Ειδικά θέματα νεοελληνικής φιλολογίας Ι: Αποτυπώσεις του τόπου σε κείμενα της παλαιότερης νεοελληνικής λογοτεχνίας

• Οι φοιτητές του Τομέα Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών (Τμήμα Φιλολογίας).
• Ενδιαφερόμενοι για την παλαιότερη νεοελληνική λογοτεχνία (13^ος-17^ος αι).

 Διδάσκουσα: Αναστασία Μαρκομιχελάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια

 Βιογραφικό: http://www.lit.auth.gr/node/786

Ομάδα ανάπτυξης περιεχομένου: Ευθυμία Πέτκου

Βιντεοσκοπηση - Μοντάζ: Δημητριάδης Νίκος

1. Τόποι και τοπία στην Διγενή και στα δημώδη ερωτικά μυθιστορήματα, με έμφαση στη λειτουργία και τον ρόλο των κήπων.
2. Η πόλη πλαίσιο αυτοβιογραφίας: Στέφανος Σαχλίκης και Λεονάρδος Ντελλαπόρτας (Χάνδακας, Κρήτη, 14^ος αιώνας)
3. Τοπία του κάτω κόσμου, στον Απόκοπο του Μπεργαδή, τη Ρίμα θρηνητική του Πικατόρου και την Παλαιά και Νέα Διαθήκη ανωνύμου
4. Εγκώμια και θρήνοι για πόλεις, με έμφαση στον Χάνδακα
5. Η αντίθεση πόλης-υπαίθρου (χωριού) στην Κρητική λογοτεχνία
6. Αμαρτωλές πόλεις
7. Ενάρετες πόλεις. Ο Χάνδακας πόλη της Παναγίας
8. Τόποι σκηνικά: ποιμενικές ουτοπίες, και ο Χάνδακας ως τόπος όπου διαδραματίζονται οι κρητικές κωμωδίες
9. Η προσωποποίηση του τόπου
10. Παρουσιάσεις φοιτητικών εργασιών

Αντικειμενικοί Στόχοι μαθήματος – επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα – μαθησιακοί στόχοι:

1. Η περιγραφή λειτουργιών του τόπου σε έργα της παλαιότερης νεοελληνικής λογοτεχνίας
2. Η εξοικείωση των φοιτητών με λιγότερο γνωστά κείμενα της λογοτεχνίας μας μέσω ενός, συχνά συναρπαστικού και πάντως πολύ ενδιαφέροντος, δικτύου τοπίων, τοποσήμων και πόλεων.
3. Η γνωριμία με την πολυσυζητημένη στην, ελληνική και ξένη, βιβλιογραφία των τελευταίων δεκαετιών «λογοτεχνία του άστεως».

Tι αναμένεται ο εκπαιδευόμενος να γνωρίζει, να κατανοεί και να κάνει μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του  μαθήματος:

1. Να έχει έρθει σε επαφή με κείμενα της παλαιότερης λογοτεχνίας μας, ποικίλων ειδών και εποχών (πεζά και ποιητικά, μυθιστορήματα, καταβάσεις στον Άδη, θεατρικά έργα, αυτοβιογραφικά κείμενα κ.ά., της δημώδους υστεροβυζαντινής, της πρώιμης κρητικής και της αναγεννησιακής κρητικής λογοτεχνίας) το οποία δεν είναι ευρέως γνωστά, ελάχιστα διδάσκονται στα σχολεία, αλλά έχουν μία γοητεία που περιμένει τα κατάλληλα διδακτικά εργαλεία για να αναδειχθεί.
2. Να έχει ασκηθεί στην ανάγνωση, την κατανόηση και τον σχολιασμό των κειμένων αυτών.
3. Να έχει ασκηθεί ο ίδιος στην αναζήτηση ποιητικών κειμένων που μπορούν να ενταχθούν στη «λογοτεχνία της πόλης» και να είναι σε θέση να τα παρουσιάσει σε ακροατήριο και να απαντήσει σε σχετικές ερωτήσεις.
4. Να γνωρίζει βασικά βιβλιογραφικά βοηθήματα και έγκυρες σύγχρονες εκδόσεις των έργων που μελετήθηκαν. 

1. Λίζυ Τσιριμώκου, Εσωτερική ταχύτητα. Δοκίμια για τη λογοτεχνία, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2000.
2. Τασούλα Μ. Μαρκομιχελάκη, «εδώ εις το Κάστρο της Κρήτης…» Ένας λογοτεχνικός χάρτης του βενετσιάνικου Χάνδακα, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2015.
3. Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: πρόσωπα, έργα, ρεύματα, όροι, Πατάκης, Αθήνα 2007  

• Διδασκαλία καθ΄ έδρας και συμπληρωματική-ενισχυτική εκπαίδευση μέσω ασύγχρονης πλατφόρμας (e-class).
• Κατ’ ιδίαν συναντήσεις στις ώρες γραφείου, με τους φοιτητές που είχαν αναλάβει εργασία.
• Συνεργασία με τους φοιτητές μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
• Εργαστήριο.

Κύρια μέθοδος αξιολόγησης για όλους ήταν οι γραπτές εξετάσεις του μαθήματος στη διάρκεια των εξεταστικών περιόδων,

Επιπλέον, αξιολογήθηκαν οι φοιτητές που παρέδωσαν γραπτή εργασία με βαθμολογικό bonus στον βαθμό του γραπτού τους. Οι εργασίες συνοδεύτηκαν από εκτενή σχόλια-διορθώσεις της καθηγήτριας προς τους φοιτητές.

Ενδεικτικά θέματα εξετάσεων:

1. Αφού δώσετε σύντομες γραμματολογικές πληροφορίες για τον Λίβιστρο και τον ποιητή Μανόλη Σκλάβο, σχολιάστε τα αποσπάσματα που σας δίνονται [Λίβιστρος V, στ. 2252-2265,  και της Κρήτης ο χαλασμός, στ. 43-60], το πρώτο σε σχέση με το μοτίβο του κήπου και το δεύτερο ως προς το εγκώμιο πόλης που κάνει, φροντίζοντας να αναφερθείτε και στα σχήματα λόγου που περιέχουν.
2. Αναφέρετε παραδείγματα έργων για να στηρίξετε την παρακάτω διαπίστωση της Margaret Alexiou: «Κατά τη διάρκεια των διακοσίων δεκαέξι χρόνων που μεσολάβησαν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 μέχρι την κατάκτηση της Κρήτης το 1669, το είδος του ιστορικού θρήνου συνέχισε να ακμάζει και να αναπτύσσεται»
3. Σχοιάστε σε 200 περίπου λέξεις το παρακάτω απόσπασμα από ποίημα του Μιχάλη Πιερή [Μεταμορφώσεις πόλεων. Ποιήματα 1978-2009, Ίκαρος 2010, σ. 34-35], φροντίζοντας να συνδέσετε τον σχολιασμό σας με δύο θεματικά μοτίβα που εξετάσαμε στο μάθημα.

• Είναι χρήσιμο (αλλά όχι υποχρεωτικό) οι φοιτητές να έχουν παρακολουθήσει επιτυχώς τα μαθήματα κορμού «Εισαγωγή στην νεοελληνική φιλολογία και Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας» και «Ποίηση, πεζογραφία και θέατρο από τις αρχές μέχρι τον 18^ο αιώνα». Σε διαφορετική περίπτωση, είναι καλό να έχουν διαβάσει τα αντίστοιχα κεφάλαια από μία έγκυρη Ιστορία της νεοελληνικής  λογοτεχνίας.
• Κωδικοί των ανωτέρω μαθημάτων στο Τμήμα φιλολογίας ΑΠΘ: ΝΕΦ 201 και ΝΕΦ 202.

Βιβλία- κείμενα (Text/books)

1. Λίζυ Τσιριμώκου, Εσωτερική ταχύτητα. Δοκίμια για τη λογοτεχνία, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2000.
2. Τασούλα Μ. Μαρκομιχελάκη, «εδώ εις το Κάστρο της Κρήτης…» Ένας λογοτεχνικός χάρτης του βενετσιάνικου Χάνδακα, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2015.
3. Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: πρόσωπα, έργα, ρεύματα, όροι, Πατάκης, Αθήνα 2007 

Πηγές στις βιβλιοθήκες του ΑΠΘ

1. http://search.lib.auth.gr/Record/407949
2. http://search.lib.auth.gr/Record/896356