Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού: Μητροπολιτική περιοχή Θεσσαλονίκης

Το πρώτο φυλλάδιο οδηγιών του μαθήματος αναφέρεται συνοπτικά στο αντικείμενο και τους μαθησιακούς στόχους του Εργαστηρίου, στο χαρακτήρα του στρατηγικού σχεδιασμού των μητροπολιτικών περιοχών, στα τέσσερα συνολικά σχέδια που έχουν συνταχθεί για τη Θεσσαλονίκη από τη δεκαετία του 1960 έως σήμερα, στη χωρική ανάπτυξη και χωρική οργάνωση της Μητροπολιτικής Περιοχής Θεσσαλονίκης και στα χαρακτηριστικά των επιμέρους περιοχών, στο χρονοδιάγραμμα και το αντικείμενο των μαθήματων του Εργαστηρίου, στη μεθοδολογία επεξεργασίας του θέματος, στη διδακτική και βιβλιογραφική υποστήριξη του Εργαστηρίου μέσω του συστήματος υποστήριξης ηλεκτρονικών μαθημάτων του ΑΠΘ και, τέλος, στη συγκρότηση φοιτητικών ομάδων και τις επιλογές θεμάτων.

Το φυλλάδιο προσανατολίζει τις επιλογές θεμάτων από τις φοιτητικές ομάδες περιγράφοντας συνοπτικά το περιεχόμενο του κάθε θέματος. Οι φοιτητικές ομάδες καλούνται να επιλέξουν και να επεξεργαστούν θέματα που κατανέμονται σε πέντε βασικούς τομείς: κατοικία και οικιστική ανάπτυξη, οικονομικές δραστηριότητες, τεχνικές και κοινωνικές υποδομές, φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι, ειδικά αστικά προβλήματα.

Οι επόμενες τέσσερες διαλέξεις αναφέρονται στα τέσσερα συνολικά σχέδια που έχουν συνταχθεί για την ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης. Οι φοιτητικές ομάδες καλούνται να μελετήσουν πιο αναλυτικά αυτά τα σχέδια και να παρουσιάσουν τις στρατηγικές επιλογές και τις προτάσεις των σχεδίων σε σχέση με το συγκεκριμένο θέμα που έχουν αναλάβει.

Η πρώτη διάλεξη παρουσιάζει το πρώτο σχέδιο, γνωστό ως «Χωροταξική Μελέτη Θεσσαλονίκης» το οποίο συντάχθηκε  την περίοδο 1965-1968 με συντονιστή τον Ιωάννη Τριανταφυλλίδη, καθηγητή του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ. Η διάλεξη παρουσιάζει την τελική πρόταση όπως συνοψίζεται στον τελευταίο (66^ο) τόμο της μελέτης «Χωροταξική Μελέτη Θεσσαλονίκης: Μελέτη Γενικού Ρυθμιστικού Σχεδίου (Γενική Έκθεσις Οριστικής Μελέτης αρ.66)».

Λέξεις Κλειδιά: ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ, ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΧΡΟΝΙΚΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η δεύτερη διάλεξη παρουσιάζει το δεύτερο σχέδιο, το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης, που ψηφίστηκε το 1985 με τον Ν.1561/1985. Η εισαγωγή τοποθετεί επιγραμματικά το πλαίσιο της δεκαετίας του 1980 και τις βασικές πτυχές της αναβάθμισης του συστήματος χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα. Ακολουθεί η παρουσίαση των βασικών σημείων του Νόμου κατά άρθρο. Τέλος, παρατίθενται δράσεις του Ρυθμιστικού Σχεδίου που υλοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια σε ζητήματα χωροταξικού, πολεοδομικού, συγκοινωνιακού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού.

Λέξεις Κλειδιά: ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ, ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ, ΔΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η διάλεξη παρουσιάζει ως το τρίτο σχέδιο της σειράς δυο διακριτές προσπάθειες στρατηγικού σχεδιασμού: 1) Το «Στρατηγικό Σχέδιο της Θεσσαλονίκης για τον 21^ο αιώνα» που συντάχθηκε το 1995 μετά από πρωτοβουλία του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προγράμματος Προστασίας Περιβάλλοντος (ΟΡΘΕ) και διανεμήθηκε για διαβούλευση στου φορείς της πόλης και 2)  Το «Στρατηγικό Σχέδιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης» που συντάχθηκε την περίοδο 2000-2002 με συντονιστική ευθύνη του ΟΡΘΕ και την πολιτική υποστήριξη του Υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Το Σχέδιο εγκρίθηκε από τους φορείς της πόλης μετά από εκτενή διαδικασία διαβούλευσης.

Λέξεις Κλειδιά: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ, ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η διάλεξη παρουσιάζει το τέταρτο συνολικό σχέδιο, το νέο επικαιροποιημένο Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης, όπως κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή το 2014, χωρίς ωστόσο η διαδικασία ψήφισής του να ολοκληρωθεί. Η εισήγηση εστιάζει στα βασικά άρθρα του νομοσχεδίου: Ορισμός και Περιεχόμενο του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου, Στρατηγικοί στόχοι, Χωρική δομή και οργάνωση.

Λέξεις Κλειδιά: ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ, ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ, ΧΩΡΙΚΗ ΔΟΜΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η πρώτη διάλεξη αυτής της ενότητας εξηγεί τη μέθοδο διάγνωσης SWOT, η οποία αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ ανάλυσης και προτάσεων. Η διάγνωση SWOT επιτρέπει να αξιοποιηθούν οι εκτιμήσεις της υπάρχουσας κατάστασης και οδηγεί στο σχηματισμό εναλλακτικών στρατηγικών στο πλαίσιο της πρότασης που θα επεξεργαστούν οι ομάδες στην δεύτερη και τελική φάση του θέματος.  Η εισήγηση εστιάζει στην περιγραφή της μεθόδου διάγνωσης SWOT και καταλήγει στην παρουσίαση ενός παραδείγματος χρήσης της μεθόδου για τη συγκριτική ανάλυση 22 μητροπολιτικών περιοχών που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του δικτύου μητροπόλεων METREX.

Λέξεις Κλειδιά: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ, ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ, ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ, ΔΙΑΓΝΩΣΗ SWOT

Η επόμενη ενότητα διαλέξεων αναφέρεται στη διερεύνηση της υπάρχουσας κατάστασης στη μητροπολιτική περιοχή Θεσσαλονίκης με σκοπό να βοηθήσει τις φοιτητικές ομάδες να διαγνώσουν την υπάρχουσα κατάσταση, σε σχέση με το θέμα που έχουν επιλέξει, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο SWOT. Αναλύεται η μέθοδος SWOT και ακολουθούν τέσσερις διαλέξεις που αναφέρονται στη μητροπολιτική περιοχή Θεσσαλονίκης και θέτουν τις βάσεις για τις εργασίες των φοιτητικών ομάδων. Η εργασία που θα επιχειρήσουν στηρίζεται αφενός στα σχετικά κεφάλαια της Μελέτης Επικαιροποίησης του ΡΣΘ (Α΄ Στάδιο 2009) και αφετέρου σε βιβλιογραφική έρευνα με κύριο άξονα τα προτεινόμενα διδακτικά συγγράμματα. Οι φοιτητικές ομάδες καλούνται να συμπληρώσουν τη διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης με εκτιμήσεις για τη σημερινή κατάσταση συνεκτιμώντας λαμβάνοντας υπόψη και τις συνέπειες της τρέχουσας οικονομικής κρίσης.

Το φυλλάδιο εξειδικεύει τις οδηγίες επεξεργασίας της Α΄ Φάσης του θέματος και την αναλυτική διάρθρωση του κειμένου που θα παραδοθεί (ενδιάμεση παράδοση Α΄ Φασης) με βάση τα εξής περιεχόμενα: εισαγωγή, προτάσεις των σχεδίων για την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης ως προς το συγκεκριμένο θέμα που έχει αναλάβει κάθε ομάδα και εφαρμογή της μεθόδου SWOT, απόψεις των εμπλεκομένων φορέων για τις μελλοντικές προοπτικές, συμπεράσματα/επίλογος και βιβλιογραφικές αναφορές. Επίσης το φυλλάδιο οργανώνει τις συναντήσεις των διδασκόντων με τις φοιτητικές ομάδες.

Η διάλεξη έχει θέμα την οικιστική ανάπτυξη και κατοικία στη μητροπολιτική περιοχή Θεσσαλονίκης και εξετάζει τις τάσεις οικιστικής εξέλιξης με βάση την ανάλυση της εξέλιξης και κατανομής του πληθυσμού από το 1981 έως το 2011.

Λέξεις Κλειδιά: ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ, ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ, ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η διάλεξη αναφέρεται στις οικονομικές δραστηριότητες και εστιάζει σε βασικά χαρακτηριστικά του παραγωγικού συστήματος της Θεσσαλονίκης όπως καταγράφηκαν στο Στρατηγικό Σχέδιο (Σχέδιο Δράσης 2000) και τη Μελέτη Επικαιροποίησης του Ρυθμιστικού Σχεδίου (2009).

Λέξεις Κλειδιά: ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΜΕΩΝ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΜΕΩΝ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η διάλεξη παρουσιάζει την υπάρχουσα κατάσταση του συστήματος μεταφορών της Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα εξετάζεται η διεθνής, διαπεριφερειακή και μητροπολιτική διάσταση, τα προβλήματα και τα βασικά χαρακτηριστικά των μεταφορών, καθώς και οι υφιστάμενες συγκοινωνιακές υποδομές.

Λέξεις Κλειδιά: ΔΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ, ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η διάλεξη εξετάζει την υπάρχουσα κατάσταση στον τομέα του περιβάλλοντος και παρουσιάζει α) τα θέματα του περιβάλλοντος που τέθηκαν με το Ρυθμιστικό Σχέδιο (1985), β) τις παραμέτρους του περιβάλλοντος για τις οποίες αξιολογούνται οι επιπτώσεις του νέου Ρυθμιστικού και γ) διαπιστώσεις για την κατάσταση και τα προβλήματα από τη μελέτη επικαιροποίησης που προηγήθηκε του νέου Ρυθμιστικού.

Λέξεις Κλειδιά:ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Στην τελευταία ενότητα διαλέξεων προτείνονται χωρικές παρεμβάσεις για την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης

Το φυλλάδιο εξειδικεύει τις οδηγίες επεξεργασίας της Β΄ Φάσης του θέματος και το περιεχόμενο της τελικής παράδοσης και εξέτασης του θέματος του εργαστηρίου. Οι οδηγίες επεξεργασίας της Β΄ Φάσης αναφέρονται στο πλαίσιο και την κεντρική ιδέα της πρότασης, στην υποστήριξη της επεξεργασίας της πρότασης (μεθοδολογία στρατηγικού σχεδιασμού, Διάγνωση SWOT, συμπληρωματική βιβλιογραφία διαθέσιμη στο blackboard), καθώς και στα αναλυτικά περιεχόμενα του κειμένου της πρότασης της πρότασης (όραμα, στρατηγικές προτεραιότητες, στόχοι, σχέδια και σχεδιαστική απεικόνιση, επίλογος σχετικά με τα πιθανά εμπόδια στην υλοποίηση). Το φυλλάδιο περιλαμβάνει επίσης κατάλογο με τα περιεχόμενα του συνολικού τεύχους που θα παραδώσουν οι φοιτητικές ομάδες καθώς και οδηγίες για το σχεδιασμό ενός poster που θα προβάλει και θα περιλαμβάνει όλα τα βασικά στοιχεία της πρότασης τους (όραμα, στρατηγικές προτεραιότητες και στόχους και σχεδιαστική απεικόνιση).

Η διάλεξη θέτει το πλαίσιο για τη διατύπωση της πρότασης που θα επιχειρήσουν οι φοιτητικές ομάδες στη δεύτερη φάση του θέματος με σκοπό τη διατύπωση ενός «Στρατηγικού Σχεδίου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Μητροπολιτικής Περιοχής Θεσσαλονίκης». Η διάλεξη συνοψίζει στην αρχή το περιεχόμενο της πρότασης (Φυλλάδιο Οδηγιών 4), προχωρά στον τρόπο με τον οποίο θα διατυπωθεί το όραμα και το πέρασμα από τη διάγνωση στους στόχους, παρουσιάζει τις στρατηγικές προτεραιότητες προηγούμενων σχεδίων για τη Θεσσαλονίκη και κλείνει με παραδείγματα από φοιτητικές εργασίες προηγούμενων εξαμήνων.

Λέξεις Κλειδιά: ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΟΡΑΜΑΤΟΣ, ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ, ΔΟΜΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Η διάλεξη έχει στόχο την κατανόηση της διαδικασίας και του περιεχομένου του στρατηγικού σχεδιασμού, παρουσιάζοντας αναλυτικά το παράδειγμα ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου μιας μητροπολιτικής περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται η παρουσίαση του στρατηγικού σχεδίου της Πράγας. Η διάλεξη αντλεί το υλικό από το πρώτο Στρατηγικό Σχέδιο «Πράγα 2010» (1995-2000). Εστιάζει στο πλαίσιο, τον ρόλο, τη διαδικασία συγκρότησης, το σχήμα διαχείρισης και τη χρήση της μεθόδου SWOT και αναλύει τον τρόπο συγκρότησης του οράματος, των στρατηγικών προτεραιοτήτων και των στόχων και αναμενόμενων αποτελεσμάτων.

Λέξεις Κλειδιά: ΟΡΑΜΑ, ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ, ΣΤΟΧΟΙ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ, ΠΡΑΓΑ