Εισαγωγή στη Φιλοσοφία

Διδάσκων: Γεώργιος Ζωγραφίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής

Σύνδεσμος σε βιογραφικό σημείωμα: http://www.edlit.auth.gr/scientific/zografidis

Συνεργάτης Ανάπτυξης Περιεχομένου: Ματίνα- Ιωάννα Κυριαζοπούλου

Εισαγωγικά στη θεματική του μαθήματος (1^η ενότητα). Ορισμός και χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας (2^η ενότητα). Τα θεμελιώδη ερωτήματα και οι παραδοσιακοί κλάδοι της φιλοσοφίας (3^η ενότητα). Οριοθέτηση της φιλοσοφίας: επιστήμη, τέχνη/λογοτεχνία, θρησκεία (4^η ενότητα). Εισαγωγικά στην οντολογία, βασικές μεταφυσικές αντιλήψεις (5^η ενότητα). Εισαγωγικά στη γνωσιολογία: 1. Η δυνατότητα της γνώσης (6^η ενότητα), 2. Οι πηγές της γνώσης (7^η ενότητα). Θεωρίες της αλήθειας (8^η ενότητα). Ανθρωπολογία και φιλοσοφία του νου: το σώμα, η ψυχή και ο εγκέφαλος (9^η ενότητα). Φιλοσοφική θεολογία και φιλοσοφία της θρησκείας: η ύπαρξη Θεού (10^η ενότητα). Μεταφυσική και φιλοσοφία της πράξης: ελευθερία της βούλησης και ντετερμινισμός (11^η ενότητα).

Σκοπός του μαθήματος είναι ο προσανατολισμός των φοιτητών/τριών στις φιλοσοφικές σπουδές και η εισαγωγή στην προβληματική και σε βασικά ζητήματα της φιλοσοφικής σκέψης, με έμφαση στη μεταφυσική και τη γνωσιοθεωρία.

Οι φοιτητές/τριες αναμένεται ότι θα είναι σε θέση:

• να προσδιορίσουν να βασικά χαρακτηριστικά της φιλοσοφικής δραστηριότητας,
• να γνωρίσουν τα θεμελιώδη ερωτήματα και τους παραδοσιακούς κλάδους της φιλοσοφίας,
• να οριοθετούν τη φιλοσοφία και τον φιλοσοφικό λόγο από τις γειτονικές περιοχές της επιστήμης, της ιδεολογίας, της τέχνης, της θρησκείας,
• να κατανοούν και να ανασυγκροτούν δύο ερωτήματα και τις κύριες απαντήσεις που τους έχουν δοθεί: το οντολογικό ερώτημα (τι υπάρχει;) και το γνωσιολογικό (τι και πώς μπορώ να ξέρω;)
• να κατανοούν και να συζητούν τους όρους και τη φιλοσοφική στάση απέναντι σε καίρια ερωτήματα της κλασικής και σύγχρονης φιλοσοφίας (υπάρχει αλήθεια; σώμα ή ψυχή; υπάρχει θεός; είμαστε ελεύθεροι; έχει νόημα ο κόσμος και η ζωή;)

1. Νίκος Αυγελής, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία. Θεσσαλονίκη: εκδ. Σταμούλη, 2012.
2. Nigel Warburton, Φιλοσοφία: Τα βασικά, μτφ. Δ. Ρισσάκη. Αθήνα: εκδ. Αρσενίδη, 2010.

Οι φοιτητές του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής.

Φοιτητές όλων των Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής και του Τμήματος Αρχιτεκτόνων (κατ’ επιλογήν).

Ενδιαφερόμενοι για τη θεματική περιοχή της Φιλοσοφίας.

Αυγελής, Ν., Εισαγωγή στη φιλοσοφία. Θεσσαλονίκη: Σταμούλης, 2012.

(Έγκυρη ανάλυση διαφόρων απόψεων για την έννοια και την ιστορικότητα της φιλοσοφίας, καθώς και οριοθέτησή της από την επιστήμη, την ιδεολογία και τη θρησκεία. Ανάπτυξη των κλασικών θεωριών για τα δύο κεντρικά της προβλήματα, το οντολογικό [αρχαιότητα] και το γνωσιολογικό [ορθολογισμός, εμπειρισμός, Καντ]. Αναφορά στην κριτική της γλώσσας.)

Βέικος, Θ., Εισαγωγή στη φιλοσοφία. Αθήνα: Θεμέλιο, 1989.

(Ανάλυση και συζήτηση θεμελιωδών φιλοσοφικών ερωτημάτων για τον κόσμο, τη γνώση, την αλήθεια, την ελευθερία, την ηθική, την τέχνη, τον θάνατο. Δεν αναπτύσσει τις σχετικές θεωρίες, αλλά επιδιώκει τον προβληματισμό. Για περαιτέρω εμβάθυνση περιέχει ασκήσεις, παραπομπές σε φιλοσοφικά κείμενα και βιβλιογραφία για κάθε θέμα.)

Βορέας, Θ., Εισαγωγή εις την φιλοσοφίαν. Αθήνα: ΟΕΔΒ, 1972 (1935).

(Κλασικό παράδειγμα παραδοσιακής "εισαγωγής": συστηματικές διαιρέσεις, κάλυψη όλων των κλάδων, πληθώρα στοιχείων, βιβλιογραφία, πίνακες. Πεπαλαιωμένο στη γραφή και την προβληματική.)

Θεοδωρακόπουλος, Ι.Ν., Εισαγωγή στη φιλοσοφία, 4 τόμοι. Αθήνα, 1974-75 [ανατύπ.: Εστία 2006].

(Δεν πρόκειται για εισαγωγή, αλλά για εκτενή αυτοτελή κείμενα που αναφέρονται, με έκδηλη την φιλοσοφική θέση του συγγρ., σε πολλά ζητήματα: Φιλοσοφία της φύσης, φιλοσοφική ανθρωπολογία, ψυχολογία, λογική, γνωσιολογία, ηθική φιλοσοφία, αισθητική, φιλοσοφία της θρησκείας, μεταφυσική, φιλοσοφία της ιστορίας.)

Θεοδωρίδης, Χ., Εισαγωγή στη φιλοσοφία. Αθήνα, ²1955 [και ανατυπώσεις].

(Η πιο γνωστή, αλλά παλαιά πλέον, ελληνική "εισαγωγή": ζωντανό ύφος και προσωπική θέση, πλήθος πληροφοριών για όλους τους κλάδους της φιλοσοφίας, κριτική των μη υλιστικών θεωριών.)

Nagel, T., Θεμελιώδη φιλοσοφικά προβλήματα: Σύντομη εισαγωγή στη φιλοσοφία, μτφ. Χ. Μιχαλοπούλου-Βέικου. Αθήνα: Σμίλη, 1989.

(Με επαγωγικό τρόπο και απλή γλώσσα, ώστε να συνδέονται με την καθημερινότητα, αναλύονται βασικά ζητήματα: γνώση, γλώσσα, ελευθερία βούλησης, ηθική, θάνατος, νόημα ζωής.)

Russell, B., Τα προβλήματα της φιλοσοφίας, μτφ. Α. Πέρης. Αθήνα: Αρσενίδης, 2008.

(Παλαιό, κλασικό έργο του βρετανού φιλόσοφου, χρησίμευσε επί δεκαετίες ως εισαγωγή στον αγγλοσαξωνικό χώρο. Σύμφωνα με την εμπειριστική παράδοση, δίνει έμφαση σε γνωσιοθεωρητικά ζητήματα.)

Warburton, N., Φιλοσοφία: Τα βασικά, μτφ. Δ. Ρισσάκη. Αθήνα: Αρσενίδης, 2010.

(Σύντομη παρουσίαση και κριτική συζήτηση των κυριότερων φιλοσοφικών απόψεων για ζητήματα σχετικά με τον Θεό, την ηθική, την πολιτική, τον εξωτερικό κόσμο, την επιστήμη, τον νου και την τέχνη. Έγκυρο, σαφές, εύληπτο και βοηθητικό για μια πρώτη προσέγγιση.)

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ - ΛΕΞΙΚΑ

Audi, R. (επιμ.), Το φιλοσοφικό λεξικό του Cambridge. Αθήνα: Κέδρος, 2011.

Durozoi, G. – Roussel, A., Λεξικό φιλοσοφίας. Αθήνα: Πατάκης, 2010.

Ίλιτσεφ, Λ. – Φεντοσέγιεφ, Π., Φιλοσοφικό εγκυκλοπαιδικό λεξικό, 5 τόμοι. Αθήνα: Καπόπουλος, 1985-6.

Lalande, Α., Λεξικό της φιλοσοφίας, μτφ. Ε. Φικιώρης, 4 τόμοι. Αθήνα: Πάπυρος, 1955.

Πελεγρίνης, Θ., Λεξικό της φιλοσοφίας: Οι έννοιες, οι θεωρίες, οι σχολές, τα ρεύματα και τα πρόσωπα. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα, 2009.

Φιλοσοφία και κοινωνικές επιστήμες (Μεγάλη Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 23). Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1996.

(Λήμματα για τους φιλοσόφους: Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, της ίδιας σειράς [ΜΕΕ], τόμοι 1-9Β.)

Δεν υπάρχουν