Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης

Διδάσκων: Φούκας Βασίλειος, Λέκτορας

Συνεργάτης ανάπτυξης περιεχομένου: Αντωνίου Φλωρεντία

Οι επιμέρους στόχοι του σεμιναρίου μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

α) να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν οι συμμετέχοντες/ουσες στο σεμινάριο τις ιδιαίτερες συνθήκες ίδρυσης και λειτουργίας των δύο Πανεπιστημίων (1837 και 1926 αντίστοιχα),

β) να μελετήσουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του διδακτικού προσωπικού των δύο Σχολών, διαχρονικά και συγκριτικά,

γ) να μελετήσουν τα προγράμματα σπουδών και να ερμηνεύσουν κάθε φορά τον προσανατολισμό τους (επιστημονικός ή/και επαγγελματικός),

δ) να μελετήσουν και να ερμηνεύσουν την κοινωνική φυσιογνωμία των δύο Σχολών,

ε) να παρουσιάσουν και να ερμηνεύσουν το περιεχόμενο των παιδαγωγικών σπουδών στις δύο Σχολές, διαχρονικά και συγκριτικά.

Στο σεμινάριο αυτό οι φοιτητές/τριες θα έρθουν σε επαφή με πολλαπλές πηγές (νομοθετικά κείμενα, αρχειακό υλικό: πρακτικά συνεδριάσεων, εκθέσεις πεπραγμένων, επετηρίδες, εφημερίδες και ημερολόγια κ.λπ.) για την αναπαράσταση του ιστορικού φαινομένου, τις οποίες θα κληθούν να προσεγγίσουν με δύο, κυρίως, μεθοδολογικά ‘παραδείγματα’ ανάλυσης και ερμηνείας, την ιστορική-ερμηνευτική μέθοδο και την ποιοτική ανάλυση περιεχομένου, με κριτήριο κάθε φορά τη μορφή του προς εξέταση υλικού. 

Δεν υπάρχουν.

1. Σ. Μπουζάκης (επιμ.), Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, Πρακτικά 4ου Επιστημονικού Συνεδρίου Ιστορίας της Εκπαίδευσης, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2008
2. Σ. Μπουζάκης, Η Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση στην Ελλάδα (1836-2005). Τεκμήρια Ιστορίας, τόμ. Α΄ (1836-1925), Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2006

Επιπλέον  συνιστώμενη βιβλιογραφία και υλικό προς μελέτη

1. Γ. Αναστασιάδης, Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αφηγείται την ιστορία του (1926-1973), University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003.
2. Δ. Αντωνίου, «Πανεπιστήμιο και Μέση Εκπαίδευση: Το Πανεπιστήμιο ως «παραγωγός» διδακτικού προσωπικού των σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης (1833-1850)», στο: Δ. Αντωνίου, Διαδρομές και στάσεις στη Νεοελληνική Εκπαίδευση 19ος – 20ός αι., Μεταίχμιο, Αθήνα 2008, σσ. 493-499.
3. Ν. Βαρμάζης, «Το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: η ίδρυση και η λειτουργία του στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής του Ελευθερίου Βενιζέλου», στο: Η εκπαιδευτική πολιτική στα χρόνια του Ελευθερίου Βενιζέλου, Πρακτικά Συνεδρίου, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2007, σσ. 255-261.
4. Άλκ. Βερέβη, Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση: η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, 1950-1982, Ε.Κ.Π.Α.-Τμήμα Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας, Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα 1999.
5. Άλκ. Βερέβη, «Από τον οργανισμό του 1922 στον οργανισμό του 1932. Η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας», στο: Η εκπαιδευτική πολιτική στα χρόνια του Ελευθερίου Βενιζέλου, Πρακτικά Συνεδρίου, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2007, σσ. 215-232.
6. Α. Βρυχέα – Κ. Γαβρόγλου, Απόπειρες μεταρρύθμισης της Ανώτατης Εκπαίδευσης 1911-1981, Σύγχρονα Θέματα, Θεσσαλονίκη 1982.
7. Αλ. Δημαράς, «Το Πανεπιστήμιο και οι θεραπαινίδες του», στο: Σ. Μπουζάκης (επιμ.), Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. Πρακτικά 4ου Διεθνές Επιστημονικού Συνεδρίου, Πάτρα 6-8 Οκτωβρίου 2006, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2008, σσ. 65-78.
8. Κ. Θ. Δημαράς, Εν Αθήναις τη 3η Μαΐου 1837. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μελέτη ιστορική και φιλολογική, Σειρά Ιστορία του Πανεπιστημίου, Αθήνα 1987.
9. Κ. Θ. Δημαράς, «Ιδεολογήματα στην αφετηρία του ελληνικού Πανεπιστημίου», στο: Πανεπιστήμιο: Ιδεολογία και Παιδεία. Ιστορική διάσταση και προοπτικές, Αθήνα 21-25 Σεπτεμβρίου 1987, τόμ. Α΄, Ι.Α.Ε.Ν. – Γ.Γ.Ν.Γ., Αθήνα 1989, σσ. 43-54.
10. Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, Γυναίκες και Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα. Οι πρώτες φοιτήτριες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 1890-1920, Θεσσαλονίκη 1988.
11. Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, «"Όχι και Καθηγήτριαι!": Επαγγελματικές επιλογές, ακαδημαϊκή εξέλιξη και κοινωνική παρουσία των πρώτων πτυχιούχων γυναικών», στο: Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, Διερευνώντας το φύλο. Ιστορική διάσταση και σύγχρονος προβληματισμός στη Γενική, Επαγγελματική και Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 297-319.
12. Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, «"Προ των προπυλαίων": Διεκδικήσεις και αντιστάσεις για την είσοδο των γυναικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1890) και Θεσσαλονίκης (1926)», στο: Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, Διερευνώντας το φύλο. Ιστορική διάσταση και σύγχρονος προβληματισμός στη Γενική, Επαγγελματική και Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 235-296. 
13. Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, «Γυναίκες και Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα: 19ος και 20ός αιώνας», στο: Σ. Μπουζάκης (επιμ.), Πανόραμα Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Όψεις και Απόψεις, τόμ. Β΄: Νεοελληνική Εκπαίδευση 1821-2010, Gutenberg, Αθήνα 2011, σσ. 597-613.
14. Β. Καραμανωλάκης, Η συγκρότηση της ιστορικής επιστήμης και η διδασκαλία της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1932), Ι.Α.Ε.Ν.-Γ.Γ.Ν.Γ., Αθήνα 2006.
15. Β. Καραμανωλάκης, «Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Ιστοριογραφικές διαδρομές του πανεπιστημιακού θεσμού στο ελληνικό κράτος», στο: Σ. Μπουζάκης (επιμ.), Πανόραμα Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Όψεις και Απόψεις, τόμ. Β΄: Νεοελληνική Εκπαίδευση 1821-2010, Gutenberg, Αθήνα 2011, σσ. 383-402.
16. Π. Κιμουρτζής, «Πανεπιστήμιο (1910-1917): Καθηγητές, σύμπνοια και έριδα», στο: Η εκπαιδευτική πολιτική στα χρόνια του Ελευθερίου Βενιζέλου, Πρακτικά Συνεδρίου, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2007, σσ. 189-200.
17. Π. Κιμουρτζής, Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1860): Οι πρώτες γενεές των διδασκόντων, Ε.Κ.Π.Α.-Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα 2001.
18. Π. Κιμουρτζής, «Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια ως πρότυπα: η ελληνική περίπτωση (1837)», Νεύσις, τχ. 12, 2003, σσ. 129-149.
19. Κ. Κριμπάς, «Η Ανώτατη Παιδεία. 1922-1940», στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τόμ. 7:Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σσ. 185-196.
20. Π. Κυπριανός, «Φοιτητικός πληθυσμός και ζήτηση σπουδών στην Ελλάδα (1891-1936)», Τα Ιστορικά, τχ. 24-25, 1996, σσ. 225-252.
21. Κ. Λάππας, Πανεπιστήμιο και φοιτητές στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα, Ι.Α.Ε.Ν.-Γ.Γ.Ν.Γ., Αθήνα 2004.
22. Κ. Λάππας, «Πανεπιστήμιο Αθηνών. Θεσμικό πλαίσιο, οργάνωση, ιδεολογική λειτουργία», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τόμ. 4ος, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σσ. 151-162.
23. Α. Λιάκος, «Πανεπιστήμιο και Μεταρρύθμιση: τα ζητούμενα», Ομιλία στο συνέδριο του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών "Πανεπιστήμιο και μεταρρύθμιση στην Ελλάδα: Ιστορικές προσεγγίσεις, Αθήνα 7-8 Ιουνίου 2007,(σε ηλεκτρονική μορφή)
24. Σπ. Μαρκέτος, «Η ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: Κριτική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας», στο: Πανεπιστήμιο: Ιδεολογία και Παιδεία. Ιστορική διάσταση και προοπτικές, Αθήνα 21-25 Σεπτεμβρίου 1987, τόμ. Β΄, Ι.Α.Ε.Ν. – Γ.Γ.Ν.Γ., Αθήνα 1989, σσ. 397-420.
25. Σπ. Μαρκέτος, «Η ίδρυση του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: μια πολιτική επιλογή», Ομιλία στο συνέδριο του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών "Πανεπιστήμιο και μεταρρύθμιση στην Ελλάδα: Ιστορικές προσεγγίσεις, Αθήνα 7-8 Ιουνίου 2007,(σε ηλεκτρονική μορφή)
26. Δ. Ματθαίου, «Το Πανεπιστήμιο στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας. Συγκριτική μελέτη της ιδεολογικής και θεσμικής μεταλλαγής του», στο: Πρακτικά 2ου Διεθνούς Συνεδρίου - Η Παιδεία στην αυγή του 21ου αιώνα, Πάτρα 2001 (σε ηλεκτρονική μορφή).
27. Σ. Μπουζάκης, Η Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση στην Ελλάδα (1836-2005). Τεκμήρια Ιστορίας, τόμ. Α΄ (1836-1925), τόμ. Β΄ (1926-2005), Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2006.    
28. Σ. Μπουζάκης (επιμ.), Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, Πρακτικά 4ου Επιστημονικού Συνεδρίου Ιστορίας της Εκπαίδευσης, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2008.
29. J. Ortega Y Gasset, Η αποστολή του Πανεπιστημίου, (επιστημονική επιμέλεια-εισαγωγή Π. Κιμουρτζής, μτφρ. Γλ. Μανιώτη), Μεταίχμιο, Αθήνα 2004.
30. Ν. Παπαδάκης, Η Παλίμψηστη Εξουσία: Κράτος, Πανεπιστήμιο και Εκπαιδευτική πολιτική στην Ελλάδα, Gutenberg, Αθήνα 2004.
31. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου Πανεπιστήμιο: Ιδεολογία και Παιδεία. Ιστορική διάσταση και προοπτικές, Αθήνα 21-25 Σεπτεμβρίου 1987, τόμ. Α΄ - Β΄, Ι.Α.Ε.Ν.-Γ.Γ.Ν.Γ., Αθήνα 1989.
32. Π. Σιμενή, «Η υποδοχή της ίδρυσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από το Πανεπιστήμιο Αθηνών», στο: Σ. Μπουζάκης (επιμ.), Ιστορικές προσεγγίσεις της εκπαίδευσης, Gutenberg, Αθήνα 2004, σσ. 227-240.
33. Π. Σιμενή, Μεταρρύθμιση και αντίδραση. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών απέναντι στις εκπαιδευτικές αλλαγές (1899-1926), Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2008.
34. Α. Σκαρπαλέζος, Από την Ιστορίαν του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήναι 1964.
35. Σπ. Ράσης, Τα Πανεπιστήμια χθες και σήμερα. Συμβολή στην Ιστορία της Εκπαίδευσης: Η Αγγλοσαξονική εμπειρία, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2004.
36. Άλκ. Ρήγος, Πανεπιστήμιο. Ιδεολογικός ρόλος και λόγος. Από το Μεσαίωνα στη Νεωτερικότητα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2000.
37. Ν. Π. Τερζής, Η παιδαγωγική του Αλέξανδρου Π. Δελμούζου. Συστηματική εξέταση του έργου και της δράσης του, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2006².
38. Ν. Π. Τερζής, «Η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών», στο: Ν. Π. Τερζής, Εκπαιδευτική πολιτική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Πρόγραμμα και πραγματικότητα – πράγματα και πρόσωπα, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993,σσ. 148-169 
39. Ν. Π. Τερζής, «Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Από την ίδρυσή του ως τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου», Χρονικά του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, περίοδος Β΄, τχ. 12, Θεσσαλονίκη 2002, σσ. 11-18
40. Β. Φούκας, Η παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών Μέσης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα (1837-1910): αναζητήσεις, θέσεις, προοπτικές, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2005.
41. Β. Φούκας, Η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: Σπουδές, σπουδαστές και σπουδάστριες κατά την περίοδο του μεσοπολέμου (1926-1940), Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2010.
42. Β. Φούκας, «Η διδασκαλία της Ιστορίας στις Φιλοσοφικές Σχολές Αθηνών και Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου: Μια ιστορικο-συγκριτική προσέγγιση», Θέματα Ιστορίας της Εκπαίδευσης, τχ. 9, 2011, σσ. 95-122.
43. Β. Φούκας, «Η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από την ίδρυσή της έως τη Μεταπολίτευση: Πρόσωπα και προγράμματα, συνέχειες και ασυνέχειες», στο: Σ. Μπουζάκης (επιμ.), Πανόραμα Ιστορίας της Εκπαίδευσης. Όψεις και Απόψεις, τόμ. Β΄: Νεοελληνική Εκπαίδευση 1821-2010, Gutenberg, Αθήνα 2011, σσ. 485-509.
44. Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2000.
45. Ι. Χασιώτης – Δ. Αραβαντινός, Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στην αυγή του νέου αιώνα. Διαχρονική πορεία εβδομήντα πέντε χρόνων, Α.Π.Θ. 2002