaloudi, E., Sommer, U. 2014: Modifying the PEG model for Mediterranean lakes - no biological winter and strong fish predation. Freshwater Biology 59: 1136-1144.

Moustaka-Gouni, M., Vardaka, E., Michaloudi, E., Kormas, K.A., Tryfon, E., Mihalatou, H., Gkelis, S., Lanaras, T. 2006. Plankton food web structure in a eutrophic polymictic lake with a history of toxic cyanobacterial blooms. Limnology and Oceanography 51: 715-727

Muus, B.J. et P. Dahlstrom (1981). Guide des poissons d’ eau douce et Peche, Delachaux & Niestle, Neuchatel-Paris.

Nogrady, T., Wallace, R. L., Snell, T. W. 1993: Rotifera. In H. J. Dumont (ed.), Biology, ecology and systematics. Vol. 1, Guides to the identification of the microinvertebrates of the continental waters of the world. SPB Academic Publishers bv, The Hague, The Netherlands.Ruttner-Kolisko, A. 1974. Plankton rotifers. Biology and taxonomy. English translation of Die Binnengewasser v. 26 (1). 146 p.

Ntislidou, Ch., Artemiadou, V., Kanli, L., Buffagni, A., Lazaridou, M., 2013: "The intercalibration of the Hellenic Evaluation System for Mediterranean rivers of type R-M1 and R-M2 at Northern and Central Greece" Ecological Indicators 29: 208-218.

Padisak, J. 1991: Relative frequency, seasonal pattern and possible role of species rare in. phytoplankton in a large shallow lake (Lake Balaton, Hungary). Verh. Internat. Verein. Limnol. 24, 989 – 992.

Papaconstantinou, C. 2013: An updated checklist of the fishes in the Hellenic Seas. 11th FishBase Symposium, Thessaloniki, 2 September.

Perry, S. 1990: Life in freshwater (Projects for rivers, streams, ponds and lakes) Biological Sciences Review 3 (1), 25-31

Piet, G. J. 1998: Ecomorphology of a size-structured tropical freshwater fish community. Environmental Biology of Fishes, 51, pp. 67–86.

Ramade, F. 1989: Elements d’ ecologie: ecologie appliqué, Mc Graw Hill.

Raven, P. J. Holmes, N. T. H., Dawson, F. H., Fox P. J. A., Everard, M., Fozzard, I. R., Rouen, K. J. 1998: River Habitat Quality - the physical character of rivers and streams in the UK and Isle of Man. River Habitat Survey Report No. 2. SEPA – ENVIRONMENTAL AGENCY

Raven, P. J., Holmes, N.T.H., Naura, M. Dawson, F.H. 2000b: Using river habitat survey for environmental assessment and catchment planning in the UK. Hydrobiologia 422/423, pp. 359-367.

Raven, P. J., Naura, M., Holmes, N. T. H., Dawson, F.H. 2000a: Healthy river habitats fit for wildlife: deriving the physical dimension. Journal of the Chartered Institution for Water and Environment Management CIWEM 14, pp. 235-239

Raven, P.J., Holmes, N.T.H., Charrier, P., Dawson, F.H., Naura, M. Boon, P. J. 2002: Towards a harmonized approach for hydromorphological assessment of rivers in Europe: a qualitative comparison of three survey methods. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems 12, pp. 405-424.

Ricci, C. & Melone, G. 1984: Macrotrachela quadricornifera (Rotifera, Bdelloidea); a SEM Study on Active and Cryptobiotic Animals.  Zoologica Scripta, 13(3): 195-200

Richter, B.D., Braun, D.P., Mendelson, M.A., Master, L.L. 1998: Threats to imperiled freshwater fauna. Conservation Biology 11: 1081-1093.

Rosenberg, D.M., Berkes, F., Bodaly, R.A., Hecky, R.E., Kelly, C.A., Rudd, J.W.M. 1997: Large-scale impacts of hydroelectric development. Environmental Reviews 5: 27-54.

Ryder, R.A. 1965: A method for estimating the potential fish production of north-temperate lakes. Transactions of the American Fisheries Society, 94: 214-218

Sokal, R. R. & Rohlf, F. J. 1981: Taxonomic congruence in the Leptopodomorpha re-examined. Systematic Zool., 30:309-325. (And 1981, IBM Watson Research Center. RC no. 8624, 31 pp.)

Sommer, U., Gliwicz, Z. M., Lampert, W., Duncan, A. 1986: The PEG-model of seasonal succession of planktonic events in fresh waters. Arch. Hydrobiol., 106, 433–471

Sutcliffe & M.T. Furse (eds): Assessing the Biological Quality of Fresh Waters: RIVPACS and Other Techniques. Freshwater Biological Association, Ambleside, pp. 373.

Tachet, H., Bournaud, M., Richaux, P. 1980: Introduction a l’ etude des macro-invertebres des eaux douces, Universite Lyon I, Association Francaise de Limnologie.

Taylor, L.R. 1961: Aggregation, variance and the mean. Nature 189, 732–735

Ter Braak C. J. F. 1986: Canonical Correspondence Analysis: A new eigenvector technique for multivariate direct gradient analysis. Ecology, 67, 5, p. 1167-1179

Ter Braak C. J. F. 1988: CANOCO – a FORTRAN program for canonical community ordination (version 2.1.). Technical report: LWA –88 –02.

Thornton, J. A. & Rast, W. 1993: ‘A test of hypotheses relating to the comparative limnology and assessment of eutrophication in semi-arid man-made lakes’ in Straskraba, M. L., Tundisi, J. and Duncan, A. (Eds), Comparative reservoir and Water Quality Management. Kluwer Academic, The Hague. 219 pp

Timms, B.V. 1992: Lake Geomorphology. Gleneagles Pub., Adelaide, 180 p.

UNESCO/WHO/UNEP, 1992, 1996, Water Quality Assessments - A Guide to Use of Biota, Sediments and Water in Environmental Monitoring - Second Edition Edited by Deborah Chapman

Valdez, R. A. & Wick, E. J. 1983: Natural versus manmede backwaters as native fish habitat. In VD Adams and VA Lamarra (eds.), Aquatic Resources and Management of the Colorado River Ecosystem, pp. 519-536, Ann Arbor Science Publ, Ann Arbor, Mich.

Van de Bund, W., Cardoso, A.C., Heiskanen, A.S., Nõges, P. 2004: Common Implementation Strategy for the Water Framework Directive (2000/60/EC). Overview of Common Intercalibration types. Final version 5.1. Ecological Status Working Group 2.A; Available at http://wfd-reporting.jrc.it/, 37 p.

Vannote, R. L. Minshall, G.W., Cummins, K.W., Sedell, J.R., Cushing, C.E. 1980: The river continuum concept. Canadian journal of fisheries and aquatic sciences, 37, pp. 130-137

Ward, J.V. 1989: The four-dimensional nature of lotic ecosystems. J. N. Am. Benthol. Soc., 1989, 8(1):2-8

Welch & Meselson, 2000: Evidence for the evolution of Bdelloid Rotifers without sexual reproduction or generic exchange. Science 288: 1211-1215.

Weneworth, C.K. 1922: A scale of grade and class terms for clastic sediments. Journal of Geology, 30: 377-392

Wetsel, R. G. Ελληνική Έκδοση (2006). Λιμνολογία. Λιμναία και ποτάμια οκοσυστήματα. Εκδόσεις Κωσταράκη. Αθήνα.

Wetzel, R.G. & Likens, G.E. 1991: Limnological analyses, 2nd ed. Springer

Wetzel, R.G. 1983: Limnology, 2"d Edition. Saunders College Publishing, Philadelphia, PA.

Wetzel, R.G. 1990: Land-water interfaces: Metabolic and limnological regulators. Int. Ver. Theor. Angew. Limnol. Verh. 24: 6-24.

Wetzel, R.G. 2001: Limnology. Third edition. Academic Press, London. 674 p

Wilcove, D.S., Rothstein, D., Dubow, J., Phillips, A., Losos, E. 1998: Quantifying threats to imperiled species in the United States. BioScience 48: 607-615.

Winberg, G.G. 1971: Methods for the Estimation of Production of Aquatic Animals, Academic Press London and New York, p.175.

Wootton, R. J. 1992: Fish Ecology – Tertiary level Biology. Blackie, U.S.A.: Chapman and Hall, New York, 212 pp.

Βασιλικιώτης Γ.Σ. 1981: Χημεία Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη.

Γαληνού-Μητσούδη, Σ., 1994: Βιολογία και Οικολογία του Πετροσωλήνα Lithophagalithophaga(Limnaeus, 1758) στον Ευβοϊκό κόλπο. Διδακτορική Διατριβή. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, p.309.

Ευρωπαϊκή Απόφαση 2008/915/ΕΚ της 30ής Οκτωβρίου 2008 για καθορισμό, σύμφωνα με την οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των τιμών των ταξινομήσεων στα συστήματα παρακολούθησης των κρατών μελών, βάσει των αποτελεσμάτων της διαβαθμονόμησης. Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, L332/20, Luxembourg.

Ζορμποπούλου, M. 1998: “Eφαρμογή προγράμματος Π.E. με θέμα το Ποτάμι: Παρέμβαση ενημέρωσης και εκπαίδευσης των καθηγητών M.E”.

Κουϊμτζής, Θ. ,1994: Χημεία Περιβάλλοντος, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη

Κουσουρής, Θ. 1998: Το Νερό στη φύση, στην ανάπτυξη, στην προστασία του περιβάλλοντος. Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (1): 1-188.
Χρυσοπολίτου, Β.,Β. Τσιαούση 2006. Κατευθύνσεις για τον σχεδιασμό προγραμμάτων παρακολούθησης των εσωτερικών επιφανειακών υδάτων. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων.

Λεονάρδος, Ι., Μπόμπορη Δ.Χ.. 2013: Η ιχθυοπανίδα των εσωτερικών υδάτων της Ελλαδας. Εισήγηση ειδικής συνεδρίας. Πρακτικά 15ου Πανελλήνιου Συνέδριου Ιχθυολόγων, Θεσσαλονίκη, 10-13 Οκτωβρίου: 439-440.

Μουστάκα- Γούνη, Μ. 1997: ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ ΜΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. ISBN 960-7910-00-1.

Μπόμπορη, Δ.Χ. 1996: Βιοσυσσώρευση βαρέων μετάλλων στο οικοσύστημα της λίμνης Κορώνειας. Διδακτορική Διατριβή, ΑΠΘ. Επιστημονική Επετηρίδα Βιολογικού Τμήματος Σχολής Θετικών Επιστημών, Παράρτ. Αριθ. 57 – ISSN 1105 – 5049, 306 σελ.

Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000». (ΦΕΚ Α΄ 280/9.12.2003).

Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων. Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, L327/1, Luxembourg.

Π.Δ. 51/2007 - Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2000/60/ΕΚ «για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000

Πετρίκη, Ο.,  Μπόμπορη, Δ.Χ. 2011: Ιχθυολογική διερεύνηση της λίμνης Καστοριάς. Πρακτικά 33ου Επιστημονικού Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Επιστημών, Έδεσσα, 19-21 Μαΐου: 256

Σγουρίδης, Φ. 2002: Ο ρόλος των Εφημερόπτερων στην ποιότητα των υδάτων των ρεμάτων της λεκάνης απορροής της λίμνης Ν.Πλαστήρα (Κ.Ελλάδα), p.40, 68-73.

Σίνης Α. 2005: Λιμνολογία. Θεωρία και Ασκήσεις. Εκδόσεις University Studio Press. Θεσσαλονίκη

Χαλκιά, Β. 2006: Μερικές μορφομετρικές σχέσεις που σχετίζονται με τη βιολογία ορισμένων ειδών ψαριών από τα εσωτερικά νερά της Ελλάδας. ΔΕ, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ

Χατζηιωάννου, Μ. 2002: Συνεισφορά στη μελέτη της Βιολογίας και Οικολογίας των πνευμονοφόρων γαστερόποδων της λίμνης Κερκίνης. Διδακτορική Διατριβή. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, p.145-157, 191-232

Boon, P.J., Calow, P., Petts, G.E. 1992: River Conservation and Management, John WILEY & Sons Ltd, West Sussex, England

Hart, C.W.Jr. & Fuller, L.H.S. 1979: Water Pollution- A Series of Monographs - Ecology of Estuarine Invertebrates. K.S. Spiegler & J.I. Bregman-Wapora Eds. Academic Press, New York, USA

International Council of Scientific Unions, Scientific Committee on Problems of the Environment (SCOPE) Working Group on Methodology of Determination of Toxic Substanes in the Environment 1975: Environmental Pollutants – Selected Analytical Methods (SCOPE 6). Butterworths, London, U.K.

Lacroix, G. 1991: Lacs et riviéres milieux vivants. Bordas, France

Lamotte, M. & Bourliére, F. 1983: Problémes D’ Έcologie – Έcosystémes Limniques. MASSON, Paris

Muirhead-Thomson, R.C. 1987: Pesticide impact on stream fauna – with special reference to macroinvertebrates. Cambridge University Press, Cambridge, U.K.

Siegel, S. & Castellan, N.J.Jr. 1988: NONPARAMETRI STATISTIS for the Behavioral Siences. McGraw-Hill Inc. International Editions, Statistics Series. Singapore

Sokal, R.R. & Rohlf, F.J. 1987: Introduction to Biostatistics. W.H. Freeman and Company, New York, USA

Ευχαριστίες στον Γιώργο Χατζηνικολάου για την παραχώρηση των ενοτήτων 17 και 18.