Συνεχιζόμενη εκπαίδευση & δια βίου μάθηση: θεωρία και πράξη

ΕΝΟΤΗΤΑ Α’ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ: 
Βασικές αρχές και χαρακτηριστικά της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και της Δια βίου Μάθησης, η Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση ως πεδίο μελέτης των επιστημών της αγωγής, ζητήματα έρευνας και συσχετισμού με τις κοινωνικές επιστήμες.

ΜΑΘΗΜΑ 1o ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Ερμηνείες, ορισμοί και τυπολογίες, σταθμοί στην οργάνωση της εκπαίδευσης ενηλίκων και της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και ο ρόλος των διεθνών οργανισμών, παράγοντες εξέλιξης και μορφές οργάνωσης της εκπαίδευσης των ενηλίκων με παραδείγματα από χώρες της Ευρώπης.

ΜΑΘΗΜΑ 2o ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ

Δράσεις, διαδικασίες και φορείς, διεθνείς εξελίξεις στο χώρο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και της δια βίου μάθησης, επαγγελματική κατάρτιση, ανάπτυξη ζωτικών δεξιοτήτων και επένδυση στους ανθρώπινους πόρους.

ΜΑΘΗΜΑ 3o ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Επαναπροσδιορισμός του ρόλου του κράτους και η σημασία του κοινωνικού κεφαλαίου στην ανάπτυξη του σύγχρονου ενεργού πολίτη, εκπαίδευση στην κοινότητα, οικονομία της γνώσης και παγκοσμιοποίηση, ο ρόλος του οργανισμού μάθησης και τα όρια του οικονομικού ντετερμινισμού, η εκπαιδευτική πολιτικήγια τη δια βίου μάθηση στην Ε.Ε.

ΜΑΘΗΜΑ 4o Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΩΣ ΠΕΔΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Ζητήματα συσχετισμού με τις επιστήμες της αγωγής και οργάνωση του πλαισίου αναφοράς , η επίδραση των θεωριών της αγωγής στην ανάπτυξη μιας ολιστικής θεωρητικής προσέγγισης για το ρόλο και την ταυτότητα του νέου πεδίου μελέτης, φιλοσοφική θεμελίωση του πεδίου, ιδεολογικές επιδράσεις και επιστημολογικές αναζητήσεις, η έρευνα στο χώρο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, θεματικές και ερευνητικά πεδία, η επίδραση του θετικισμού, ανθρωπιστικές και νεο‐ανθρωπιστικές θεωρήσεις μάθησης ενηλίκων, πραγματισμός και η εργαλειακή αντίληψη στην εκπαίδευση των ενηλίκων.

ΕΝΟΤΗΤΑ Β’ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ:
Ψυχολογικές και ανθρωπιστικές προσεγγίσεις στην ανάπτυξη και τη μάθηση των ενηλίκων, ενηλικίωση και ανάπτυξη, στρατηγικές και τρόποι μάθησης στους ενηλίκους, ο ρόλος της μνήμης και των συναισθημάτων, εμπειρική και μετασχηματιστική μάθηση, ο ρόλος του κριτικού στοχασμού. 

ΜΑΘΗΜΑ 5o ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Προσδιορισμός των χαρακτηριστικών του ενήλικου ατόμου και συσχέτισή τους με τις έννοιες της εκπαίδευσης και της μάθησης, στρατηγικές και τρόποι μάθησης στους ενηλίκους, ετοιμότητα για μάθηση, συνειρμική, κοινωνική, μεταβατική, οργανωσιακή, ενορατική και αυτό‐διαχειριζόμενη μάθηση, e‐learning.

ΜΑΘΗΜΑ 6o  ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ, ΓΝΩΣΤΙΚΟ‐ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Κύκλοι μάθησης ενηλίκων (Neugarten, Havinghurst), η ψυχο‐κοινωνική προσέγγιση στη μάθηση σε σχέση με τα στάδια ανάπτυξης (Erickson, Loevinger, Perry), Watson και η προσέγγιση S-R, μάθηση αντιδράσεων και ενεργητική μάθηση (Skinner), Sears και θεωρία κοινωνικής μάθησης, Bandura και γνωστικο‐κοινωνική μάθηση, Werner και το οργανισμικό μοντέλο μάθησης. 

ΜΑΘΗΜΑ 7o ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΕΣ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Τι σημαίνει ανθρωπισμός και πως συνδέεται με την εκπαίδευση ενηλίκων, Freire και το αίτημα της ‘Εκπαίδευσης για Όλους’, Gagné και η μάθηση μέσω της παρατήρησης, τα βασικά χαρακτηριστικά της εμπειρικής μάθησης (Dewey, Lewin, Piaget και Kolb), Knowles και ανδραγωγική θεωρία, Rogers και η σημασία της αυτο‐αντίληψης στη μάθηση των ενηλίκων, Kanter και η μάθηση στον οργανισμό, Field‐Belenky και φεμινιστικές προσεγγίσεις στη μάθηση ενήλικων γυναικών. 

ΜΑΘΗΜΑ 8o Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Κριτική σκέψη, κριτικός στοχασμός και ex post facto στοχασμός, Mezirow και μετασχηματιστική μάθηση, Brookfield και η ενίσχυση της κριτικής αντίληψης στους ενηλίκους, η σημασία της κριτικής στη μάθηση για τον Schön, η σημασία της κατασκευής εννοιών στη μάθηση ενηλίκων (νοηματοδότηση), αποτίμηση της έννοιας ‘νοηματοδότηση’ (meaning making) ως λειτουργικό κομμάτι της διαδικασίας που οδηγεί σε μια νέα αναθεωρημένη ερμηνεία της εμπειρίας και στοχεύει στη διεύρυνση του εμπειρικού συστήματος και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη και στην αλλαγή.

ΕΝΟΤΗΤΑ Γ’ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ:
Κίνητρα συμμετοχής ενηλίκων σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ζητήματα πρόσβασης και διευκόλυνσης της μάθησης στους ενηλίκους, ο ρόλος και τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτή ενηλίκων.

ΜΑΘΗΜΑ 9o ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ιεράρχηση αναγκών κατά τον Maslow, σύγχρονες προσεγγίσεις κινήτρων μάθησης και συμμετοχής, συμμετοχή και μη‐συμμετοχή, παράγοντες που επιδρούν στην επιλογή των ενηλίκων να συμμετέχουν σε οργανωμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα, ζητήματα πρόσβασης και τρόπoι ενίσχυσης της συμμετοχής των ενηλίκων σε προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης.

ΜΑΘΗΜΑ 10o ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ, ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ

Επιθυμίες, κίνητρα και προσδοκίες, κύκλος μάθησης διδασκαλίας του Mezirow, κύκλος διευκόλυνσης μάθησης του Jarvis, συνθήκες μάθησης και αρχές διδασκαλίας, διαχείριση του χώρου μάθησης, και κατανομή του μαθησιακού χρόνου, διάγνωση μαθησιακών αναγκών και συμβουλευτική, μάθηση και μαθησιακά περιβάλλοντα, αποτίμηση και αναγνώριση άτυπων τρόπων μάθησης.

ΜΑΘΗΜΑ 11o ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ

Μαθησιακοί σκοποί και στόχοι, επιθυμητές μέθοδοι διδασκαλίας ενηλίκων (προσεγγίσεις των Long, Knox, Brunner, Dewey, Illich, Freire, Knowles, Rogers), μεθόδευση της εκπαιδευτικής διαδικασίας στους ενηλίκους κατά τον Houle, χρήση νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση των ενηλίκων.

ΜΑΘΗΜΑ 12o ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Αυτο‐αξιολόγηση των εκπαιδευόμενων σε προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, μεθόδευση οριζοντίων μορφών αξιολόγησης, η χρήση των φακέλων των εκπαιδευομένων (portfolios) στη διαδικασία αξιολόγησης, συνολική αξιολόγηση προγραμμάτων, εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση, αναγνώριση και πιστοποίηση της άτυπης μάθησης, ανάλυση της ανάγκης για αποτίμηση της μαθησιακής εμπειρίας στο χώρο εργασίας.

ΜΑΘΗΜΑ 13o Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Ο εκπαιδευτής ενηλίκων και ο διευκολυντικός του ρόλος, σχέση εκπαιδευτή‐εκπαιδευόμενου, η σημασία του κριτικού στοχασμού και της έρευνας για τον εκπαιδευτή ενηλίκων, συστηματοποίηση του ρόλου του εκπαιδευτή ενηλίκων, η ταυτότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων, ο εκπαιδευτής ενηλίκων ως επαγγελματίας.

Διδάσκων: Γεώργιος Ζαρίφης, Αναπληρωτής Καθηγητής

https://gkzarifis.weebly.com/

ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ (γνώσεις)

• Εξοικείωση με τις βασικές έννοιες αναφοράς (συνεχιζόμενη εκπαίδευση, δια βίου μάθηση, εκπαίδευση ενηλίκων, ενήλικος, τυπική και μη τυπική εκπαίδευση, άτυπη μάθηση, σχεδιασμός, υλοποίηση και αξιολόγηση προγραμμάτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, οργάνωση θεσμικού πλαισίου για την εκπαίδευση ενηλίκων, πιστοποίηση, διασφάλιση ποιότητας).
• Κατανόηση της διαφοράς μεταξύ των παραπάνω εννοιών.
• Κατανόηση των θεωριών που αφορούν στη μάθηση και ανάπτυξη ενηλίκων.

ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ (δεξιότητες)

• Σύγκριση και ανάλυση των βασικών θεωρητικών προσεγγίσεων στο πεδίο μελέτης της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης.
• Σύνδεση του τρόπου εξέλιξης της εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ελλάδα με την σύγχρονη κοινωνικο-οικονομική συγκυρία.
• Αξιοποίηση της σχετικής ορολογίας και βιβλιογραφίας για τη συγγραφή μικρής μελέτης για το μάθημα.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ (στάσεις)

• Ευαισθητοποίηση πάνω στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της εκπαίδευσης ενηλίκων μέσα από παραδείγματα τα οποία αφορούν σε σύγχρονες έρευνες και προγράμματα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης.
• Ανάπτυξη θετικής στάσης για τη λειτουργία του εκπαιδευτικού χώρου αναφορικά με την οργάνωση προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης.
• Διεπιστημονική προσέγγιση για την ερμηνεία φαινομένων όπως η συμβολή της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης στην αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, της ανεργίας, της προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης και ευημερίας.

Τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα (επίπεδο 6 του Ε.Π.Π) τα οποία απορρέουν από τους προδιαγεγραμμένους διδακτικούς στόχους -με βάση την ετήσια κατανομή ανά 100 συμμετέχοντες στο συγκεκριμένο μάθημα- είναι τα εξής: Μετά την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου μαθήματος οι συμμετέχοντες αναμένεται να είναι σε θέση να:

ΓΝΩΣΕΙΣ

• Γνωρίζουν τις βασικές έννοιες και τη σχετική ορολογία: Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση, Διά Βίου Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων, της μεταξύ τους σχέσης και ιστορικής εξέλιξης, των βασικών σταθμών στην ανάπτυξή τους καθώς και τον ρόλο τους στην κοινωνία της μάθησης και γνώσης.
• Κατανοούν τη λειτουργία των φορέων παροχής προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης.
• Κατανοούν την ανάπτυξη της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης και το ρόλο τους στην κοινωνία της μάθησης και γνώσης.
• Κατανοούν το ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι σύγχρονες θεωρίες  για τη Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση, Διά Βίου Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων.
• Κατανοούν το ρόλο της επικοινωνίας και τα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής επικοινωνίας στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ομάδων ενηλίκων, αλλά και ειδικών ομάδων ενηλίκων.
• Γνωρίζουν τις εκπαιδευτικές τεχνικές, τα είδη και τη λειτουργία των εποπτικών μέσων που χρησιμοποιούνται σε προγράμματα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης.
• Κατανοούν το ρόλο της επικοινωνίας και τα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής επικοινωνίας στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ομάδων ενηλίκων, αλλά και ειδικών ομάδων ενηλίκων.
• Γνωρίζουν  για το ρόλο του εκπαιδευτή ενηλίκων.
• Γνωρίζουν για το σχεδιασμό, τη δόμηση, οργάνωση και αξιολόγηση προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης.
• Γνωρίζουν τους φορείς παροχής προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

• Αναλύουν κριτικά τις βασικές θεωρίες για τη μάθηση και την ανάπτυξη στους ενηλίκους.
• Εφαρμόζουν σε σενάρια και υποθέσεις εργασίας μεθόδους που επιτρέπουν αποτελεσματική επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των μελών μιας ομάδας σε ένα πρόγραμμα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης ή Εκπαίδευσης Ενηλίκων.
• Εφαρμόζουν σε σενάρια και υποθέσεις εργασίαςτις κατάλληλες μεθόδους αξιολόγησης ενός προγράμματος Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης ανάλογα με τον τύπο και τη στοχοθεσία του.
• Συγκρίνουν και συνθέτουν μεθόδους διάγνωσης και προσδιορισμού των μαθησιακών αναγκών των εκπαιδευομένων κατά τη διαδικασία σχεδιασμού ενός προγράμματος Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης.
• Εφαρμόζουν σε σενάρια και υποθέσεις εργασίαςτα στάδια για την ανάπτυξη προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης.
• Αξιολογούν  το ρόλο του εκπαιδευτή ενηλίκων.
• Συγγράψουν μελέτη βάσει συγκεκριμένης ορολογίας, λογικών επιχειρημάτων και βιβλιογραφικών αναφορών.

ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

• Προσδιορίζουν και οριοθετούν θεωρητικά ζητήματα της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης, Διά Βίου Μάθησης και Εκπαίδευσης Ενηλίκων.
• Αναλύουν εμπειρικά ευρήματα ερευνών σχετικών με τη Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση.
• Αναλύει τους γενικούς στόχους προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης σε επιμέρους ειδικούς στόχους λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των εκπαιδευομένων.
• Αναπτύσσουν θετική στάση σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση σε ένα πρόγραμμα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης ή μια ενότητα στο πλαίσιο ενός προγράμματος με βάση τους στόχους που έχουν τεθεί.
• Αξιολογούν κριτικά τις θεωρίες της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης, Διά Βίου Μάθησης και Εκπαίδευσης Ενηλίκων με βάση το ιστορικό, κοινωνικο-οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο αναφοράς εντός του οποίου έχουν αναπτυχθεί.

Προαπαιτούμενα Μαθήματα

• ΕΙΣΠ100 Εισαγωγή στην Παιδαγωγική.
• ΣΧΠΙ Σχολική Παιδαγωγική Ι.

Τα θέματα τα οποία θα επιλέξετε για την ατομική γραπτή σας εργασία θα είναι ένα από τα 3 προτεινόμενα θέματα που θα σας προτείνει ο διδάσκων. Υλικό για τις εργασίες που θα επιλέξετε μπορεί να σας δοθεί από τον διδάσκοντα, εφόσον ζητηθεί. Ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος του υλικού είναι στην Αγγλική γλώσσα. Επομένως όσοι και όσες επιθυμούν να εργαστούν με αυτό του υλικό θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι/ες με τη συγκεκριμένη γλώσσα. Η γραπτή εργασία αντιστοιχεί στο 50% της τελικής βαθμολογίας.

Οι γραπτές εργασίες αξιολογούνται με βάση τα παρακάτω τέσσερα (4) βασικά κριτήρια:

1. Γλωσσική επάρκεια & Αισθητική παρουσία = 1 βαθμός (σαφήνεια και γλωσσική απλότητα, κατανοητός λόγος, αισθητική και καθαριότητα, ορθογραφία, στίξη, τυπογραφικά λάθη, ορθά τυπωμένο κείμενο, απαιτούμενο διάστιχο και περιθώρια σελίδας, τήρηση του ορίου στον αριθμό λέξεων ή σελίδων).

2. Δομή & Συνοχή του τελικού κειμένου = 2 βαθμοί (παράγραφοι, τίτλοι και υπότιτλοι, συνέχεια με τα προηγούμενα, σύνδεση με τα επόμενα).

3. Περιεχόμενο & Επιχειρηματολογία = 4 βαθμοί (ανάπτυξη λογικών επιχειρημάτων, ορθότητα των στοιχείων που αναφέρονται στην εργασία, μεθόδευση έρευνας -εφόσον η εργασία έχει ερευνητικό μέρος- εργαλεία, τρόποι συλλογής και ανάλυσης δεδομένων ή συνολική μεθόδευση χρήσης του βιβλιογραφικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε για την εργασία).

4. Παραπομπές & Βιβλιογραφία = 3 βαθμοί (πλήρεις παραπομπές μέσα στο κείμενο και ακριβείς βιβλιογραφικές αναφορές στο τέλος της εργασίας. Για σχετικά παραδείγματα ανατρέξτε σε οποιοδήποτε βιβλίο ή δημοσιευμένο σε επιστημονικό περιοδικό άρθρο).

Η τελική μορφή της εργασίας πρέπει να είναι ένα δακτυλογραφημένο και εκτυπωμένο ή σε ψηφιακή μορφή (σε δισκέτα ή CD) κείμενο το οποίο δεν θα ξεπερνά τις 5 σελίδες (ήτοι 2.000 λέξεις μαζί με τη βιβλιογραφία και χωρίς παραρτήματα ή πηγές τα οποία θα πρέπει να κατατεθούν χωριστά ή να επισυναφθούν στην εργασία), με 1½ διάστημα μεταξύ των γραμμών, 2,5 εκατοστά περιθώρια σελίδας και μέγεθος γραμματοσειράς 12. Χειρόγραφες εργασίες δεν θα γίνονται δεκτές. Καταληκτική ημερομηνία υποβολής των εργασιών ορίζεται η ημερομηνία γραπτής εξέτασης του μαθήματος βάσει του προγράμματος εξετάσεων που θα καταρτισθεί (αυστηρά και χωρίς παρατάσεις). Οι εργασίες μπορούν να παραδοθούν προσωπικά στο διδάσκοντα (στις ώρες συνεργασίας στο γραφείο του [208θ] στο Παλαιό Κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής) ή στη θυρίδα του, δίπλα στη Γραμματεία του Τομέα Παιδαγωγικής στο Παλαιό Κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής (αίθ. 216).

Η τελική εξέταση στο μάθημα γίνεται με αντικειμενικό τεστ 50 ερωτήσεων (πολλαπλής επιλογής και σωστού-λάθους). Οι ερωτήσεις είναι κατά κύριο λόγο γνωστικές και οι απαντήσεις τους εμπεριέχονται στις διδακτικές σημειώσεις του μαθήματος.

• Adams, D. (1988) Extending The Educational Planning Discourse: Conceptual and Paradigmatic Explorations στο Comparative Education Review, V32, n4, 1994. pp: 404-15.
• Alheit, P. (1992) “The biographical approach to adult education”, στο W. Mader, (ed.) Adult Education in the Federal Republic of Germany: Scholarly approashes and professional practices, Vancouver: Centre for Continuing Education. σελ: 186-221.
• Alheit, P. (1995) “Biographical learning: Theoretical outlines, challenges and contradictions of a new approach in adult education”, στο P. Alheit, A. Bron-Wojciechowska, E. Brugger, P. Dominicé (eds.) The Biographical Approach in European Adult Education, Wien: Verband Wiener Volksbildung. σελ: 57-74.
• Alheit, P. (1995) «Biographical learning. Theoretical outline, challenges and contradictions of a new approach in adult education», στο P. Alheit, A. Bron-Wojciechowska, E. Brugger, P. Dominicé, (Eds) The biographical approach in European adult education, Wien: Verband Wiener Volksbildung, σελ: 57-74.
• Alheit, P. (2002) «On a contradictory way to the ’learning society’: a critical approach», στο R. Edwards, N. Miller, N. Small, A. Tait, (Eds) Supporting Lifelong Learning, Volume 3: Making Policy Work London: Routledge, σελ: 30-49.
• Altbach, p., (1991) Trends in Comparative Education στο Comparative Education Review, V35, n3, 1991. pp: 491-507.
• Anderson, C. A. (1961) The Methodology of Comparative Education στο  International Review of Education,  n7, 1961. pp: 1-23.
• Anderson, C. A. (1977) Comparative Education Over a Quarter of a Century: Maturity and Challenges στο Comparative Education,  n3, 1977. pp: 405-16.
• Andreski, S. (1965) The Uses of Comparative Sociology, Berkeley: Univer­sity of California Press.
• Antikainen, A. (2001) Is Lifelong Learning becoming a reality? The case of Finland from a comparative perspective στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 379-396.
• Archer, M. (1984) Social Origins of Educational Systems, London: Sage.
• Armer, M. (1973) Methodological Problems and Possibilities στο M. Armer, A. Grimshaw (eds.) Comparative Research in Comparative Social Research, New York: Wiley. pp: 49-79.
• Arnove, R. (1980) Comparative Education and World System Analysis στο Comparative Education Review, V24, n1, 1980. pp: 48-62.
• Aslanian, C. B. Brickell, H. M. (1980) Americans in Transition: Life Changes as Reason for Adult Learning, New York: Future Directions for a Learning Society/College Board.
• Aspin, D. N. Chapman, J. D. (2000) Lifelong learning: concepts and conceptions στο International Journal of Lifelong Education, V19, n1, Jan-Feb.2000. pp: 2-19.
• Atherton, J. S. (2005) Learning and Teaching: Critical Reflection διαθέσιμο στο http: //www.learningandteaching.info/learning/experience.htm
• Bagnall, R. G. (2000) Lifelong learning and the limitations of economic determinism in International Journal of Lifelong Education, V19, n1, Jan-Feb.2000. pp: 20-35.
• Baptiste, I. (2001) Educating lone wolves: pedagogical implications of human capital theory στο Adult Education Quarterly, V51, n3, May 2001. pp: 184-201.
• Barber, B. R. M. (1971)  Science, Salience and Comparative Education στο C. Bennett, J. R. Kidd, J. Kulich, (eds.) (1975) Comparative Studies in Adult Education, An Anthology, New York: Syracuse University. pp: 76-86.
• Beder, H. Valentine, T. (1987) Iowa’s Basic Education Students: Descriptive Profiles Based on Motivation, Cognitive Ability and Socio-Demographic Variables, Department of Education: University of Iowa.
• Bereday, G. Z. F. (1964) Comparative Method in Education, New York: Holt, Rinehart & Winston.
• Blunt, A. Yang, B. (2002) «Factor structure of the adult attitudes toward adult and continuing education scale and its capacity to predict participation behaviour: Evidence for adoption of a revised scale», στο Adult Education Quarterly, V52, n4. σελ: 299-314.
• Boshier, R. (1971) “Motivational Orientations of Adult Education Participants: A Factor Analytic Exploration of Houle’s Typology”, στο Adult Education, n21. σελ: 3-26.
• Boucouvalas, M. (1988) Adult Education in Greece, Vancouver, Centre for Continuing Education, The University of British Columbia/ICAE. pp:29-48.
• Boud, D. Keogh, R. Walker, D. (1985) «Promoting Reflection in Learning: a model», στο D. Boud, R. Keogh, D. Walker (Eds) Reflection: Turning experience into learning, London: Kogan Page. σελ: 18-40.
• Bourgeois, E. Vandamme, M. (2004) «The role of perceived instrumentality in adult’s engagement in learning», Paper presented in the 4^th ESREA European Research Conference, ESREA/University of Wroclaw: Conference Proceedings. σελ: 33-50.
• Bown, L. (1990) The State and Adult Education: Suggested Issues for Comparative Study, in T. Corner (ed.) Learning Opportunities for Adults, London and New York: Routledge. pp: 3-24.
• Brandt, E. (2001) Lifelong Learning in Norwegian Universities στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 265-276.
• Bray, M. Murray, T. (1995) Levels of comparison in educational studies: different insights from different literatures and the value of multi-variate analyses στο Harvard Educational Review, V65, n3, 1995. pp: 472-490.
• Brennan, B. (1997) Reconceptualizing non-formal education in International Journal of Lifelong Education, V16, n3, May.-Jun.1997. pp: 185-200.
• Brew, A. (1993) «Unlearning through experience» in D. Boud, R. Cohen, D. Walker, Using experience for learning, Buckingham: SRHE/OUP. pp: 87-98.
• Brockett, R. (1983) Facilitator Roles and Skills Lifelong Learning στο The Adult Years 1983, 6 (5), 7-9.
• Brookfield, S. (1987) Developing critical thinkers: challenging adult to explore alternate ways of thinking and acting, San Francisco: Jossey-Bass.
• Brookfield, S. (1993) «Breaking the code: Engaging practitioners in critical analysis of adult education literature», στο Studies in the Education of Adults, V25, n1, σελ: 64-91.
• Brookfield, S. (1994) Adult learning: Overview στο T. Husén, T. N. Postlethwaite, (eds.) International Encyclopedia of education (2^nd ed.), Oxford: Elsevier Science. pp:163-168.
• Brookfield, S. (1995) Becoming a Critically Reflective Teacher, San Francisco, Jossey-Bass.
• Brookfield, S. (2001) «Repositioning ideology critique in a critical theory of adult learning», στο Adult Education Quarterly, V52, n1, σελ: 7-22.
• Brookfield, S. (2002) «Overcoming alienation as the practice of adult education: The contribution of Erich Fromm to a critical theory of adult learning and education», στο Adult Education Quarterly, V52, n2, Feb. 2002. σελ: 96-111.
• Brookfield, S. (2002^β) «Reassessing subjectivity, criticality and inclusivity: Marcuse’s challenge to adult education», στο Adult Education Quarterly, V52, n4, σελ: 265-180.
• Brookfield, S. (2005) «Undermining the very democracy we seek to create: discussion practices in adult education and the dangers of repressive tolerance», στο Studies in Continuing Education, V27, n2, σελ: 101- 115.
• Brooks, A. K. (1999) «Critical reflection as a response to organizational disruption», στο Advances in Developing Human Resources, n3, σελ: 67-97.
• Brown, T. (1999) Challenging globalization as discourse and phenomenon in International Journal of Lifelong Education, V18, n1, Jan-Feb.1999. pp: 3-17.
• Burgess, P. (1971) “Reasons for Adult Participation in Group Educational Activities”, στο Adult Education, n22. σελ: 3-29.
• Buttel, F. H. McMichael, P. (1994) Reconsidering the explanundum and scope of development studies: towards a comparative sociology of state-economy relations στο D. Booth (ed.) Rethinking social development: theory research and practice, Harlow: Longman. pp: 42-61.
• Calderhead, J. (1989) «Reflective teaching and teacher education», στο Teaching and Teacher Education, V5, n1, σελ: 43-51.
• Carlson, R. A. (1970)  History’s Part in The Comparative Study of Adult Education στο Convergence V3, n3, 1970. pp: 39-42.
• Carp, A. Peterson, R. Roelfs, P. (1974) “Adult Learning Interests and Experiences”, στο K. P. Cross, J. R. Valley (eds.) Planning Non-Traditional Programs: An Analysis of the Issues for Post-Secondary Education, San Francisco: Jossey-Bass.
• Carr, W. Kemmis, S. (1986) Becoming critical: Education, knowledge and action research, London: Falmer Press.
• Cervero, R. M. (2001) Continuing professional education in transition, 1981-2000 in International Journal of Lifelong Education, V20, n1/2, Jan-Apr.2001. pp: 16-30.
• Charters, A. N. Hilton, R. J. (1989) (eds.) Landmarks in international education: a comparative analysis, London: Routledge.
• Cinnamond, J. H. Zimpher, N. L. (1990) «Reflectivity as a function of community», στο R. T. Clift, W. R. Houston, M. C. Pugach (Eds.) Encouraging Reflective Practice in Education: An analysis of issues and programs, New York: Teachers College Press.
• Cookson, P. S. (1986) “A framework for theory and research on adult education participation”, στο Adult Education Quarterly, V36, n3. σελ: 130-141.
• Cookson, P. S. (1987) “The nature of the knowledge base of adult education: The example of participation”, στο Educational Considerations, V5, n14.
• Cookson, P. S. (1989) International and comparative adult education στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp: 70-83.
• Courtney, S. (1981) «The factors affecting participation in adult education: An analysis of some literature», στο Studies in Adult Education V13, n2. σελ: 98-111.
• Courtney, S. (1989) Defining Adult and Continuing Education στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp:15-25.
• Courtney, S. (1992) Why adults learn: Towards a theory of participation in adult education. London: Routledge.
• Cranton, P. (1994) Understanding and promoting transformative learning: a guide for educators of adults, San Francisco: Jossey Bass.
• Cropley, A. J. (1977) Lifelong Education: A Psychological Analysis, Oxford: Pergamon Press.
• Cross, K. P. (1981) Adults as Learners: Increasing Participation and Facilitating Learning, San Francisco: Jossey-Bass.
• Crossley, M. Broadfoot, P. (1992) Comparative and international research in education: scope, problem and potential στο British Educational Research Journal, V18, n2, 1992. pp: 99-112.
• Crowther, J. (2000) «Participation in adult and community education: A discourse of diminishing returns», στο International Journal of Lifelong Education, V19, n6. σελ: 479-492.
• Darkenwald, G. G. Merriam, S. B. (1982) Adult Education: Foundations of Practice, London: Harper & Row.
• Darkenwald, G. G. Valentine, Τ. (1985) «Factor structure of deterrents to public participation in adult education», στο Adult Education Quarterly V35, n4. σελ: 177-193.
• De Boulay J. Williams, R. (1984) “Collecting life histories”, στο R. F. Ellen (ed.) Ethnographic Research: A guide to general conduct, London: Academic Press. σελ: 247-257.
• De Montlibert, C. (1973) «Le Public de la Formation des Adultes», in Revue Française Sociologique, XIV. pp: 529-545.
• Dewey, J. (1933) How we think: A restatement of the relation of reflective thinking to the educative process. Boston: Heath & Co.
• Dominicé P. F. (1990) “Composing Education Biographies: Group reflection through life histories”, στο J. Mezirow (ed.) Fostering critical reflection in adulthood: A guide to transformative and emancipatory learning, San Francisco: Jossey Bass. σελ: 194-214.
• Edwards, R. Miller, N. (2000) Go your own way: lifelong learning and reflexive autobiographies in postmodernity στο International Journal of Lifelong Education, V19, n2, Mar.-Apr. 2000. pp: 126-140.
• Edwards, R. Usher, R. (2001) Lifelong Learning: A post-modern condition of education? στο Adult Education Quarterly, V51, n4, Aug. 2001. pp: 273-287.
• Elder, L. Paul, R. (1994) «Critical Thinking: Why we must transform our teaching», στο Journal of Developmental Education 18: 1. σελ: 34-35.
• Elsey, B. (1986) Social Theory Perspectives on Adult Education, Department of Adult Education: University of Nottingham. (LC 5219.E47 1986)
• Ennis, R. H. (1993) «Critical thinking assessment» στο Theory into Practice, V32, σελ: 179–186.
• Entwistle, N. (1994) Adult study strategies στο T. Husén, T. N. Postlethwaite, (eds.) International Encyclopedia of education (2^nd ed.), Oxford: Elsevier Science. pp:184-194.
• Ewert, D. M. (1989) Adult education and international development στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp: 84-98.
• Filho, W. L. (ed.) (1997) Lifelong learning and environmenal education, Frankfurt am Main, Peter Lang.
• Foss-Fridlizius, R. Askling, B. (2001) Lifelong learning in Swedish Universities: a familiar policy with new meanings στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 255-263.
• Freire, P. (1970) Pedagogy of the oppressed, New York: Herter & Herter.
• Garrick, J. (1998) Informal learning in the workplace. Unmasking human resource development, London: Routledge.
• Garrison, D. R. (1989) Distance education στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp: 221-232.
• Garrison, D. R. (1991) «Critical thinking and adult education: a conceptual model for developing critical thinking in adult learners», στο International Journal of Lifelong Learning, V10 n4, σελ: 287-303.
• Gooderham, P. (1987) ‘Reference group theory and adult education’, στο Adult Education Quarterly, V37, n3. σελ: 140-151.
• Gorard, S. Rees, G. Fevre, R. (1999) «Patterns of participation in lifelong learning: Do families make a difference?» in British Educational Research Journal, V25, n4, 1999. pp: 517-532.
• Gorard, S. Rees, G. Fevre, R. Welland, T. (2001) Lifelong learning trajectories: some voices of those ‘in transit’ στο International Journal of Lifelong Education, V20, n3, May-Jun.2001. pp: 169-187.
• Gordon, W. Sork, T. J. (2001) Ethical issues and codes of ethics: views of adult education practitioners in Canada and the United States στο Adult Education Quarterly, V51, n3, May 2001. pp: 202-218.
• Grace, A. P. (2000) Canadian and US adult learning (1945-1970) and the cultural politics and place of lifelong learning στο International Journal of Lifelong Education, V19, n2, Mar.-Apr. 2000. pp: 141-158.
• Greene, M. (1986) «In search of a critical pedagogy» στο Harvard Educational Review, V56, n4, σελ: 427-441.
• Greene, M. (1986) «In search of a critical pedagogy», στο Harvard Educational Review, V56, n4, σελ: 427-441.
• Grey, D. E. (1999) The Internet in lifelong learning: liberation or alienation? στο International Journal of Lifelong Education, V18 n2, Mar-Apr.1999. pp: 119-126.
• Griffin, C. (1999) Lifelong learning and social democracy in International Journal of Lifelong Education, V18 n5, Sep.-Oct.1999. pp: 329-342.
• Grimshaw, A. (1973) Comparative Sociology: in What Ways Different from Other Sociologies στο στο M. Armer, A. Grimshaw (eds.) Comparative Research in Comparative Social Research, New York: Wiley. pp: 3-48.
• Gur-Ze’ev, I. (2002) «Bildung and Critical Theory in the Face of Postmodern Education», στο Journal of Philosophy of Education, V36, n3, σελ: 391-408.
• Habermas, J. (1970) Toward a rational society,Boston: Beacon.
• Habermas, J. (1987) The theory of communicative action: Volume two, lifeworld and system - A critique of functionalist reason, Boston: Beacon.
• Hans, N. (1949) Comparative Education, London: Routledge.
• Harris, W. J. A. (1980) Comparative adult education: practice, purpose & theory, London: Logman.
• Hart, M. U. (1990) «Liberation through consciousness raising», στο J. Mezirow and associates (Eds) Fostering critical reflection in adulthood: A guide to transformative and emancipatory learning, San Francisco: Jossey-Bass. σελ: 47-73.
• Havinghurst, R. J. (1972) Developmental Tasks and Education, New York: McKay.
• Haywood, P. G. (1979) Comparative Adult Education and Lifelong Education Bibliography, Nottingham: Nottingham University.
• Hedoux, J. (1981) «Les Non-Publics de la Formation Collective», στο Education Permanente, n61, Dec. 1981. pp: 89-105.
• Henkel, M. (2001) The UK: the home of the Lifelong Learning University? στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 277-289.
• Heyman, R. (1979) Comparative Education from an Ethno­-Methodological Perspective στο Comparative Education V15, n3, 1979. pp: 241-249.
• Hobson, P. Welbourne L. (1998) «Adult development and transformative learning», στο International Journal of Lifelong Education, V17, n2, σελ: 72-86.
• Hobson, P. Welbourne L. (1998) «Adult development and transformative learning» in International Journal of Lifelong Education, V17, n2. pp: 72-86.
• Hole, J. Levine, E. (1971) Rebirth of feminism, New York: Quadrangle Books.
• Holmes, B. (1988) Causality, Determinism and Comparative Education as a Science στο J. Schriewer, B. Holmes (eds.) Theories and Methods in Comparative Education, Bern: Peter Lang.
• Holmes, B. Robinson, S. B. (1963) Relevant Data in Comparative Education, Hamburg: UNESCO.
• Holst, J. D. (1999) The affinities of Lenin and Gramsci: implications for radical adult education theory and practice in International Journal of Lifelong Education, V18 n5, Sep.-Oct.1999. pp: 407-421.
• Houle, C. O. (1961) The Inquiring Mind, Madison: University of Wisconsin Press.
• Houtkoop, W. Van Der Kamp, M. (1992) “Factors influencing participation in Continuing Education”, στο International Journal of Educational Research, V17, n6. σελ: 537-548.
• Husén, T. (1988) Research Paradigms in Education στο Inter­change, n19, 1988. pp: 2-13.
• Ilsley, P. J. (1989) The voluntary sector and adult education στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp: 99-111.
• Jallade, J-P. (2001) From Continuing Education to Lifelong Learning in French Universities στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 291-303.
• Jallade, J-P. Mora, J-G. (2001) Lifelong Learning: international injunctions and University practices στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 361-377.
• Järvinen, A. (2001) VET Under Review in Finland: the impact of VET in secondary education in European Journal of Education, V36 N1, 2001. pp: 55-65.
• Jarvis, P. (1983) Adult and Continuing Education: Theory and Practice, London: Croom Helm. (LC5215.J37 1988)
• Jarvis, P. (1987) Adult Learning in the Social Context, London: Croom Helm.
• Johnston, R. (1999) Adult learning for citizenship: towards a reconstruction of the social purpose tradition in International Journal of Lifelong Education, V18, n3, May.-Jun.1999. pp: 175-190.
• Kelly, G. Altbach, P. Arnove, R. (1982) Trends in Comparative Education: a Critical Analysis στο P. Altbach, R. Arnove, G. Kelly (eds.) Comparative Education, London: Collier Macmillan. pp: 505-533.
• Kennedy, M. Fisher, M. B. Ennis, R. H. (1991) «Critical thinking: literature review and needed research», στο L. Idol, B. F. Jones, (Eds.) Educational Values and Cognitive Instruction: Implications for Reform, Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Kenny, M. Ralph, S. Brown, M. (2000) «The importance of reflection in experiential learning with community and youth workers for the learning age» στο International Journal of Lifelong Education, V19, n2, σελ: 115-125.
• Kidd, J. R. (1970)  Developing a Methodology for Comparative Studies στο Convergence V3, n3, 1970. pp: 12-27.
• Kidd, J. R. (1978) How adults learn, Cambridge: Prentice Hall.
• Kilgore, D. W. (1999) Understanding learning in social movements: a theory of collective learning in International Journal of Lifelong Education, V18 n3, May.-Jun.1999. pp: 191-202.
• King, E. J. (1968) Comparative Studies and Educational Decision, London: Methuen.
• King, P. Kitchener, K. (1994) Developing reflective judgment, San Francisco: Jossey-Bass.
• Knowles, M. (1990) The Adult Learner: A Neglected Species (4^th edition), Houston: Gulf Publishing Company.
• Kogan, M. (2001) Lifelong Learning and power relations and structure στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 351-360.
• Kokosalakis, N. (2001) Lifelong Learning in Greek Universities: policies, practices and prospects στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 329-339.
• Kolb, D. A. (1984) Experiential Learning: Experience as the source learning and development, Englewood Cliffs, Prentice Hall.
• Kolb, D. A. (1993) «The process of Experiential Learning», στο Thorpe, M., Edwards, R., Hanson, A. (eds.) Culture and Processes of Adult Learning, Milton Keynes, Open University Press.
• Kolb, D. A. Fry, R. (1975) «Toward an applied theory of experiential learning» στο C. Cooper (Ed) Theories of Group Process, London: John Wiley.
• Kolb. D. A. Fry, R. (1975) «Toward an applied theory of experiential learning» στο C. Cooper (Ed) Theories of Group Process, London: John Wiley.
• Larsson, S. (2001) Seven aspects of democracy as related to study circles στο International Journal of Lifelong Education, V20, n3, May-Jun. 2001. pp: 199-217.
• Lauwerys, J. A. (1959) The Philosophical Approach to Comparative Education στο C. Bennett, J. R. Kidd, J. Kulich, (eds.) (1975) Comparative Studies in Adult Education, An Anthology, New York: Syracuse University. pp: 46-59.
• Lawson, K. H. (2000) The semantics of ‘truth’: a counter-argument to some postmodern theories in International Journal of Lifelong Education, V19, n1, Jan-Feb.2000. pp: 82-92.
• Leicester, M. (2000) Post-postmodernism and continuing education in International Journal of Lifelong Education, V19, n1, Jan-Feb.2000. pp: 73-81.
• Leirman, W. (1996) Euro-Delphi: a comparative study on the future of adult education in 14 countries between 1993-1995 in International Journal of Lifelong Education, V15, n2, Mar-Apr.1996. pp: 125-138.
• Lindeman, E. (1926) The Meaning of Adult Education, New York: New Republic.
• Lischka, I. Kehm. B. (2001) Lifelong Learning in German Universities στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 305-316.
• Little, A. W. (2003) “Motivating Learning and the Development of Human Capital” in Compare, V33, n4, Dec. 2003. pp: 437-452.
• Lovell, R. B. (1987) Adult learning, London: Croom Helm.
• Lowe, J. (1975) Education of Adults in a World Perspective, Paris: UNESCO.
• Mallinson, V. (1975) An introduction to The Study of Comparative Education, London: Heineman.
• Manninen, J. (2004) «Motivation of lower qualified workers for lifelong learning: Theoretical background», Paper presented in the 4^th ESREA European Research Conference, ESREA/University of Wroclaw: Conference Proceedings.
• Marsick, V. J. (1988) «Learning in the workplace: The case for reflectivity and critical reflectivity», στο Adult Education Quarterly, V38, n4, σελ: 187-198.
• McGivney, V. (1993) «Participation and non-participation: A review of the literature», στο R. Edwards, S. Sieminski, D. Zeldin (eds.) Adult learners, education and training, London: Routledge/OUP. σελ: 11-30.
• McPherson, I. (2005) «Reflexive Learning: Stages towards wisdom with Dreyfus», στο Educational Philosophy and Theory, V37, n5, σελ: 705-718.
• Merriam S. B. Cunningham P. M. (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey-Bass.
• Merriam, S. B. Heuer, B. (1996) «Meaning-making, adult learning and development: A model with implications for practice» στο International Journal of Lifelong Education, V15, n3, σελ: 243-255.
• Merriam, S. B. Heuer, B. (1996) «Meaning-making, adult learning and development: A model with implications for practice», στο International Journal of Lifelong Education, V15, n3, σελ: 243-255.
• Mezirow , J . (1978) «Perspective Transformation», στο Adult Education, V28, σελ: 100-110.
• Mezirow, J. (1981) «A critical theory of adult learning and education», στο Adult Education, V32, n1, σελ: 3-24.
• Mezirow, J. (1990) «How critical reflection triggers transformative learning», στο J.Mezirow and associates (Eds) Fostering critical reflection in adulthood: A guide to transformative and emancipatory learning, San Francisco: Jossey-Bass. σελ: 1-20.
• Mezirow, J. (1991) Transformative dimensions of adult learning, San Francisco: Jossey-Bass.
• Mezirow, J. (2000) «Learning to think like an adult: Core concepts in transformation theory», στο J.Mezirow and associates (Eds) Learning as Transformation, San Francisco: Jossey-Bass.
• Mezirow, J. (2003) «Transformative Learning as Discourse», στο Journal of Transformative Education, V1, n1, σελ: 58-63.
• Miettinen, R. (2000) «The concept of experiential learning and John Dewey’s theory of reflective thought and action», στο International Journal of Lifelong Education, V19, n1, σελ: 54-72.
• Milburn, F. (1996) Migrants and minorities in Europe: implications for adult education and training policy in International Journal of Lifelong Education, V15, n3, May-Jun.1996. pp: 167-177.
• Miller, H. L. (1967) Participation of Adults in Education: A Force-Field Analysis, Boston: Center for the Study of Liberal Education for Adults/Boston University.
• Mora, J-G. (2001) Lifelong Learning policies in Spanish Universities στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 317-327.
• More, W. S. (1974) Emotions and adult learning, Westmead/Lexington MA: Saxon House & Lexington Books.
• Morstain, B. R. Smart, J. C. (1974) “Reasons for Participation in Adult Education Courses: A Multivariate Analysis of Group Differences”, in Adult Education, V24, n2. pp: 83-98.
• Murphy, M. (2001) The politics of adult education: state, economy and civil society στο International Journal of Lifelong Education, V20, n5, Sep.-Oct. 2001. pp: 345-360.
• Neugarten, B. L. (1968) “Adult personality: Toward a psychology of the life cycle”, στο B. L. Neugarten (ed.) Middle age and aging, Chicago: University of Chicago Press.
• Noa, J. Eckstein, M. (1969) Toward a Science of Com­parative Education, New York: Macmillan.
• OECD/CERI (2000) Motivating students for lifelong learning/Centre for Educational Research and Innovation, Paris, Organisation for Economic Co-operation and Development.
• Ohliger, J. (1989) Alternative Images of the future in Adult Education στο S. B. Merriam, P. M. Cunnigham, (eds.) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco: Jossey Bass. pp: 628-639.
• Organisation for Economic Co-operation and Development Where are the resources for lifelong learning? / Organisation for Economic Co-operation and Development. Paris: OECD, c2000.
• Peers, R. (1958) Adult Education: A Comparative Study, London: Routledge & Kegan Paul.
• Perry, W. G. Jr. (1970) Forms of Intellectual and Ethical Development in the College Years, New York: Holt, Reinhart & Winston.
• Phares, E. J. Lamiell, J. T. (1977) “Personality”, στο Annual Review of Psychology, n28. σελ: 113-140.
• Pithers R.T., Soden R. (2000) «Critical thinking in education», στο Educational Research, V42, n3, σελ: 237-249.
• Pithers, R. T. Soden, R. (2000) «Critical thinking in education», στο Educational Research, V42, n3, σελ: 237-249.
• Pöggeler, F. (1994) History of Adult Education, στο Husén, T., Postlethwaite, T. N. (eds.) (1994) The International Encyclopedia of Education, Volume Ι, Oxford, Pergamon Press. pp: 135-139. ή Pöggeler, F. (1996) History of Adult Education, στο Tuijnman, A. C. (ed.) (1996) International Encyclopedia of Adult Education and Training, Paris, OECD/Pergamon Press. pp: 135-139.
• Polder, K-J. (2001) Decentralization and adult education: a case study of the Netherlands στο International Journal of Lifelong Education, V20 n3, May-Jun.2001. pp: 237-252.
• Przeworski, A. Teune, H. (1970) The logic of comparative social inquiry, New York: Wiley.
• Rachal, J. R. (1989) The social context of Adult and Continuing Education στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp: 3-14.
• Raelin, J. A. (2000) Work-based learning. The new frontier of management development. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Ragin, C. C. (1989) The comparative method, Berkeley: University of California Press. [Ch3 Case-oriented comparison, 19-33].
• Revans, R. (1983) Action Learning and the Inner City, στο Μ. Tight (ed.) (1990) Adult Learning and Education, London: Routledge/OUP. pp: 270-278. (LC5215.E38 1983).
• Roberts, H. (1975)  A Suggested Analytical Model for Comparative Studies in Lifelong Education στο C. Bennett, J. R. Kidd, J. Kulich, (eds.) (1975) Comparative Studies in Adult Education, An Anthology, New York: Syracuse University. pp: 134-143.
• Rubenson, K. (1977) «Participation in recurrent education: A research review”, paper presented at meeting of National Delegates on Developments in Recurrent Education, Paris: OECD.
• Rubenson, K. (1979) “Recruitment to adult education in the Nordic Countries – Research and outstanding activities”, στο Reports on Education and Psychology, n3, Stockholm Institute of Education: Department of Educational Research.
• Rubenson, K. (1994) Adult Education: Disciplinary Orientations στο Husén, T., Postlethwaite, T. N. (eds.) The International Encyclopedia of Education, Volume Ι, Oxford, Pergamon Press. pp: 120-127.
• Rumble G. (2001) Re-inventing distance education, 1971-2000 in International Journal of Lifelong Education, V20, n1/2, Jan-Apr.2001. pp: 31-43.
• Rust, V. (1991) Postmodernism and its Comparative Education Implications στο Comparative Education Review,  n35, 1991. pp: 614-26.
• Ryan, P. (1991) (ed.) International Comparisons of vocational educational and training for intermediate skills, London: Falmer Press. [Introduction and Chapters 1-4 are all on methods and application].
• Sadownik, D. (2004) «Reasons for taking up studying by senior citizens in comparison with the phenomenon of the aging European society», Paper presented in the 4^th ESREA European Research Conference, ESREA/University of Wroclaw: Conference Proceedings. σελ: 177-180.
• Schemel B. (1996) The Inquiry: fostering adult education for individual and social change in International Journal of Lifelong Education, V15, n3, May-Jun.1996. pp: 177-191.
• Schmidt, C. (2001) VET under review: a Balkan perspective from Macedonia στο European Journal of Education, V36, n3, 2001. pp: 45-55.
• Schön, D. A. (1983) The reflective practitioner, New York: Basic Books.
• Schön, D. A. (1983). The reflective practitioner: how professionals thinking action, New York: Basic Books.
• Sheffield, S. B. (1964) The Orientations of the Adult Continuing Learner, Chicago: Centre for the study of Liberal Education for Adults.
• Smelser, N. (1976) Comparative Methods in The Social Sciences. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
• Smith, M. K. (1999) «Reflection», στο the Encyclopedia of Informal Education, διαθέσιμο στον ιστοχώρο http: //www.infed.org/b-explrn.htm.
• Smith, M. K. (2001) «David A. Kolb on experiential learning», στο the Encyclopedia of Informal Education, διαθέσιμο στον ιστοχώρο http: //www.infed.org/b-explrn.htm.
• Smith, R. Wexler, P. (1995) (eds.) After post modernism: education, politics and identity, London: Falmer Press.
• Spear, G. E. Mocker, D. W. (1989) The future of adult education στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp: 640-649.
• Squires, G. (1993) Education for adults in Thorpe, M.; Edwards, R.; Hanson, A. (eds) (1993) Culture and Processes of Adult Learning, Milton Keynes: Open University Press.
• Stroobants, V. Jans, M. Wildermeersch, D. (2001) «Making sense of learning for work: Towards a framework of transitional learning», στο International Journal of Lifelong Education, V20, n1/2. σελ: 114-126.
• Stubblefield, H. W., Keane, P. (1989) The History of Adult Continuing Education, στο Merriam, S. B., Cunnighman, P. M., (eds.) (1989) Handbook of Adult and Continuing Education, San Francisco, Jossey Bass. pp: 26-36.
• Taylor, E. W. (2001) «Transformative learning theory: A neurobiological perspective of the role of emotions and unconscious ways of knowing», στο International Journal of Lifelong Education, V20, n3, σελ: 218-236.
• Terzis, N. P. (2001) Teacher education in the Balkan countries, Thessaloniki: Kyriakidis Bros.
• Thomas, A. M. (1994) Adult education, reform strategies in στο Husén, T., Postlethwaite, T. N. (eds.) The International Encyclopedia of Education, Volume Ι, Oxford, Pergamon Press. pp: 159-163.
• Tippelt, R. (1997) Δια βίου Μάθηση: Κατευθυντήριες γραμμές για την εκπαιδευτική πολιτική και το μέλλον της εκπαίδευσης ενηλίκων στο Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 26/97, σσ: 249-272.
• Tippelt, R. Panyr, S. (2004) “Learning careers of adults from different educational backgrounds, milieus and age groups” Paper presented in the 4^th ESREA European Research Conference, ESREA/University of Wroclaw: Conference Proceedings. σελ: 199-208.
• Titmus, C. (1985) Comparative adult education: questions of method στο Studies in the Education of Adults, 17, 1985. pp: 83-93.
• Titmus, C. (1994) Adult, Recurrent and Lifelong Education: Comparative studies στο Husén, T., Postlethwaite, T. N. (eds.) The International Encyclopedia of Education, Volume Ι, Oxford, Pergamon Press. pp: 176-180.
• Titmus, C. (1999) Concepts and practices of education and adult education: obstacles to lifelong education and lifelong learning στο International Journal of Lifelong Education, V18 n5, Sep.-Oct.1999. pp: 343-354.
• Torres, C. A. (1994) Adult education for development στο Husén, T., Postlethwaite, T. N. (eds.) The International Encyclopedia of Education, Volume Ι, Oxford, Pergamon Press. pp: 127-135.
• Torres, C. A. (1995) Adult education and instrumental rationality: a critique στο International Journal of Educational Development, V16, n2, 1995. pp: 195-206.
• Tough, A. (1968) Why Adults Learn: A Study of the Major Reasons for Beginning and Continuing a Learning Project, Monographs in Adult Education, n3. Toronto: OISE.
• Tough, A. (1979) «Choosing to Learn», στο G. M. Healy, W. L. Zieg­ler (Eds.), The Learning Stance: Essays in Celebration of Human Learning, Final report of Syracuse Research Corpora­tion Project, National Institute of Education Nr. 400-78-0029. Washington, DC: National Institute of Educa­tion.
• Tuijnman, A. (1991) “Lifelong Education: A test of the accumulation hypothesis”, στο International Journal of Lifelong Learning, n10. σελ: 275-285.
• Tuijnman, A. (1994) Adult Education: Overview στο Husén, T., Postlethwaite, T. N. (eds.) (1994) The International Encyclopedia of Education, Volume Ι, Oxford, Pergamon Press. pp: 143-152.
• Tuijnman, A. (1996) Lifelong learning for all: meeting of the Education Committee at Ministerial Level, Paris, Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD).
• Tuijnman, A., van der Kamp, M. (eds.) (1992) Learning across the lifespan: Theories, research, policies, Oxford: Pergamon Press. (LC5225.L42.L43 1992).
• Turner, D. A. (1987) Problem Solving in Comparative Educa­tion στο Compare V17, n1, 1987. pp: 39-45.
• Uddman, R. (1989) Study circles in Sweden στο C. J. Titmus (ed.) Lifelong education for adults: an international handbook (1^st ed.) Oxfrd: Pergamon. pp: 242-244.
• UNESCO (1976) Recommendation on the development of adult education, Recommendation adopted at the General Conference, Nairobi, Kenya, Oct-Nov., 1976, Paris: UNESCO.
• Usher, R; Edwards, R. (1994) Education and post modernism, London: Routledge.
• Van Gennep, A. (1960) The Rites of Passage, [translated from the French by Vizedom, M. B & Caffee, G. L], Chicago: The University of Chicago Press.
• Van Woerkom, M. (2004) «The concept of critical reflection and its implications for Human Resource Development», στο Advances in Developing Human Resources, V6, n2, σελ: 178-192.
• Wain, K. (2000) The learning society: postmodern politics στο International Journal of Lifelong Education, V19, n1, Jan-Feb.2000. pp: 36-53.
• Wilson, J. D. (2001) Lifelong learning in Japan – a lifeline for a ‘maturing’ society? στο International Journal of Lifelong Education, V20, n4, Jul.-Aug. 2001. pp: 297-313.
• Winterton, M. (2004) «Biographies of mature working class men in higher education» Paper presented in the 4^th ESREA European Research Conference, ESREA/University of Wroclaw: Conference Proceedings. σελ: 359-372.
• Zarifis, G. K. (2000) Vocational Education and Training policy development for young adults in the European Union: A thematic analysis of the EU trend of convergence towards integration, drawn from the brief presentation of the VET policies adopted in three Member Statesστο Research in Post-Compulsory Education, V5, n1, 2000. pp: 91-114.
• Αρβανιτοπούλου, Σ. (1997) Εκπαίδευση Ενηλίκων, Νομοθεσία: Μέτρα του ΥΠ.Ε.Π.Θ στην Ελλάδα-Ιστορική Καταγραφή, αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, Τομέας Παιδαγωγικής.
• Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Z, Αθήνα: Κάκτος.
• Δεληγιώργη, Α. (1990) «Η θεωρία του επικοινωνιακού λόγου του Habermas και η ένδεια της πραγματιστικής οπτικής», στο Θεωρία και Κοινωνία, Επιθεώρηση των επιστημών του ανθρώπου, τ2, σελ: 149-174.
• Κάλφας, Β. (1978) «Διαμόρφωση και εξέλιξη της κριτικής θεωρίας της Σχολής της Φραγκφούρτης: Β’ Μέρος», στο Πολίτης, Τ21, τ2, σελ: 56-65.
• Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (1999) Ψυχολογία Κινήτρων, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Νασιάκου, Μ. (1982) Η Ψυχολογία σήμερα: Γενική Ψυχολογία, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.