Βιτσέντζος Κορνάρος

Μαρκομιχελάκη Αναστασία

Περιγραφή

Στόχος του μαθήματος αυτού είναι η σε βάθος γνωριμία με δύο μείζονα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας που το ένα (Ερωτόκριτος) με σιγουριά και το δεύτερο (Θυσία του Αβραάμ) με επιφυλάξεις αποδίδονται στον Κρητικό ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο. Προηγείται μια γενικότερη εισαγωγή στην Κρητική Λογοτεχνία, και εξετάζονται επίσης (πριν από τον σχολιασμό αποσπασμάτων των έργων)  ζητήματα όπως το είδος στο οποίο κάθε κείμενο, η ποιητική τους, η μετρική και η ρητορική του, η προσωπικότητα του ποιητή και τα πρότυπα που χρησιμοποίησε, και η απήχηση των έργων στη μεταγενέστερη λογοτεχνία και στη λαϊκή παράδοση.

 

CC - Αναφορά - Παρόμοια Διανομή
Περιεχόμενο μαθήματος
  • Εισαγωγή στην Κρητική Λογοτεχνία (14ος-17ος αιώνας)
  • Εισαγωγικά στοιχεία για τον ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο: οι θεωρίες για την ταύτισή του με συγκεκριμένο πρόσωπο και οι απόψεις για την απόδοση σε αυτόν του ανώνυμου έργου «Θυσία του Αβραάμ»
  • Σχολιασμός αποσπασμάτων από τη «Θυσία του Αβραάμ». Παρουσιάσεις εργασιών από φοιτητές.
  • Εισαγωγικά στοιχεία για τον «Ερωτόκριτο»: χρονολόγηση, πρότυπο, μάρτυρες, γραμματολογικό είδος, μετρική, ρητορική
  • Σχολιασμός αποσπασμάτων από τα πέντε μέρη του «Ερωτόκριτου». Παρουσιάσεις εργασιών από φοιτητές
  • Η σχέση του «Ερωτόκριτου» με την προφορική παράδοση.
Διδάσκοντες

Διδάσκουσα: Αναστασία Μαρκομιχελάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια

Βιογραφικό: http://www.lit.auth.gr/node/786

 

 

 

Συνεργάτης ανάπτυξης περιεχομένου: Ευθυμία Πέτκου

Βιντεοσκόπηση - Μοντάζ: Βουλγαράκης Χρήστος

Μαθησιακοί στόχοι

Μετά την επιτυχή παρακολούθηση του σεμιναριακού μαθήματος, οι φοιτητές αναμένεται να έχουν αναπτύξει ικανότητες και δεξιότητες για την:

  • κατανόηση και κριτική ανάγνωση της "Θυσίας του Αβραάμ" και εκτενών αποσπασμάτων του "Ερωτόκριτου"
  • εξάσκηση στη μετρική ανάλυση των κειμένων και στην αναγνώριση σχημάτων λόγου
  • κατανόηση και κριτική ανάγνωση κειμένων φιλολογικής κριτικής
  • σύνθεση γραπτής εργασίας με μεθοδικό τρόπο και μετά από μελέτη και αξιοποίησης της σχετικής βιβλιογραφίας
Ομάδα στόχος

Οι προπτυχιακοί φοιτητές του Τομέα Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών.

Μέθοδοι διδασκαλίας

Διαλέξεις, παρουσιάσεις εργασιών, μελέτη αποσπασμάτων από τα λογοτεχνικά κείμενα μέσα στην τάξη με τη συμμετοχή των φοιτητών.

Μέθοδοι αξιολόγησης

Προαιρετικές εργασίες από τους φοιτητές, οι οποίες παρουσιάστηκαν προφορικά στη διάρκεια του μαθήματος, μέσα στην τάξη.

Προαπαιτούμενα

Δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα. Καλό είναι όμως οι φοιτητές να έχουν παρακολουθήσει επιτυχώς το μάθημα κορμού ΝΕΦ 202, «Πεζογραφία, ποίηση και θέατρο από τις αρχές της Νεοελληνικής λογοτεχνίας έως τον 18ο αιώνα». 

Προτεινόμενα συγγράμματα
  • Βιτσέντζου Κορνάρου Ερωτόκριτος, κριτική έκδοση Στυλιανός Αλεξίου, εκδόσεις Ερμής, Αθήνα
Βιβλιογραφία

Ερωτόκριτος

Εκδόσεις

  • Κριτική έκδοση: Βιτσέντσος Κορνάρος Ερωτόκριτος, κριτική έκδοση, εισαγωγή, σημειώσεις, γλωσσάριο Στυλιανός Αλεξίου, Αθήνα 1980 (http://search.lib.auth.gr/Record/468751)
  • Χρηστική έκδοση: Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος, επιμέλεια Στυλιανός Αλεξίου, ΑΘήνα 1985. (http://search.lib.auth.gr/Record/517294)
  • Ποίημα ερωτικόν λεγόμενον Ερωτόκριτος, επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη, εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1998 [επεξεργασία της α΄ έκδοσης, του 1714]  (Το κείμενο της έκδοσης στο διαδίκυο: http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=20) (Το βιβλίο στις βιβλιοθήκες του ΑΠΘ:  http://search.lib.auth.gr/Record/504745)
  • Ερωτόκριτος / Βιτζέντζου Κορνάρου, έκδοσις κριτική γενομένη επί τη βάσει των πρώτων πηγών μετ’ εισαγωγής, σημειώσεων & γλωσσαρίου υπό Στεφάνου Α. Ξανθουδίδου; η επισυνάπτονται πραγματεία του καθηγητού της γλωσσολογίας Γεωργίου Ν. Χατζιδάκι περί της γλώσσης και γραμματικής του Ερωτόκριτου και οκτώ φωτοτυπικοί πίνακες εκ του χειρογράφου. (Το βιβλίο είναι διαθέσιμο σε pdf στον διαδικτυακό τόπο «Ανέμη» του Πανεπιστημίου Κρήτης: http://anemi.lib.uoc.gr) (Το βιβλίο στις βιβλιοθήκες του ΑΠΘ: http://search.lib.auth.gr/Search/Results?lookfor=Κορνάρος+Ερωτόκριτος+Ξανθουδίδης&type=AllFields&filter%5B%5D=building%3A%22b25%22)

Μελέτες

  • David Holton, «Μυθιστορία», στον τόμο του ίδιου (επιμ.) Λογοτεχία και κοινωνία στην Κρήτη της Αναγέννησης, απόδοση στα ελληνική: Ναταλία Δεληγιαννάκη, Ηράκλειο 1997  [Βασικό εισαγωγικό μελέτημα για το έργο, που συνοδεύεται από κατατοπιστικό Βιβλιογραφικό οδηγό.] (http://search.lib.auth.gr/Record/424789)
  • David Holton, «Πώς οργανώνεται ο Ερωτόκριτος;», στον τόμο του ίδιου Μελέτες για τον Ερωτόκριτο και άλλα νεοελληνικά κείμενα, μετάφραση Μαρία Αθανασοπούλου, Αθήνα 2000, σ. 71-86.  (http://search.lib.auth.gr/Record/379335)
  • Γ.Κ. Μαυρομάτης, Το πρότυπο του Ερωτόκριτου, Ιωάννινα 1982. (http://search.lib.auth.gr/Record/379335)
  • Massimo Peri, Του πόθου αρρωστημένος. Ιατρική και ποίηση στον Ερωτόκριτο, μετάφραση Αφροδίτη Αθανασοπούλου, Ηράκλειο 1999. (http://search.lib.auth.gr/Record/328682)
  • Dia M.L. Philippides – D. Holton, Του κύκλου τα γυρίσματα: ο Ερωτόκριτος σε ηλεκτρονική ανάλυση. Τόμοι Α΄- Δ΄, Αθήνα 1996 (http://search.lib.auth.gr/Record/59053)
  • Ναταλία Δεληγιαννάκη, «Ο διασκελισμός στον Ερωτόκριτο», στον τόμο Νάσος Βαγενάς (επιμ.), Νεοελληνικά μετρικά, Ρέθυμνο 1991 (http://search.lib.auth.gr/Record/25457)
  • Ναταλία Δεληγιαννάκη, «Το χιούμορ του ποιητή στον Ερωτόκριτο», στον τόμο Οι ποιητές του Γ.Π. Σαββίδη. Αθήνα 1998, σ. 143-160.
  • Wim Bakker, «Τα τρία αστέρια της γκιόστρας στον Ερωτόκριτο», Θησαυρίσματα 30 (2000), 339-378. (http://search.lib.auth.gr/Record/53)
  • Γ.Π. Σαββίδης, «Πόσο ‘θαλασσινός’ ήταν ο Βιτσέντζος Κορνάρος;», στον τόμο Λοιβή εις μνήμην Ανδρέα Γ. Καλοκαιρινού, Ηράκλειο 1994, σ. 39-50. (http://search.lib.auth.gr/Record/523359)
  • A. S. M. Bot, “Η ύστατη δοκιμασία της Αρετής”, Neograeca Medii Aevi V. Αναδρομικά και Προδρομικά. Approaches to Texts in Early Modern Greek. Papers from the conference Neograeca Medii Aevi V, Exeter College, University of Oxford, September 2000, edited by Elisabeth Jeffreys and Michael Jeffreys, Oxford 2005, σ. 395-409. (http://search.lib.auth.gr/Record/520693)
  • Μ. Λασιθιωτάκης, «Πετραρχικά μοτίβα στον Ερωτόκριτο», Θησαυρίσματα 26 (1996): 143-177. (http://search.lib.auth.gr/Record/53)
  • Μάρθα Αποσκίτη, «Παρεμβάσεις του ποιητή στον Ερωτόκριτο», στον τόμο της ίδιας Κρητολογικά. Αναγεννησιακά και νεώτερα, Αθήνα 2003, σ. 145-152.
  • Γιώργος Καλλίνης, «Λειτουργίες του αφηγητή στην αναγεννησιακή ιταλική ποίηση και στον Βιτσέντζο Κορνάρο (με αφορμή τον πρόλογο του Ερωτοκρίτου)», Ελληνικά 52 (2002), 295-304.  (http://search.lib.auth.gr/Record/423705)
  • Κώστας Ε. Αποστολάκης, «Οπού κατέχει να μιλή: σχετικά με τη ρητορική του Ερωτόκριτου του Κορνάρου», Πεπραγμένα Θ΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, τ. Β1, Ηράκλειο 2004, σ. 133-143. (http://search.lib.auth.gr/Record/874503)
  • Αφιερώματα – πρακτικά συνεδρίων.
  • Ερωτόκριτος, ο ποιητής και η εποχή του. Αφιέρωμα ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, εφημ. Η Καθημερινή, Κυριακή 11 Ιουνίου 2000, επιμ. Κωστής Γιούργος. (Διαθέσιμο στο διαδίκτυο: http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/06/11062000.pdf)
  • Ερωτόκριτος. Αφιέρωμα ΔΙΑΒΑΖΩ, 454 (Σεπτέμβριος 2004), επιμ. Βρασίδας Καραλής. (http://search.lib.auth.gr/Record/4660)
  • Ζητήματα ποιητικής στον Ερωτόκριτο, επιμ. Στέφανος Κακλαμάνης, Ηράκλειο 2006.                   [= Πρακτικά του ομότιτλου συνεδρίου, Ηράκλειο – Ρέθυμνο 13-15/11/2003] (http://search.lib.auth.gr/Record/876711)
  • Ο κόσμος του Ερωτόκριτου και ο Ερωτόκριτος στον κόσμο, Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Σητεία 31/7-2/8/2009, επιμέλεια Τασούλα Μ. Μαρκομιχελάκη, Ηράκλειο 2012. (http://search.lib.auth.gr/Record/997140

H Θυσία του Αβραάμ

Εκδόσεις

Κριτικές εκδόσεις:

Χριστικές έκδοσεις:

  • Wim F. Bakker – Arnold F. van Gemert (επιμ.), Η Θυσία του Αβραάμ, Ηράκλειο 1998
  • Βιτσέντζος Κορνάρος, Η Θυσία του Αβραάμ, Εισαγωγή: Άγγελος Τερζάκης, Επιμέλεια: Ελένη Τσαντσάνογλου, Αθήνα, Εστία 2001 [α΄ έκδοση: 1971] (http://search.lib.auth.gr/Record/876396)
  • Παλαιότερες εκδόσεις της Θυσίας του Αβραάμ, από τον 19ο, αιώνα, είναι διαθέσιμος σε pdf στον διαδικτυακό τόπο «Ανέμη» του Πανεπιστημίου Κρήτης: http://anemi.lib.uoc.gr

Μελέτες

  • Ντία Φιλιππίδου, Η Θυσία του Αβραάμ στον υπολογιστή: λεξιλογικοί πίνακες και υφολογικά σχόλια, Αθήνα 1986. (http://search.lib.auth.gr/Record/379242)
  • Wim Bakker, «Θρησκευτικό δράμα», στον τόμο D. Holton (επιμ.) Λογοτεχία και κοινωνία στην Κρήτη της Αναγέννησης, απόδοση στα ελληνική: Ναταλία Δεληγιαννάκη, Ηράκλειο 1997. [Βασικό εισαγωγικό μελέτημα για το έργο, που συνοδεύεται από κατατοπιστικό Βιβλιογραφικό οδηγό.] (http://search.lib.auth.gr/Record/424789

Ενότητες

Η Κρήτη υπό βενετική κατοχή (1201/11-1669), Πρώιμη Κρητική Λογοτεχνία (14ος-16ος αιώνας), Κρητική Λογοτεχνία της ακμής (16ος-17ος αι.).

 

Λέξεις Κλειδιά: Βενετοκρατία, Σαχλίκης, Απόκοπος, Χορτάτσης, Κορνάρος, Μπουνιαλής

 

Η ταύτιση του ποιητή Βιτσέντζου Κορνάρου με συγκεκριμένο ιστορικό πρόσωπο, Η πατρότητα της Θυσίας του Αβραάμ, Το προβληματικό εξάστιχο στο τέλος του Μαρκιανού χειρογράφου της Θυσίας του Αβραάμ, Η παράδοση (οι «μάρτυρες») της Θυσίας του Αβραάμ, Το στέμμα των μαρτύρων της Θυσίας, Πηγές και πρότυπο της Θυσίας, Σχέση Θυσίας και Lo Isach, Ο γραμματολογικός χαρακτήρας της Θυσίας.

 

Λέξεις Κλειδιά: Βιτσέντζος Κορνάρος του Ιακώβου, απόδοση «Θυσίας» στον Κορνάρο, παράδοση Θυσίας, Lo Isach, γραμματολογικός χαρακτήρας

 

Επεξεργασία των στίχων 1-28. Το μήνυμα που φέρνει ο Άγγελος στον Αβραάμ, Παρουσίαση-επεξεργασία των στίχων 29-74 (από τη φοιτήτρια Παναγιώτα Ντούρμα). Ο Αβραάμ μονολογεί απευθυνόμενος στον Θεό, Σχολιασμένη ανάγνωση του χωρίου στ. 109-154. Η Σάρρα παρακαλεί τον Αβραάμ να της πει την αιτία της στενοχώριας  του, Παρουσίαση του χωρίου στ. 155-200 (από τη φοιτήτρια Ελένη Ματσούκη). ΟΑβραάμ ανακοινώνει στη Σάρρα το περιεχόμενο του μαντάτου, Σχολιασμένη ανάγνωση του χωρίου στ. 321-374. Το πρώτο μέρος του μοιρολογιού της Σάρρας για το ζωντανό (ακόμη) παιδί της.

 

Σχολιασμός των στίχων 375-426 (από τη φοιτήτρια Πασχαλίνα Κόπελη), Ο θάνατος ως γάμος στη δημοτική παράδοση, Παρουσίαση και σχολιασμός του χωρίου 473-548, Σχολιασμός των στίχων 655-696 (από τη φοιτήτρια Αρχοντία Καλογιαννίδου), Η Τρίτη δοκιμασία του Αβραάμ: Ισαάκ, Το καλό τέλος: στ. 1045-1144, Ελληνικές ιδέες στο έργο, Τα πραγματικά προτερήματα του έργου, κατά τον Wim Bakker («το έργο είναι ένα αριστούργημα»), Τύχες και απηχήσεις του έργου.

 

Λέξεις Κλειδιά: μήνυμα/ «μαντάτο», Αβραάμ, τραγική ειρωνεία, κατά μέρος, μοιρολόι, θάνατος=γάμος, θάνατος=ταξίδι, τρία εμπόδια στον Αβραάμ, επική (εκτενής) παρομοίωση, Σάρρα, υπηρέτες, Ισαάκ

 

Η παράδοση του κειμένου, Η περίληψη της υπόθεσης του έργου, Σύγκριση του Ερωτόκριτου με το πρότυπό του: πεζή ιταλική διασκευή του γαλλικού μυθιστορήματος Paris et Vienne του 15ου αιώνα (από τη φοιτήτρια Κυριακή Μπόιτση), Παρουσίαση από τον κ. Αλέξανδρο Κατσιγιάννη, υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης, της διατριβής του: «Η πρόσληψη και η δεξίωση της Κρητικής Λογοτεχνίας της ακμής από τον κριτικό λόγο του 19ου αιώνα» (Εστίαση στον Ερωτόκριτο και τη Θυσία).

 

Σύγκριση ανάμεσα στους δύο μάρτυρες του έργου: το χειρόγραφο του 1710 και την α΄ έκδοση Βόρτολι, του 1713, Η δομή και η οργάνωση του έργου, Το γραμματολογικό είδος στο οποίο ανήκει ο Ερωτόκριτος, Η μετρική του Ερωτόκριτου, Ρητορικά σχήματα στον Ερωτόκριτο.

 

Λέξεις Κλειδιά: έκδοση Βόρτολι, επτανησιακό χειρόγραφο, Paris et Vienne, πρόσληψη, κριτικός λόγος 19ου αιώνα, Νέος Ερωτόκριτος, Αδαμάντιος Κοραής, Γιάννης Ψυχάρης, δίκτυα λόγου, μάρτυρες, πέντε μέρη, μυθιστορία, έμμετρο μυθιστόρημα, ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, ομοιοκαταληξία, ρητορικά σχήματα

 

Τα θέματα του έργου, Το κοινό του έργου, Ο χρόνος και ο χώρος της υπόθεσης, Η γέννηση του έρωτα στην καρδιά του Ρωτόκριτου, Ο Πολύδωρος και οι πρώτες συμβουλές του, Η γέννηση του έρωτα στην ψυχή της Αρετούσας. Παρουσίαση εργασίας της φοιτήτριας Σοφίας Γεωργιάδου: «Η απεικόνιση του έρωτα στους στ. Α 1193-1224 και 1251-1278», Δύο επικές-εκτενείς παρομοιώσεις.

 

Λέξεις Κλειδιά: χρόνος, μοίρα, έρωτας, πόλεμος, κοινό, Ηράκλης, Αρτέμη, Αρετούσα, Ερωτόκριτος, Πολύδωρος, Φροσύνη, παρομοιώσεις

 

Γενικά (για το Β΄ μέρος), Παρουσίαση εργασίας βασισμένης στη μελέτη του Wim Bakker «Τα τρία “αστέρια” της γκιόστρας στον Ερωτόκριτο», Παρουσίαση εργασίας βασισμένης στη μελέτη του Μιχαήλ Πασχάλη «Ο Χαρίδημος του Ερωτόκριτου: μία ερμηνευτική προσέγγιση», Σχολιασμός στ. 2197- τέλος από το Β΄ μέρος. Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις του ζευγαριού στο τέλος της κονταρομαχίας.

 

Λέξεις Κλειδιά: γκιόστρα, Χαρίδημος, Κυπρίδημος

 

Γ’ Μέρος: Σχολιασμός στ. 503-526 [501-524], Σχολιασμός στ. 527-558 [525-556], Σχολιασμός στ. 559-562 [557-560]. Ο ποιητής απευθύνεται στη Φροσύνη, Σχολιασμός στ. 565-628   [563-626]. Η πρώτη συνάντηση του ζευγαριού, Σχολιασμός στ. 1355-1406 [1353-1404] (Παρουσίαση εργασίας της φοιτήτριας Ειρήνης–Μαρίας Φασιάνη). Ο αποχαιρετισμός του Ρωτόκριτου στην Αρετούσα πριν από την εξορία, Σχολιασμός στ. 1411-1450 [1409-1448] (Παρουσίαση εργασίας της φοιτήτριας Σοφίας Γεωργούλη). Η απάντηση της Αρετούσας στην αμφισβήτηση της αγάπης της.

 

Λέξεις Κλειδιά: αναγέννηση Αρετούσας, συμβουλές Φροσύνης, τα θλιβερά μαντάτα, δέντρο στην καρδιά, πορτρέτο στην καρδιά

 

Οι περιγραφές στον Ερωτόκριτο (Παρουσίαση εργασίας του φοιτητή Χρήστου Μπίκου), Το όνειρο της Αρετούσας. Σύγκριση με το όνειρο της Ερωφίλης, Η Αρετούσα, απελπισμένη, στη φυλακή (στ. 639-712), Η μονομαχία του Ρωτόκριτου με τον Άριστο (στ. 1767-1898  [=1765-1896]), Ερωτόκριτος και ιατρική (Παρουσίαση εργασίας της φοιτήτριας Στέλλας Τατάλια).

 

Λέξεις Κλειδιά: περιγραφές, όνειρο, Ερωφίλη, μονομαχία, ιατρική στον Ερωτόκριτο

 

Σχολιασμός στ. 717-760 [=715-758] (Παρουσίαση εργασίας της φοιτήτριας Ζωής Τρουμπούκη). Ο Ερωτόκριτος (ως Κριτίδης) σχεδιάζει την «ύστατη δοκιμασία» της Αρετούσας, Το μοιρολόι της Αρετούσας (στ. 985-1048 [=981-1044]) - Σύγκριση με το μοιρολόι της Ερωφίλης (4η σκηνή της 5ης   πράξης), Σχολιασμός στ. 1045-1126, Σχολιασμός στ. 1243-1456, Σχολιασμός στ. 1481-1540, Ο Ερωτόκριτος του Σεφέρη (Παρουσίαση εργασίας της φοιτήτριας Δήμητρας Στεφανίδου), Κρίσεις για τον Ερωτόκριτο (Παρουσίαση εργασίας του φοιτητή Αντώνη Μανδρίδη).

 

Λέξεις Κλειδιά: Κριτίδης, μοιρολόι, Ερωφίλη, Γιώργος Σεφέρης, Στέφανος Ξανθουδίδης

 

Ο Ερωτόκριτος και η δημοτική / προφορική παράδοση, Ο Ερωτόκριτος και ο γραπτός πολιτισμός, Το πέρασμα του Ερωτόκριτου στον προφορικό πολιτισμό, Η σχέση του Ερωτόκριτου με τη λαϊκή παράδοση.

 

Λέξεις Κλειδιά: δημοτικό τραγούδι, προφορική σύνθεση, αποστήθιση του Ερωτόκριτου

 

Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
Επίπεδο: A+

Αρ. Επισκέψεων :  11907
Αρ. Προβολών :  49936