Η διδασκαλία της Φιλοσοφίας
Ζωγραφίδης Γεώργιος
Στις μέρες μας πολλοί συνεχίζουν να επιχειρηματολογούν (ή πιστεύουν ότι δεν χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσουν) υπέρ του σημαντικού (ή και του θεμελιώδους) ρόλου της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση, στη Φιλοσοφική Σχολή, στις ανθρωπιστικές σπουδές, στο Πανεπιστήμιο, ακόμη και στην κοινωνία. Η φιλοσοφία, είτε (συν)διαμορφώνει προσωπικότητες ή πολίτες είτε προάγει την κριτική σκέψη είτε παρέχει ‘μεταβιβάσιμες ικανότητες’ χρήσιμες στον ‘απασχολήσιμο’ άνθρωπο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, στις περισσότερες περιπτώσεις κατοχυρώνει τον ρόλο που της αποδίδουν χάρη στη θεσμική της παρουσία στο πεδίο της παιδείας, στη διδασκαλία της. Στην προοπτική αυτή η διδασκαλία της φιλοσοφίας μπορεί να θεωρηθεί ως φιλοσοφική πρακτική και η φιλοσοφία ως θεσμός.
Το αν και πώς διδάσκεται η φιλοσοφία συνδέεται με την αντίληψη για τη φύση και το έργο της φιλοσοφίας. Ως τέτοιο, ως φιλοσοφικό ερώτημα, προσήλκυσε παραδοσιακά την προσοχή των φιλοσόφων, οι οποίοι δεν το άφησαν στα χέρια των ειδικών της διδακτικής (που εξάλλου ελάχιστες φορές το καταδέχθηκαν). Στην ιστορία υπήρξαν στιγμές (ούτε λίγες ούτε αμελητέες) που η ίδια η φύση της φιλοσοφίας καθορίστηκε από τον τρόπο που την ασκούσαν και την δίδασκαν –για να μην ξεχάσουμε ότι μερικές στιγμές η φιλοσοφία ταυτίστηκε (ίσως για ορισμένους και σήμερα ταυτίζεται) με τον τρόπο που ασκήθηκε και διδάχθηκε σε ορισμένα πανεπιστήμια. Η σημερινή κατάσταση της φιλοσοφίας εντός των εκπαιδευτικών θεσμών μάς αναγκάζει να θέσουμε εκ νέου το ερώτημα, με επίγνωση της επικαιρότητας αλλά και της ιστορικότητάς του.
ΛιγότεραΣτις μέρες μας πολλοί συνεχίζουν να επιχειρηματολογούν (ή πιστεύουν ότι δεν χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσουν) υπέρ του σημαντικού (ή και του θεμελιώδους) ρόλου της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση, στη Φιλοσοφική Σχολή, στις ανθρωπιστικές σπουδές, στο Πανεπιστήμιο, ακόμη και στην κοινωνία. Η φιλοσοφία, είτε (συν)διαμορφώνει προσωπικότητες ή πολίτες είτε προάγει την κριτική σκέψη είτε παρέχει ‘μεταβιβάσιμες ικανότητες’ χρήσιμες στον ‘απασχολήσιμο’ άνθρωπο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, στις περισσότερες περιπτώσεις κατοχυρώνει τον ρόλο που της αποδίδουν χάρη στη θεσμική της παρουσία στο πεδίο της παιδείας, στη διδασκαλία της. Στην προοπτική αυτή η διδασκαλία της φιλοσοφίας μπορεί να θεωρηθεί ως φιλοσοφική πρακτική και η φιλοσοφία ως θεσμός.
Το αν και πώς διδάσκεται η φιλοσοφία συνδέεται με την αντίληψη για τη φύση και το έργο της φιλοσοφίας. Ως τέτοιο, ως φιλοσοφικό ερώτημα, προσήλκυσε παραδοσιακά την προσοχή των φιλοσόφων, οι οποίοι δεν το άφησαν στα χέρια των ειδικών της διδακτική
Στις μέρες μας πολλοί συνεχίζουν να επιχειρηματολογούν (ή πιστεύουν ότι δεν χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσουν) υπέρ του σημαντικού (ή και του θεμελιώδους) ρόλου της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση, στη Φιλοσοφική Σχολή, στις ανθρωπιστικές σπουδές, στο Πανεπιστήμιο, ακόμη και στην κοινωνία. Η φιλοσοφία, είτε (συν)διαμορφώνει προσωπικότητες ή πολίτες είτε προάγει την κριτική σκέψη είτε παρέχει ‘μεταβιβάσιμες ικανότητες’ χρήσιμες στον ‘απασχολήσιμο’ άνθρωπο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, στις περισσότερες περιπτώσεις κατοχυρώνει τον ρόλο που της αποδίδουν χάρη στη θεσμική της παρουσία στο πεδίο της παιδείας, στη διδασκαλία της. Στην προοπτική αυτή η διδασκαλία της φιλοσοφίας μπορεί να θεωρηθεί ως φιλοσοφική πρακτική και η φιλοσοφία ως θεσμός.
Το αν και πώς διδάσκεται η φιλοσοφία συνδέεται με την αντίληψη για τη φύση και το έργο της φιλοσοφίας. Ως τέτοιο, ως φιλοσοφικό ερώτημα, προσήλκυσε παραδοσιακά την προσοχή των φιλοσόφων, οι οποίοι δεν το άφησαν στα χέρια των ειδικών της διδακτική
Περίγραμμα
Διδάσκοντες
Διδάσκων: Γεώργιος Ζωγραφίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής
Σύνδεσμος σε βιογραφικό σημείωμα: http://www.edlit.auth.gr/scientific/zografidis
Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Ματίνα- Ιωάννα Κυριαζοπούλου
Περιεχόμενο μαθήματος
Εισαγωγικά στοιχεία για τη θεματική της διδασκαλίας της φιλοσοφίας (1η ενότητα). Το διδακτό της φιλοσοφίας (2η ενότητα). Η ιστορία της διδασκαλίας της φιλοσοφίας, από την αρχαιότητα έως σήμερα (3η ενότητα). Η παρουσία της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση, στην Ελλάδα (4η ενότητα) και σε άλλες χώρες (5η ενότητα). Η φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο, στην Ελλάδα (6η ενότητα) και στο αγγλοσαξωνικό και το ευρωπαϊκό μοντέλο (7η ενότητα). Η διδασκαλία της φιλοσοφίας σήμερα: κλάδοι φιλοσοφίας (8η ενότητα) και τύποι/μέθοδοι διδασκαλίας (9η ενότητα). Η διδασκαλία της φιλοσοφίας στην ελληνική Μέση Εκπαίδευση: αναλυτικό πρόγραμμα (10η ενότητα). Η διδασκαλία της φιλοσοφίας εκτός ακαδημαϊκών θεσμών: (11η ενότητα).
Μαθησιακοί στόχοι
Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση από τους/τις φοιτητές/τριες της προβληματικής της διδασκαλίας της φιλοσοφίας στη συγχρονική και τη διαχρονική διάστασή της, και η εξοικείωση με τα ζητήματα της διδακτικής της φιλοσοφίας.
Οι φοιτητές/τριες αναμένεται ότι θα είναι σε θέση:
- να γνωρίσουν τις κύριες αντιλήψεις για το διδακτό της φιλοσοφίας και να τις εντάσσουν στο φιλοσοφικό τους πλαίσιο,
- να κατανοήσουν μέσα από την ιστορική επισκόπηση της διδασκαλίας της φιλοσοφίας το πώς αυτή προϋποθέτει και προχωρεί παράλληλα με την ίδια την ιστορία της φιλοσοφίας,
- να μάθουν τρόπους και μεθόδους διδασκαλίας της φιλοσοφίας, ώστε να ασκηθούν σε προτάσεις διδασκαλίας,
- να κατανοήσουν ότι η διδασκαλίας της φιλοσοφίας είναι (εκτός από παιδαγωγικό) ένα σημαντικό φιλοσοφικό πρόβλημα, και να την αντιμετωπίζουν (και στην επαγγελματική τους καριέρα) ως τέτοιο.
Ομάδα στόχος
Οι φοιτητές του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής: κατεύθυνση Φιλοσοφίας (κατ’ επιλογήν υποχρεωτικό), κατεύθυνση Παιδαγωγικής (ελεύθερη επιλογή).
Φοιτητές των Τμημάτων Φιλολογίας και Ιστορίας & Αρχαιολογίας (κατ’ επιλογήν).
Ενδιαφερόμενοι για τη θεματική περιοχή της Φιλοσοφίας και τη διδακτική φιλολογικών μαθημάτων.
Προτεινόμενα συγγράμματα
- Γ. Τζαβάρας, Εγχειρίδιο φιλοσοφίας. Αθήνα: Τυπωθήτω, 2006.
- Μ. Βενέτη, Η διδασκαλία της φιλοσοφίας. Αθήνα: Παπαδήμας, 2001.
- Ε.-Α. Παρασκευοπούλου-Κόλλια, Διδάσκοντας φιλοσοφία σε μη φιλοσόφους. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη, 2012.
Βιβλιογραφία
Γενικά έργα
Canguilhem, G. (επιμ.), The Teaching of Philosophy. Παρίσι: Unesco, 1953.
Derrida, J., Du droit à la philosophie. Παρίσι: Galilée, 1990.
Fey, E. (επιμ.), Beiträge zum Philosophie-Unterricht in europäischen Ländern. Münster: Aschendorff, 1978.
Hamlyn, D.W., Being a Philosopher. Λονδίνο: Routledge, 1992.
Kasachkoff, T. (επιμ.), In the Socratic Tradition: Essays on Teaching Philosophy. Λονδίνο: Rowman & Littlefield, 1998.
Lipman, M., Philosophy goes to school. Φιλαδέλφεια: Temple UP, 1988.
Tozzi, M. κά., Apprendre à philosopher dans les lycées d’aujourd’hui. Παρίσι: Hachette, 1992.
Ειδικά περιοδικά: Φιλοσοφία και παιδεία, Teaching Philosophy, Zeitschrift für die Didaktik der Philosophie und Ethik, L’enseignement philosophique
Ιστορία της διδασκαλίας της φιλοσοφίας
Γιαννικόπουλος, Α., Ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, τόμ. 1-2. Αθήνα: Γρηγόρης, 1988, 1992.
Goff, J. Le., Οι διανοούμενοι στο Μεσαίωνα. Αθήνα: Κέδρος, 2002.
Βώκος, Γ., Φιλοσοφία και εκπαιδευτική πολιτική. Αθήνα: Λωτός, 1987.
Poucet, Β., Enseigner la philosophie. Παρίσι: CNRS, 2002.
Η φιλοσοφία στη νεοελληνική εκπαίδευση
Αντωνίου, Δ., Τα προγράμματα της Μέσης Εκπαίδευσης (1833-1929), 3 τόμ. Αθήνα : ΓΓΝΓ, 1987-89.
Βενέτη, Μ., Αντιλήψεις για το έργο και τη διδασκαλία της φιλοσοφίας κατά την περίοδο του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Αθήνα, 2002.
Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, Α., «Η διδασκαλία της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κατά τον 19ο αιώνα», στο: Η φιλοσοφία στα Βαλκάνια σήμερα. Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1994, 191-206.
Δημητράκος, Γ., Η φιλοσοφία στη Μέση Εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg, 1993.
Ζωγραφίδης, Γ., «Το μάθημα της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση», Θαλλώ 13 (2002) 113-134.
Μοσχονάς, Σ., Τα φιλοσοφικά μαθήματα στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Αθήνα 1993.
Φιλοσοφία. Θεσσαλονίκη: Φιλόλογος (Βιβλιοθήκη του "Φιλόλογου"), 2000.
Διδάσκων: Γεώργιος Ζωγραφίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής
Σύνδεσμος σε βιογραφικό σημείωμα: http://www.edlit.auth.gr/scientific/zografidis
Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Ματίνα- Ιωάννα Κυριαζοπούλου
Εισαγωγικά στοιχεία για τη θεματική της διδασκαλίας της φιλοσοφίας (1η ενότητα). Το διδακτό της φιλοσοφίας (2η ενότητα). Η ιστορία της διδασκαλίας της φιλοσοφίας, από την αρχαιότητα έως σήμερα (3η ενότητα). Η παρουσία της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση, στην Ελλάδα (4η ενότητα) και σε άλλες χώρες (5η ενότητα). Η φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο, στην Ελλάδα (6η ενότητα) και στο αγγλοσαξωνικό και το ευρωπαϊκό μοντέλο (7η ενότητα). Η διδασκαλία της φιλοσοφίας σήμερα: κλάδοι φιλοσοφίας (8η ενότητα) και τύποι/μέθοδοι διδασκαλίας (9η ενότητα). Η διδασκαλία της φιλοσοφίας στην ελληνική Μέση Εκπαίδευση: αναλυτικό πρόγραμμα (10η ενότητα). Η διδασκαλία της φιλοσοφίας εκτός ακαδημαϊκών θεσμών: (11η ενότητα).
Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση από τους/τις φοιτητές/τριες της προβληματικής της διδασκαλίας της φιλοσοφίας στη συγχρονική και τη διαχρονική διάστασή της, και η εξοικείωση με τα ζητήματα της διδακτικής της φιλοσοφίας.
Οι φοιτητές/τριες αναμένεται ότι θα είναι σε θέση:
- να γνωρίσουν τις κύριες αντιλήψεις για το διδακτό της φιλοσοφίας και να τις εντάσσουν στο φιλοσοφικό τους πλαίσιο,
- να κατανοήσουν μέσα από την ιστορική επισκόπηση της διδασκαλίας της φιλοσοφίας το πώς αυτή προϋποθέτει και προχωρεί παράλληλα με την ίδια την ιστορία της φιλοσοφίας,
- να μάθουν τρόπους και μεθόδους διδασκαλίας της φιλοσοφίας, ώστε να ασκηθούν σε προτάσεις διδασκαλίας,
- να κατανοήσουν ότι η διδασκαλίας της φιλοσοφίας είναι (εκτός από παιδαγωγικό) ένα σημαντικό φιλοσοφικό πρόβλημα, και να την αντιμετωπίζουν (και στην επαγγελματική τους καριέρα) ως τέτοιο.
Οι φοιτητές του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής: κατεύθυνση Φιλοσοφίας (κατ’ επιλογήν υποχρεωτικό), κατεύθυνση Παιδαγωγικής (ελεύθερη επιλογή).
Φοιτητές των Τμημάτων Φιλολογίας και Ιστορίας & Αρχαιολογίας (κατ’ επιλογήν).
Ενδιαφερόμενοι για τη θεματική περιοχή της Φιλοσοφίας και τη διδακτική φιλολογικών μαθημάτων.
- Γ. Τζαβάρας, Εγχειρίδιο φιλοσοφίας. Αθήνα: Τυπωθήτω, 2006.
- Μ. Βενέτη, Η διδασκαλία της φιλοσοφίας. Αθήνα: Παπαδήμας, 2001.
- Ε.-Α. Παρασκευοπούλου-Κόλλια, Διδάσκοντας φιλοσοφία σε μη φιλοσόφους. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη, 2012.
Γενικά έργα
Canguilhem, G. (επιμ.), The Teaching of Philosophy. Παρίσι: Unesco, 1953.
Derrida, J., Du droit à la philosophie. Παρίσι: Galilée, 1990.
Fey, E. (επιμ.), Beiträge zum Philosophie-Unterricht in europäischen Ländern. Münster: Aschendorff, 1978.
Hamlyn, D.W., Being a Philosopher. Λονδίνο: Routledge, 1992.
Kasachkoff, T. (επιμ.), In the Socratic Tradition: Essays on Teaching Philosophy. Λονδίνο: Rowman & Littlefield, 1998.
Lipman, M., Philosophy goes to school. Φιλαδέλφεια: Temple UP, 1988.
Tozzi, M. κά., Apprendre à philosopher dans les lycées d’aujourd’hui. Παρίσι: Hachette, 1992.
Ειδικά περιοδικά: Φιλοσοφία και παιδεία, Teaching Philosophy, Zeitschrift für die Didaktik der Philosophie und Ethik, L’enseignement philosophique
Ιστορία της διδασκαλίας της φιλοσοφίας
Γιαννικόπουλος, Α., Ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, τόμ. 1-2. Αθήνα: Γρηγόρης, 1988, 1992.
Goff, J. Le., Οι διανοούμενοι στο Μεσαίωνα. Αθήνα: Κέδρος, 2002.
Βώκος, Γ., Φιλοσοφία και εκπαιδευτική πολιτική. Αθήνα: Λωτός, 1987.
Poucet, Β., Enseigner la philosophie. Παρίσι: CNRS, 2002.
Η φιλοσοφία στη νεοελληνική εκπαίδευση
Αντωνίου, Δ., Τα προγράμματα της Μέσης Εκπαίδευσης (1833-1929), 3 τόμ. Αθήνα : ΓΓΝΓ, 1987-89.
Βενέτη, Μ., Αντιλήψεις για το έργο και τη διδασκαλία της φιλοσοφίας κατά την περίοδο του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Αθήνα, 2002.
Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, Α., «Η διδασκαλία της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κατά τον 19ο αιώνα», στο: Η φιλοσοφία στα Βαλκάνια σήμερα. Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1994, 191-206.
Δημητράκος, Γ., Η φιλοσοφία στη Μέση Εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg, 1993.
Ζωγραφίδης, Γ., «Το μάθημα της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση», Θαλλώ 13 (2002) 113-134.
Μοσχονάς, Σ., Τα φιλοσοφικά μαθήματα στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Αθήνα 1993.
Φιλοσοφία. Θεσσαλονίκη: Φιλόλογος (Βιβλιοθήκη του "Φιλόλογου"), 2000.
Σκοπός, δομή και περιεχόμενο του μαθήματος. Εισαγωγικά στοιχεία για τη θεματική της διδασκαλίας της φιλοσοφίας. Βασική βιβλιογραφία.
Είναι η φιλοσοφία διδακτή; -ένα φιλοσοφικό πρόβλημα
Η ιστορία της διδασκαλίας της φιλοσοφίας. Η αρχαιότητα: οι παραδειγματικοί βίοι & οι φιλοσοφικές σχολές. Μεσαίωνας: ο σχολαστικισμός & η γέννηση των Πανεπιστημίων. Νεότεροι χρόνοι: η εξωθεσμική φιλοσοφία & η ιδρυματοποίησή της (Γερμανία). Η φιλοσοφία των πανεπιστημιακών καθηγητών.
Η φιλοσοφία στη Μέση Εκπαίδευση (1): Ελλάδα: (α) από τη λογική στην ιστορικο-θεματική προσέγγιση / (α) η διδασκαλία της αρχαίας φιλοσοφίας.
Η φιλοσοφία στη Μέση Εκπαίδευση (2): Γαλλία: τα θέματα, τα κείμενα και το baccalaurιat. Άλλα παραδείγματα: Ιταλία, Βρετανία.
Διδάσκοντας φιλοσοφία σήμερα (1): εισαγωγή στη φιλοσοφία, ιστορία της φιλοσοφίας.
Διδάσκοντας φιλοσοφία στην ελληνική Μέση Εκπαίδευση: για μια αναμόρφωση του αναλυτικού προγράμματος.
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 5072
Αρ. Προβολών : 24995
