Αντιρατσιστική, αντισεξιστική και διαπολιτισμική εκπαίδευση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

• Γνωριμία, (προ)επισκόπηση, απαιτήσεις.

Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

• Ιστορική διερεύνηση των μετακινήσεων στην Ελλάδα.
• Μετανάστες/τριες στην Ελλάδα.
• Έλληνες σε άλλες χώρες.
• Οι μειονότητες & τα δικαιώματά τους στο σύγχρονο κόσμο.

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

• Τι είναι και πώς δημιουργείται ο ρατσισμός;
• Ιστορία του ρατσισμού ως θεωρία και ως πολιτική.
• Ρατσισμός & εκπαίδευση.

ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

• Πολιτισμικό περιβάλλον & εκπαίδευση.
• Ορισμοί της Διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.
• Η διαπολιτισμική εκπαίδευση στην Ελλάδα.
• Η διαπολιτισμική εκπαίδευσης στην Ευρώπη, ΗΠΑ.

ΣΕΞΙΣΜΟΣ

• Ανασκόπηση των «επιστημονικών» θεωριών για την κατωτερότητα των γυναικών.
• Ερμηνείες της διαφορετικής θέσης των φύλων στην κοινωνία.
• Ο σεξισμός ως ιδεολογία και ως πράξη.
• Φανερός και κρυφός σεξισμός.
• Ο καθημερινός σεξισμός.
• Σεξισμός στα σχολικά βιβλία και βοηθήματα.
• Σεξισμός στις σχολικές πρακτικές.

Η ύλη του μαθήματος μπορεί να τροποποιηθεί, ανάλογα με τις συγκεκριμένες περιστάσεις.

Διδάσκων: Δημήτριος Ζάχος, Λέκτορας

Βιογραφικό: http://users.auth.gr/~dimzachos/identity.htm

Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Θεοδώρα Κερμανίδου

Α. Γνώσεις:

Μετά το μάθημα οι φοιτητές/τριες αναμένεται:

1. Να έχουν εξοικειωθεί με την προβληματική που αφορά στα ζητήματα του Ρατσισμού, του σεξισμού, έτσι ώστε να κατανοούν και να αξιολογούν τα διαφορετικά περιεχόμενα που δίδονται στις έννοιες αυτές.
2. Να αναγνωρίζουν τα φαινόμενα των στερεότυπων, των διακρίσεων, της καταπίεσης & του ρατσισμού έτσι ώστε να αντιπαλεύουν τις επιπτώσεις τους στο σχολείο & στην κοινωνία.
3. Να είναι σε θέση να διερευνήσουν τη σχέση μεταξύ του ρατσισμού και των άλλων διαστάσεων των κοινωνικών ανισοτήτων (τάξη, εθνικότητα/εθνότητα, φύλο). 
4. Να μπορούν να αξιολογούν κριτικά τις επιδράσεις των πολιτικών, καθώς και των καθημερινών αντιλήψεων, στάσεων και πρακτικών στη σχολική επιτυχία /αποτυχία των «διαφορετικών» μαθητριών/ών.

Β. Δεξιότητες, Ικανότητες:

1. Να ολοκληρώσουν την κριτική μελέτη μιας σειράς άρθρων & βιβλίων της σχετικής επιστημονικής περιοχής.
2. Να μπορούν να στηρίζουν και να αναπτύσσουν τεκμηριωμένες, επιστημονικές απόψεις.
3. Να μπορούν να ασκούν κριτική στις προσεγγίσεις / θεωρήσεις / θεωρίες που αφορούν στα ζητήματα του ρατσισμού, του σεξισμού και της διαφορετικότητας.
4. Να υποστηρίζουν τη θέση ότι όλοι/ες οι μαθητές/τριες έχουν δικαίωμα σε μια ποιοτική εκπαίδευση.
5. Να αναγνωρίζουν τις συνθήκες που καθορίζουν την εκπαίδευση των διαφορετικών ατόμων και ομάδων.
6. Να είναι σε θέση να εφαρμόσουν τη διαπολιτισμική προσέγγιση στην καθημερινή τους διδακτική πράξη.

Οι φοιτητές του τμήματος, αλλά και όποιος/α άλλος/η ενδιαφέρεται. Τα ακαδημαϊκά μαθήματα είναι ανοιχτά.

Στο μάθημα αυτό δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα.

1. Ζάχος Δημήτρης (2014). Επίκαιρα Θέματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: Ιωάννης Αρχ. Χαρπαντίδης (ID 41954511).
2. Τσιάκαλος Γιώργος (2009). Οδηγός Αντιρατσιστικής Εκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο (ID 12891076).

α) Στα ελληνικά:

1. Balibar, E., Έρευνες πάνω στον εθνικισμό και το ρατσισμό, Θέσεις, τ. 25, 1988, όπως παρατίθεται στο: http://www.theseis.gr ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2006.
2. Balibar, E., Racism and Nationalism. In: Balibar E. & Wallerstein, I., (eds), Race, Nation, Class: Ambiguous Identities, Verso, London 1991, pp. 37–68.
3. Βεργίδης, Δ., Νεορατσισμός και σχολείο - η περίπτωση των Τσιγγανοπαίδων, Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ. 81, Αθήνα 1995, σελ. 51-62.
4. Bullivant, B., Προς μια ριζοσπαστική πολυπολιτισμικότητα: Ανάλυση των τάσεων στο Αναλυτικό πρόγραμμα και στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό, στο: Modgil, S., Verma, G., Mallick, K., Modgil, C., Πολυπολιτισμική Εκπαίδευση, Προβληματισμοί – Προοπτικές, ελληνικά γράμματα, Αθήνα 1997, σελ. 65-88.
5. Γκόβαρης, Χ., Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Ατραπός, Αθήνα 2004.
6. Δαμανάκης, Μ., Η Εκπαίδευση των Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών στην Ελλάδα. Διαπολιτισμική Προσέγγιση, Gutenberg, Αθήνα 1997.
7. Ζάχος, Θ. Δ., Η συμβολή των εκπαιδευτικών στην αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων: δυνατότητες και περιορισμοί, στo: Χατζηθεοδωρίδης, Β., Γεωργιάδης, Ν. & Δεμίρογλου, Π., Πρακτικά 2^ου Πανελληνίου Συνεδρίου της Εταιρείας Επιστημών Αγωγής Δράμας «Θεωρητικές και ερευνητικές προσεγγίσεις στην εκπαιδευτική πραγματικότητα», Δράμα 2006, σελ. 309-319.
8. Ζάχος, Δ., Εκπαίδευση και Χειραφέτηση, Η υπέρβαση του κοινωνικού αποκλεισμού στο Φλάμπουρο, Θεσσαλονίκη, Επίκεντρο 2007.
9. Ζάχος, Θ. Δ., Η αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών προβλημάτων των μαθητών/τριών από διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον, στο: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Μπότσαρη Ε. (επιμ.), Θέματα Εισαγωγικής Επιμόρφωσης για Νεοδιόριστους Εκπαιδευτικούς, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 2007γ, σελ. 144-158.
10. Καλλίνικος, Α., Ρατσισμός: Τι είναι και πως παλεύεται, Εργατική Δημοκρατία, Αθήνα 1999.
11. Κοφτερού, Π. Α. & Ζάχος, Θ. Δ., Οι αντιλήψεις των μόνων μητέρων μεταναστριών της Θεσσαλονίκης για εκπαίδευση των παιδιών τους, Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, τ. 52, 2008, σελ. 137-166.
12. Νικολάου, Γ., Δίγλωσσα προγράμματα σπουδών: Τυπολογία και επιστημονικός διάλογος σχετικά με τη σκοπιμότητα εφαρμογής τους, Επιστημονική Βήμα του Δασκάλου, τ. 21, 2003, σελ. 65-78.
13. Τρέσσου, Ε., Αποκλεισμός ειδικών ομάδων από την εκπαίδευση και μέσω της εκπαίδευσης. Ποιες ομάδες κινδυνεύουν περισσότερο, στο: Εταιρεία Πολιτικού Προβληματισμού «Νίκος Πουλαντζάς» και Συμβούλιο της Ευρώπης - Σπανού, Ε., (επιμ.), Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999, σελ. 241-250.
14. Τσιάκαλος, Γ., Κοινωνικός Αποκλεισμός: Ορισμοί, Πλαίσιο και Σημασία, στο: Κέντρο Μορφολογίας και Κοινωνικής Πολιτικής - Κασιμάτη, Κ., (επιμ.), Κοινωνικός Αποκλεισμός: Η Ελληνική Εμπειρία, Gutenberg, Αθήνα 1998, σελ. 39-65.
15. Τσιάκαλος, Γ., Οδηγός Αντιρατσιστικής Εκπαίδευσης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000.
16. Τσιάκαλος, Γ., Ρατσισμός και «ξενοφοβία» στον ελληνικό δημόσιο λόγο – Μερικές διαπιστώσεις, Εποχή, 25-11-2001.
17. Τσιάκαλος, Γ., Απέναντι στα εργαστήρια του ρατσισμού, Τυπωθήτω, Αθήνα 2006.

β) Ξενόγλωσση:

1. Allport, G., The Nature of Prejudice, Basic Books, New York 1979.
2. Anyon, J., Dumas, M., Linville, D., Nolan, K., Perez, M., Tuck, E. & Weiss J., Theory and Educational Research, Routledge, New York 2008.
3. Barker, M., The New Racism, Junction, London 1981.
4. Bonnett, A., Anti-racism as a radical educational ideology in London and Tyneside, Oxford Review of Education, Vol. 16, No 2, 1990, pp. 255-267.
5. Bonnett, A. & Carrington, B., Constructions of anti-racist education in Britain and Canada, Comparative Education, Vol. 32 No 3, 1996, pp: 271-288.
6. Brandt, G. L., The realization of anti-racist teaching, The Falmer Press, Lewes 1986.
7. Campbell, J. K., Honour, Family and Patrtonage, A Study of Institutions and Moral Values in a Greek Mountain Community, Oxford University Press, Oxford 1976.
8. Carr, W., For Education, Open University Press, Buckingham 1998.
9. Castells, M., Immigrants Workers and Class Struggles in Advanced Capitalism: the Western European Experience, Politics and Society, Vol. 5, 1975, pp. 33-66.
10. Castles, S., Miller, M., The Αge of Migration, The Guilford Press, USA, 1998.
11. Cole, M., ‘Brutal and stinking’ and ‘difficult to handle’: the historical and contemporary manifestations of racialisation, institutional racism, and schooling in Britain, Race Ethnicity and Education, Vol. 7, No. 1, March 2004, pp. 35-56.
12. Dei, G. J. S., Knowledge and politics of social change: the implication of anti-racism, British Journal of Sociology of Education, Vol. 20, No 3, 1999, pp. 395 - 409.
13. Harper, D., Small N’s and community case studies, in: Ragin, C. & Becker, H., What is a Case? Exploring the Foundations of Social Inquiry, Cambridge University Press, Cambridge 1992, pp. 139-158.
14. Fay, B., Critical Social Science, Liberation and its Limits, Cornell University Press, New York 1987.
15. Fleras, Α. & Elliott, J. L., The 'Nations Within': Aboriginal-State Relations in Canada, the United States, and New Zealand, Oxford University Press, Oxford 1992.
16. Gillborn, D., ‘Race’, Ethnicity & Education, Routledge Falmer, London 2002.
17. Giroux, H., Critical Theory and the Politics of Culture and Voice, in: Sherman, R. & Webb, R. (ed), Qualitative research in education: Focus & Methods, The Falmer Press, Sussex 1988, pp. 190-210.
18. Kennendy, R., On Racial Integration, Dissent, Vol. 43, 1996, pp. 47-52.
19. Kincheloe, J.L. & Steinberg, S. R., Changing Multiculturalism, Open University Press, Buckingham 1977.
20. Lehmann, T., From Conflict Theory to Conflict Methodology: An Emerging Paradigm for Sociology, Sociological Inquiry, Vol. 44, No 1, 2007, pp. 15-28.
21. Majors, R., Gillborn, D. & Swell, T., The exclusion of Black children: implications for a racialised perspective, in: Majors, R. (ed.), Educating Our Black Children, Routledge Falmer, London 2001.
22. Makedo, D. Bartolome, L., Dancing with Bigotry, Beyond the Politics of Tolerance, Palgrave 2001.
23. Mansfield, E. & Kehoe, J., A Critical Examination of Anti-Racist Education, Canadian Journal of Education, Vol. 19, No 4, 1994, pp. 418-430.
24. May, S., Introduction: Towards Critical Multiculturalism, in: May, S. (Ed.), Critical multiculturalism: Rethinking multicultural and antiracist education, The Falmer Press, London 1999, pp. 11-41.
25. McLaren, P., White Terror and Oppositional Agency: Towards a Critical Multiculturalism, in: Sleeter, C. E. & and McLaren, P. L., Multicultural Education, Critical Pedagogy, and the Politics of Difference, State University of New York Press, Albany, NY, 1995, pp. 33-70.
26. Miles, R., Racism, Routledge, London 1989.
27. Miles, M. & Huberman, M., Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook, Sage, Thousand Oaks 1994.
28. Nikolinakos, M., Notes on an Economic Theory of Racism, Race, Vol. XIV, No 4, 1973, pp. 335-381.
29. Ogbu, J., Minority education and caste: The American system in cross‑cultural perspective, Academic Press, New York 1978.
30. Ogbu, J., Variability in minority school performance: A problem in search of an explanation, Anthropology and Education Quarterly, Vol. 18, 1987, pp. 312-334.
31. Ryan, J., Experiencing urban education: The adjustment of Native students to the out of school demands of a post-secondary education program, Canadian Journal of Native Studies, Vol. 15, No 2, 1995, pp. 211-230.
32. Simpson, G. & Yinger, M. Racial and cultural minorities: Αn analysis of prejudice and discrimination, Plenum Press, New York 1985.
33. Sarup, M., Education and the Ideologies of Racism, Trentham Books, England 1991.
34. Troyna, B., Beyond Multiculturalism: Towards the Enactment of Anti-Racist Education in Policy, Provision and Pedagogy, Oxford Review of Education, Vol. 13, No 3, 1987, pp. 307-320.
35. Troyna, B., & Hatcher, R., Racist incidents in schools: a framework for analysis, Journal of Education Policy, Vοl. 6, Nο 1, 1991, pp. 17-31.
36. Van Dijk, T., Racist discourse, in: Cashmore, E. (Ed.) Encyclopedia of race and ethnic studies, Routledge, London 2004, pp. 351–355.
37. Zachos, D., Roma, Egalitarianism and School Integration: The Case of Flampouro, Journal for Critical Education Policy Studies, Vol. 4, No. 2, 2006, παρατίθεται στο: http://www.jceps.com, ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2006.
38. Zachos, D., Citizenship, Ethnicity and Education in Modern Greece, Journal of Modern Greek Studies, Vol. 27, No. 1, 2009, pp. 131-155.